مهمترین رویدادهای سیاسی که در نماز جمعهها به وقوع پیوست
دین ، انقلاب ، شهر؛ روز جمعه
نماز جمعه‌های تهران در دهه‌های 60 و 70 بسیار مورد توجه قرار می‌گرفت. بسیاری از مسائل مهم سیاسی، رویکرد مسئولان و جهت‌دهی به افکار عمومی، در خطبه‌های نماز جمعه خود را نشان می‌داد. نه‌تنها مردم حاضر بلکه اکثر شهروندان گوش به رادیو می‌سپردند تا سخنرانی خطبه‌ها را بشنوند یا پخش تلویزیونی آن را دنبال می‌کردند. از این‌رو خطبه‌های زیادی بودند که جنبه تاریخی یافتند. از بین آنها چند خطبه نماز جمعه اهمیت بیشتری داشتند که در اینجا مرور می‌شوند.
آرامش پس از غائله 14اسفند
نماز جمعه 15اسفند1359 به امامت آیتالله خامنهای
روز 14اسفند1359، بنیصدر به مناسبت سالگرد فوت دکتر مصدق، در دانشگاه تهران سخنرانی کرد. او در سخنرانیاش به نیروهای انقلابی معترض شد و جمعیت هوادارانش را به حمله به نیروهای انقلابی تشویق کرد. هواداران بنیصدر که بیشترشان از هواداران و سمپاتهای منافقین (سازمان مجاهدین خلق) بودند، به کسانی که فکر می‌کردند مخالف بنیصدر هستند، حمله کردند. درگیری بالا گرفت و تعداد زیادی از افرادی که ظاهر مذهبی داشتند، زخمی و چند نفر هم کشته شدند. هر لحظه ممکن بود این بحران شدت بیشتری بگیرد و تبدیل به درگیری مسلحانه بین نیروهای انقلابی و هواداران بنیصدر شود. فردای آن روز آیتالله خامنهای به نماز جمعه رفتند و در مورد ریشه حوادث روز قبل و اهداف گروهکها از راه انداختن تجمعات و آشوبهای اینچنینی صحبت کردند و از مردم خواستند بر اعصابشان مسلط باشند و با شعارهای تفرقهافکن، بهانه به دشمنان ندهند. بعد از این نماز جمعه، نیروهای انقلابی آرامش پیدا کردند و سعی کردند از بروز درگیری با هواداران بنیصدر جلوگیری کنند.
داستان مک‌فارلین
نماز جمعه 14آبان1365 به امامت آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی
حضور ناگهانی رابرت مک‌فارلین، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا در ایران برای انجام مذاکرات محرمانه با سران جمهوری اسلامی، رسوایی بزرگی برای دولت رونالد ریگان به همراه داشت. با آنکه این ماجرا چندی قبل اتفاق افتاده بود، اما برخی جریانات سیاسی که مقاصد خاصی را دنبال می‌کردند آن را در روزنامه الشراع لبنان منتشر کردند. آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی در خاطرات آن روزها چنین آورده است: «روز ۱۰ آبان حاج‌احمدآقا آمد. از شیوع خبر سفر مک فارلین به ایران به‌گونه‌ای انحرافی نگران بود. پیشنهاد داشت تا آن را به‌گونه‌ای، واقعی که برای ما پیروزی و برای آمریکایی‌ها خفت و شکست باشد، مطرح کنیم. پیش از آنکه دشمنان سوءاستفاده کنند». هاشمی در نخستین جمعه، به نماز جمعه تهران آمد و ماوقع را در خلال خطبه‌های نماز جمعه با مردم درمیان گذاشت.
مانور تجمل
نماز جمعه 18آبان1368 به امامت آیتالله هاشمی‌رفسنجانی
بعد از ارتحال امام‌خمینی(ره) و رهبری آیتاللهخامنهای، آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی در انتخابات ریاستجمهوری با 90درصد آرا و با شعار اصلاحات اقتصادی و بازسازی اقتصاد جنگزده پیروز شد. تورم بالا، جنگزدگانی که میخواستند به شهرهای ویرانشدهشان بازگردند و خرابیهای فراوان ناشی از جنگ، مردم و کشور را تحت فشار شدید اقتصادی گذاشته بود. در چنین شرایطی، آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی در نماز جمعه 18آبان1368 مطلب جدیدی را عنوان کرد: «اظهار فقر و بیچارگی کافی است. این رفتارهای درویش‌مسلکانه وجهه جمهوری اسلامی را نزد جهانیان تخریب کرده است. زمان آن رسیده که مسئولین ما به «مانور تجمل» روی آورند. از امروز بهخاطر اسلام و انقلاب، مسئولین وظیفه دارند مرتب و باوقار باشند. هرچند ما فقیر باشیم و اقتصادمان بسامان نباشد، اما برای آنکه در دیدگان سایر ملل مسلمان و غیرمسلمان ملتی مفلوک جلوه نکنیم، لازم است تا جلوههایی از تجمل در چهره کشور و مسئولین حاکمیتی رویت شود». این سخنان آیتالله که بعدها به «خطبه تجمل» معروف شد، سرآغاز بحثهای فراوانی در مطبوعات و ادبیات سیاسی ایران و واکاوی مفهومی بزرگتر یعنی «عدالت اجتماعی» شد.
محکومیت قتل‌های زنجیره‌ای
نماز جمعه 18دی1377 به امامت مقام معظم رهبری
وقوع قتل‌های زنجیره‌ای در سال77، فضای افکار عمومی کشور را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داد، به‌گونه‌ای که رهبر معظم انقلاب در نماز جمعه به این موضوع اشاره کردند و فرمودند: «این قتل‌هایی که اتفاق افتاد، حوادثی بسیار بد، زشت، نفرت‌آور و حقیقتاً درخور محکوم‌کردن بود. کسانی که اینها را محکوم کردند، بجا محکوم کردند. اینها علاوه بر اینکه قتل بود، جنایت بود؛ با روش‌های بد و غیرقانونی بود... نکته دوم این است که من باید از وزارت اطلاعات -از مدیران وزارت، از وزیر و معاونان و مسئولان، از هیأت سه‌نفره‌ای که رئیس‌جمهور برای پیگیری این حادثه معین کردند- تشکر کنم. اینها واقعاً زحمت کشیدند و حقیقتاً این روزها تجربه سختی را از سر گذراندند. این شوخی نیست، انسان یک نقطه‌ضعفی را در پیکره خودش احساس کند، صادقانه آن را با مردم در میان بگذارد و بگوید اینجایم این اشکال را دارد، این ضعف را دارد».
آخرین خطبه هاشمی
نماز جمعه 26تیر1388 به امامت آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی
از آخرین نماز جمعه آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی، مدتی گذشته بود و قرار شد او 26تیر 1388در تهران نماز جمعه بخواند. این درحالی بود که آشوبهای خیابانی رنگ دیگری بهخود گرفته بود و فراتر از اعتراض‌های مدنی محسوب می‌شد. آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی در خطبه‌های این نماز جمعه، در مورد اتحاد در جامعه نبوی و جمهوری اسلامی صحبت کرد. او پس از انتقاد از عملکرد صداوسیما در انتخابات، به همه توصیه کرد که مسائل را با قانون حل کنند. این نماز جمعه حاشیههای فراوانی داشت؛ تعداد زیادی از زنان و مردان با نشانهای سبزرنگ در این نماز جمعه حاضر شده بودند. علاوه بر این تعداد زیادی از جوانان بدون وضو و با کفش بهصورت مختلط در خیابانهای اطراف دانشگاه تهران نماز جمعه را به امامت آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی خواندند. پس از پایان اقامه نماز هم در خیابانهای اطراف دانشگاه، درگیریها و زدوخوردهایی اتفاق افتاد. این نماز جمعه، آخرین نماز جمعه آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی بود.
فصلالخطاب رهبری
نماز جمعه 29خرداد1388 به امامت مقام معظم رهبری
انتخابات دهمین دوره ریاستجمهوری برگزار شده بود و 2نامزد این انتخابات، با ادعای تقلب در آرای مردم، نتیجه را نپذیرفته بودند. اعتراض آنها خیلی زود تبدیل به آشوبهای خیابانی شد. واکنش احمدینژاد به این ماجراها هم روزبهروز بر هیزم آتش آشوبها میافزود. یک هفته پس از انتخابات، ایشان تصمیم به اقامه نماز جمعه 29خرداد گرفت. جمعیت بسیار زیادی در این نماز جمعه شرکت کردند. آنهایی هم که اهل شرکت در نماز جمعه نبودند، خطبه‌های این نماز جمعه را بادقت دنبال کردند. ایشان در این خطبه‌ها از شخصیت و خدمات آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی تمجید و تعریف و برای نخستین بار بهوجود اختلاف نظر با آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی در بعضی از موضوعات اشاره کردند. در مورد ادعای تقلب هم از نامزدها خواستند که اعتراضات خودشان را بهصورت قانونی پیگیری و قانون را رعایت کنند.
