از رستم آباد تا کن

  معراج قنبری

عباس کیارستمی از میان درختان زیتون به جشنواره کن و سطح اول سینمای جهان رفت. برای سینمای ایران، نخستین حضور در بخش رقابتی جشنواره کن، با فیلم «زیر درختان زیتون» رقم خورد. فیلم مذکور موفق به کسب این جایزه نشد اما کیارستمی 3سال بعد با «طعم گیلاس» این قله را فتح کرد تا یک راه سخت را هموار کند. این فیلم 10بار نامزد دریافت جوایز گوناگون و مهم بین‎‌‎المللی بود، که در 7رقابت موفق به کسب جایزه شد و در بین 44مورد از بهترین فیلم‎‌‎های تاریخ جشنواره کن نیز معرفی شد. محمدعلی کشاورز سال‎‌‎ها پیش در گفت‎‌‎وگو با خبرگزاری ایسنا، درباره تجربه حضور در این فیلم چنین گفته بود: «من در زیر درختان زیتون به‎‌‎عنوان یک هنرپیشه حرفه‎‌‎ای کار نکردم، عباس هم از من همین را می‎‌‎خواست. او از تواناترین کارگردان‎‌‎هاست و دقیقا می‎‌‎داند که چه می‎‌‎خواهد و قبل از اینکه کاری را شروع کند لوکیشن‎‌‎ها را انتخاب می‎‌‎کند و بر اساس آن سناریو می‎‌‎نویسد و دقیقا می‎‌‎داند کجا فیلمبرداری کند و رهبری فوق‎‌‎العاده خوبی در کار دارد». سه‎‌‎گانه کوکر یا رستم‎‌‎آباد، به 3فیلم از عباس کیارستمی اطلاق می‎‌‎شود. محل ساخت این فیلم‎‌‎ها در روستای کوکر (استان گیلان) بود، و موضوع فیلم‎‌‎ها به هم مرتبط و  دو نگاه درباره زندگی و مرگ نقش مهمی در داستان‎‌‎ها دارد. زیر درختان زیتون ضلع سوم این سه‎‌‎گانه‎‌‎ بود؛ «خانه دوست کجاست؟» ( 1366) و «زندگی و دیگر هیچ»(1370) 2فیلم پیشین این مثلث بودند. کیارستمی این سه‎‌‎گانه را در شرایط دشوار سیاسی ایران در دهه‎‌‎های 1360 و 1370 ساخت و با این فیلم‎‌‎ها توانست تصویر متفاوتی را از ایران به دنیای بیرون نشان‌دهد. نمایش این فیلم‎‌‎ها در چندین کشور اروپایی موفقیت‎‌‎آمیز بود. از آنجا که کیارستمی پوستر بیشتر فیلم‎‌‎هایش را خودش طراحی می‎‌‎کرد، پوستر این سه‎‌‎گانه نیز کار خودش بود. تنها در خانه دوست کجاست؟ ابتدا نقاشی‎‌‎ای از آن زیک‎‌‎زاک معروف را به آیدین آغداشلو سفارش داد که حاصل آن را استفاده نکرد، و ایده و طرحی از خودش را با اجرا و همراهی مرتضی ممیز به سرانجام رساند.