سال 1400همراه با واکسن کرونا

علی فاطمی_عضو هیأت مدیره انجمن داروسازان

واکسن کرونا چه زمانی به‌دست مردم ایران می‌رسد؟ مرجع اطلاع‌رسانی در این باره سازمان غذا و دارو است و آنها باید بگویند که کی مردم می‌توانند به واکسن دسترسی پیدا کنند اما من می‌توانم بگویم تا بهار سال آینده مردم ایران منتظر واکسن نباشند.
ایران مثل همه کشورها از 2طریق می‌تواند به واکسن برسد؛ هم وارد کند و هم تولید. برای اینکه واکسن خارجی بخریم باید حداقل3‌ماه قبل اقدام و کارآزمایی بالینی لازم را داخل کشور انجام می‌دادیم. ترکیه، شهریور برای واردات واکسن چینی کارآزمایی بالینی را روی حدود هزار و 300نفر انجام داد و حالا خبر داده‌اند که این هفته 50میلیون دوز واکسن را وارد کشورشان می‌کنند.
 متأسفانه این اتفاق در ایران نیفتاد و تا جایی که من اطلاع دارم بررسی‌های لازم نه روی واکسن چینی، نه واکسن روسی و نه روی 2 واکسن آمریکایی انجام نشده است. درحالی‌که حتی در کشورهای همسایه ما عربستان، بحرین و ترکیه در مرحله آغاز واکسیناسیون هستند ما هنوز خبر نداریم که این واکسن کی به‌دست مردم می‌رسد. مهم هم نیست که این واکسن از کدام منبع تهیه شود، مهم برنامه‌ریزی برای خرید بود. کشورهای دیگر از ماه‌ها قبل برای واردات برنامه‌ریزی کرده‌اند و هم به‌طور مستقیم با شرکت تولید‌کننده و هم با برنامه جهانی کوواکس برای داشتن واکسن قرارداد بسته‌اند.
به‌نظر می‌رسد در کشور ما برای اینکه واکسن به‌دست مردم برسد، سردرگمی وجود دارد. بعضی‌ها اصرار دارند که حتما باید از واکسن داخلی استفاده کنیم و بعضی‌ها می‌گویند باید واکسن خارجی وارد کنیم. دخالت‌هایی که بعضا خارج از سیستم بهداشت و درمان انجام می‌شود، کار را سخت کرده است. ما بیشتر درگیر مسائل سیاسی شده‌ایم، یک‌بار هشتگ واکسن بخریم ترند می‌شود، یک‌بار هشتگ واکسن می‌سازیم. این نشان می‌دهد نظام دارویی درمانی ما سردرگم است. این مسئله‌ای است که در کشورهای دیگر کمتر دیده می‌شود.
وزارت بهداشت اگر به تنهایی تصمیم‌گیرنده بود و شرایط مالی هم فراهم بود، می‌توانست به محض اینکه نخستین واکسن روسی ساخته شد،  تعدادی از این واکسن را بگیرد و بررسی‌های لازم را انجام بدهد. اگر این واکسن یا واکسن‌های دیگر را گرفته بودیم، الان نتایج آزمایش‌ها مشخص بود و قراردادهای خرید را هم با این شرکت‌ها بسته‌ بودیم. کارهایی هم که در کشور برای تولید واکسن شده، با ارزش است و منکر زحماتی که کشیده می‌شود، نیستیم ولی واقعیت این است که هدف اولمان باید رساندن واکسن به مردم باشد، همانطور که در همه کشورها اولویت، سریع رسیدن واکسن به‌دست مردم است. در انگلستان دانشگاه آکسفورد با شرکت
 Astra Zenica برای تولید اقدام کردند اما موفق‌نبودند اما انگلیس منتظر به نتیجه رسیدن تولید واکسن داخلی نماند و خارج از آمریکا نخستین کشوری بود که واکسن را برای مردمش خرید و قبل از همه واکسیناسیون را آغاز کرد. کشورهایی که برنامه دارند، ضمن اینکه تولید داخل کشور خودشان را حمایت می‌کنند و پیش می‌برند، به‌موقع واکسن خریدند. خیلی هم مهم نیست که این واکسن از کدام کشور خریده شود. همه این واکسن‌ها چه در کشور مبدا و چه در کشور مقصد آزمایش‌ می‌شوند. اگر واکسنی تأیید شود، نگران سلامتی و ایمنی‌اش نیستیم.
گفته می‌شود عده‌ای از مردم نه به واکسن وارداتی اعتمادی دارند و نه حاضرند واکسن تولید داخلی را استفاده کنند، اما به‌نظر من اگر واکسن باشد، مردم استفاده می‌کنند، حتی واکسن ایرانی. خیلی از واکسن‌هایی که در برنامه‌های بهداشتی ما استفاده می‌شود، مثل همه واکسن‌‌هایی که به بچه‌ها زده می‌شود، تولید داخل است. ایران سابقه طولانی در ساخت واکسن دارد و نمی‌شود این را کتمان کرد. بی‌اعتمادی مردم هم دلیل دارد؛ دبیر کمیته علمی ستاد مبارزه با کرونا گفته واکسن فایزر را وارد نمی‌کنیم چون شرایط نگهداری در یخچال‌های منفی 70درجه را نداریم، این اظهارنظر اشتباه بود. واکسن فایزر تا یک‌ماه به یخچال‌های فوق سرد نیازی ندارد، واکسن داخل باکس‌های مخصوص حمل می‌شود و تا 10روز می‌شود این باکس‌ها را در دمای اتاق نگه‌داشت و کافی است هر پنج، شش روز یک‌بار با یخ خشک واکسن‌ها را شارژ کرد. متأسفانه به‌خاطر کمبود آگاهی مسئولان اظهارنظرهایی می‌کنند که درست نیست. یا اینکه یکی از اعضای هیأت رئیسه مجلس گفته بود ما باید اهتمام کنیم و فقط از واکسن تولید داخل استفاده کنیم ولی ما باید اهتمام کنیم تا واکسن هر چه زودتر به‌دست مردم برسد. اگر واکسن تولید داخلی بود که چه بهتر، اگر نبود حتما باید وارد کنیم. ما هر روز صدها نفر را از دست می‌دهیم و یک روز هم نباید تعلل کنیم.
به‌نظر می‌رسد اتفاقی که در واردات واکسن آنفلوآنزا افتاده بود، در واکسن کرونا هم تکرار می‌شود.
 ما برای خرید واکسن فرصت طلایی را از دست داده‌ایم و اگر امروز بخواهیم با شرکت‌های تولید‌کننده واکسن قرارداد ببندیم تا‌ماه سوم سال آینده باید صبر کنیم تا به دستمان برسد. بخشی از این مسئله به‌خاطر تحریم‌های مالی بود اما مشکل اصلی ما در برنامه‌ریزی است. اوفک 200میلیون دلار برای خرید واکسن مجوز داده، اگر این واکسن خریده شود، با توجه به قیمت واکسن می‌شود بین 6تا 20میلیون نفر را واکسیناسیون کرد. اما مسئله الان زمان است. واکسنی هم که قرار است از طریق کوواکس به ایران داده شود، تا سال آینده به دستمان نمی‌رسد. 
در این شرایط ما تا سال آینده واکسنی نداریم مگر اینکه واکسن ایرانی به مرحله تولید برسد ولی می‌دانیم فازهای یک و دو واکسن ایرانی هنوز طی نشده. تا زمانی که جواب آزمایش‌ها نیاید، نمی‌شود واکسن را در اختیار مردم قرار داد. گفته‌اند تا اواخر بهمن، آزمایش‌ها کامل می‌شود اما ما مدرک یا مرجع معتبر نداریم که به‌طور قطعی تأیید کند که تا آخر بهمن واکسن ایرانی به مرحله تولید می‌رسد یا نه. به‌نظر می‌آید اگر واکسن ایرانی به مرحله تولید هم برسد، فقط می‌توانیم در حجم محدود این واکسن را داشته باشیم و برای تولید انبوه باید منتظر بهار باشیم.
این نگرانی وجود دارد که واکسن قاچاقی وارد ایران شود. احتمال قاچاق واکسن تقریبا صفر است چون باید تولید انبوه باشد تا قاچاقی انجام شود ولی هنوز این اتفاق نیفتاده است اما این احتمال زیاد است که واکسن تقلبی وارد بازار شود همانطور که واکسن آنفلوآنزای تقلبی پیش‌فروش شده بود.