انقلاب مفهومی

حافظ روحانی

 به مدد روایت‌های متعدد مصطفی دشتی داستان نمایشگاه خانه در حال تخریب خیابان پاسداران تا امروز ثبت شده است، چنانچه حتی گاه از آن به عنوان نخستین تجربه هنر مفهومی (کانسپچوال) در سال‌های پس از انقلاب هم نام برده می‌شود.
آنچه مصطفی دشتی در دو متن ذکر می‌کند؛ زندگینامه‌اش به قلم حسن موریزی‌نژاد در مجله «تندیس» و گفت‌وگوی ویدئویی‌اش با سایت آرته باکس نقش علی دشتی، برادر بزرگ‌تر مصطفی دشتی در این نمایشگاه اهمیت فراوان دارد. آنچنان که می‌دانیم جمعی از شاگردان کلاس‌های نقاشی آیدین آغداشلو در این نمایشگاه گروهی حضور دارند که نام ساسان نصیری، فرید جهانگیر و شاهرخ غیاثی که چند سال بعد بر اثر یک سانحه فوت می‌کند به همراه مصطفی دشتی ذکر شده است. علی دشتی به نوعی نقش مدیریت اجرایی این نمایشگاه را بر عهده دارد و کارهای اداری مربوط را انجام می‌دهد. محل، ساختمانی در حال تخریب در محله پاسداران تهران است. علاوه بر اینکه برای نخستین بار از زمان انقلاب جمعی از هنرمندان در مکانی جز گالری یا موزه آثار هنری تولید می‌کنند که در عین حال نقاشان می‌کوشند تا با الهام از موقعیت خانه دست به خلق اثر هنری بزنند و از این جنبه تا حد زیادی به آموزه‌های هنر مفهومی نزدیک می‌شوند. با این حال به‌نظر می‌رسد که آنچه هنرمندان این نمایشگاه کردند به نسبت رخدادهایی که یک دهه بعد رخ می‌دهند محافظه‌کارانه می‌نمایند. تعدادی عکس از این رخداد هنری برجا مانده که هنرمندان را در حال نقاشی نشان می‌دهد. با این حال همین گام کوچک را می‌توان سرآغاز تحولی در هنر ایران درنظر گرفت.