هفت خان مزرعه داری

مائده امینی_روزنامه نگار


  بیش از هرچیز باید تکلیف‌‌تان با طرح‌تان مشخص شود؛ طرحی که نشان‌دهنده برنامه شما، هدف شما، امکاناتی که در اختیار دارید، تشریح و معرفی موقعیت جغرافیایی زمین، میزان اشتغال‌زایی و... باشد. درخواست تاسیس مزرعه را به همراه این طرح به‌دست وزارت جهادکشاورزی برسانید، مراحل اولیه کلید می‌خورد. این مراحل بسته به حیوانی که برای پرورش و تکثیر انتخاب کرده‌اید، متفاوت است. مثلا برای دریافت مجوز در حوزه آبزیان - انواع ماهی‌های زینتی، صدف، میگو و... - اولویت با کسانی است که صاحب زمین مناسب‌اند و به آب چاه دسترسی دارند. یا در حوزه پرورش پرندگان باید زمینی در اختیار داشته باشید که در فاصله مناسبی - حداقل 50متر در برخی موارد- با مناطق مسکونی، مراکز بهداشتی، درمانی، حمام، مدارس و ادارات قرار دارد و همجواری حیوانات شما با حیوانات دیگر در منطقه آلودگی درست نکند. بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد این روزها به‌دلیل کنترل بیماری‌های مشترک بین انسان و طیور مانند آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان و سایر بیماری‌ها نظارت‌های سخت‌تری در ارائه مجوز پرورش بوقلمون و سایر طیور از طرف سازمان دامپزشکی اعمال می‌شود. اما گرفتن مجوز قانونی می‌تواند از بروز خسارات مالی و جانی در آینده جلوگیری کند. بعد از پشت سر گذاشتن این موانع، بازرسی از وزارت جهادکشاورزی برای بازدید از زمین درنظر گرفته شده اعزام می‌شود، شرایط را بررسی می‌کند و الزامات قانونی را متذکر می‌شود. البته فروش گوشت یا خود حیوانات در بازار نیاز به مجوزهای تازه دارد، مثلا برای پخش گوشت بلدرچین در بازار نیاز به مجوز وزارت بهداشت دارید و تقریبا گرفتن این مجوز کار سختی است. کم‌کم که روی غلتک بیفتید، می‌توانید از تسهیلات سرمایه در گردش وزارت کشاورزی هم استفاده کنید. درباره سایر حیوان‌ها مثل گوزن، میش و... هم باید برای مجوز گرفتن سراغ محیط‌زیست بروید. پرورش بعضی گونه‌ها مثل گوزن زرد، منوط به مجوز این سازمان است و شرایط خاص خودش را دارد. پرورش الاغ هم به‌تازگی در ایران کلید خورده و مستلزم این است که موقعیت مکانی مزرعه شما - مانند واحد‌های پرورش گاو و گوسفند - بیش از ۲ کیلومتر از شهر و بیش از ۳۰۰ متر از روستا فاصله داشته باشد. همچنین برای تاسیس زنبورداری باید علاوه بر مدرک تحصیلی مرتبط، در نمایندگی اتحادیه زنبورداران عضو باشید و برای گرفتن مجوز به شرکت تعاونی زنبورداران شهرستان مربوطه مراجعه کنید. خلاصه که کافی است نام حیوان مورد نظر خود را در پایگاه اینترنتی جهادکشاورزی جست‌وجو کنید و فهرست مدارک مورد نیاز را بررسی کنید.

حسینعلی عبدالحی، معاون توسعه آبزی‌پروری سازمان شیلات کشور در گفت‌وگو با همشهری:
دسترسی به قنات و آب چاه، کار متقاضی را راحت‌تر می‌کند 


هم‌اکنون، صدور مجوز تکثیر و پرورش چند گونه از حیوانات به‌عهده سازمان شیلات کشور است؟ 
در ایران گوناگونی قابل توجهی وجود دارد. در حوزه پرورش ماهی 4گونه کپورماهی پرورش داده می‌شود. قزل‌آلا، میگو وانامی، سیتوپلانکتون و... هم در ایران مزرعه‌های خود را دارند. در شمال کشور هم نزدیک به 5گونه ماهی خاویاری و 6گونه ماهی استخوانی تکثیر داده شده و در دریا رها می‌شوند. ماهی‌های زینتی هم در تعداد بسیار گسترده تولید و پرورش داده می‌شوند. همچنین پرورش زالو در داخل کشور طرفداران زیادی دارد. خوب است این را هم بگویم که پرورش صدف‌های خوراکی هم در دستور کار قرار دارد و تحقیقات لازم برای آن انجام شده و هدف نهایی تولید این‌گونه هم صادرات است.

کسی که متقاضی راه‌اندازی چنین کسب و کاری است، برای شروع باید چه کند؟ 
تمام ملزومات مربوط به شروع کسب و کار در حوزه آبزی‌پروری داخل یک «پنجره واحد» قرار دارد که توسط وزارت جهادکشاورزی طراحی و تدوین شده است. هر فردی که می‌خواهد فعالیت کند باید سراغ این پنجره واحد برود و راهنمایی مورد نظر خود را از سیستم بگیرد. البته فراموش نکنید که براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، کلیه مجوزهای بخش کشاورزی توسط سازمان نظام مهندسی کشاورزی صادر می‌شود و تنها سیاستگذاری‌های کلان در حوزه پرورش حیوانات با وزارت جهادکشاورزی است و مجری هم در نهایت همین وزارتخانه است.

 راه‌اندازی یک مزرعه پرورش میگو، صدف خوراکی یا ماهی‌های زینتی چه چالش‌هایی با خود به‌همراه دارد؟ 
یکی از چالش‌های اصلی در این حوزه آب است. بعد از تامین آب، مسئله زمین در اولویت بعدی قرار می‌گیرد. کسی که می‌خواهد مزرعه تکثیر و پرورش آبزیان راه بیندازد باید مجوز آب را از وزارت نیرو بگیرد. متقاضی باید منطقه‌ای را مشخص کند و این منطقه را به وزارتخانه‌های درگیر - نیرو، کشاورزی و... - گزارش دهد. البته برخی در نزدیکی مزرعه خود آب چاه، قنات، چشمه و... دارند که این کارشان را ساده‌تر می‌کند. دیگر نیازی به حضور در وزارت نیرو و گرفتن مجوز نیست و همان بررسی مدارک مورد نیاز و ارسال آنها از طریق پنجره واحد کفایت می‌کند. این را هم در نظر بگیرید که معمولا در مکان‌هایی که دسترسی به آب وجود دارد گرفتن زمین سخت‌ می‌شود.

محدودیت‌هایی که در کشور برای استفاده از منابع آبی وجود دارد، آیا باعث تحدید صدور مجوز در این حوزه نشده است؟ استقبال از آبزی‌پروری امروز چگونه است؟ 
بدون شک محدودیت منابع آبی دست ما را در صدور مجوز می‌بندد. گرفتن مجوز آب، کار سختی است و سیاست بر این است که در صدور مجوز اندکی احتیاط شود. استقبال در حوزه مورد فعالیت ما هم بسیار بالاست و همین رقابت را برای متقاضیان سخت‌تر می‌کند. مثلا در حوزه پرورش میگو الزام به داشتن زمین مناسب، دغدغه اصلی آنهایی است که برای دریافت مجوز به سازمان شیلات کشور مراجعه می‌کنند. عمده این زمین‌ها هم منابع ملی به شمار می‌روند.

 شما به‌عنوان معاون توسعه آبزی‌پروری سازمان شیلات کشور، توصیه به راه‌اندازی مرکز پرورش آبزیان می‌کنید؟ 
واقعیت این است که مصرف آبزیان رو به توسعه است و من فکر می‌کنم راه‌اندازی این کسب و کار می‌تواند برای صاحب آن سودآور باشد. تجربه نشان داده که سودآوری پرورش آبزیان درصورت دسترسی به آب چاه، قنات و... بیشتر از سودآوری دام و طیور است.

 هم‌اکنون چه تعداد مزرعه در حوزه آبزیان در چه مساحتی مشغول به‌کارند و حجم منابع آبی در دسترس چقدر برآورد می‌شود؟ 
تعداد مزارع پرورش ماهیان گرمابی به 18هزار و 302واحد در 54هزار هکتار رسیده و تعداد مزارع پرورش ماهیان سردابی 7هزار و 113در 677هکتار برآورد می‌شود. همچنین، تعداد مزارع پرورش میگو را آمار رسمی شیلات کشور 865واحد در مساحت بیش از 12هزار هکتار اعلام کرده است. در پاسخ به بخش دوم سؤال‌‌تان هم باید بگویم منابع آبی در دسترس حدودا 403منبع است که مساحت آن حدود یک میلیون و 346هزار هکتار است.

شهاب‌الدین منتظمی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش در گفت‌وگو با همشهری: 
مجوز تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی فعلا صادر نخواهد شد 

در زنجیـــره اخذ مجوزهـای مختلف، محیط‌زیست کجای ماجرا ایستاده است و برای پرورش و تکثیر کدام گونه از حیوانات باید مجوز نهایی را این سازمان صادر کند؟ 
محیط‌زیست، متولی و صادر‌کننده مجوز راه‌اندازی کسب و کار در حوزه پرورش و تکثیر حیوانات نیست. حتی اگر فرد مستقیم به محیط‌زیست مراجعه کند اگرچه کارشناسان این سازمان به او درباره امکان پرورش گونه مورد نظر، پاسخگو خواهند بود اما در نهایت برای دریافت مجوز بهره‌برداری، استفاده از منابع طبیعی، بررسی زمین و.. باید سراغ وزارت کشاورزی برود.
اساسا متقاضی کسب و کار باید در گام اول به مراجع ذی‌ربط - وزارت جهادکشاورزی- مراجعه و درخواست مجوز خود را ثبت کند و طرح خود را در اختیار کارشناسان بگذارد. حالا و در این میان که برخی درخواست تکثیر و پرورش گونه‌هایی را می‌دهند که در حوزه حفاظت محیط‌زیست قرار دارد، پای این سازمان به ماجرا باز می‌شود. درباره این‌گونه‌ها فرد بعد از آنکه طرح توجیهی خود را ارائه می‌دهد، به سمت سازمان حفاظت محیط‌زیست هدایت می‌شود تا بقیه مراحل را طی کند.

 و سازمان حفاظت بر چه اساسی برخی درخواست‌ها را رد می‌کند؟ 
کمیته فنی سازمان، طرح‌های توجیهی رسیده را در چارچوب دستورالعمل‌های موجود بررسی می‌کند. برخی گونه‌ها در این میان خط قرمز ما به شمار می‌روند و امکان تکثیر و پرورش آنها به هیچ‌عنوان وجود ندارد.

بیشتر متقاضیان سراغ کدام گونه‌ها می‌روند؟ سودآوری کدام‌یک بیشتر است و آیا این سودآوری در تناقض با آسیب نرساندن به حیات وحش نیست؟ 
معمولا متقاضیان به‌دنبال گونه‌هایی هستند که سودآوری اقتصادی دارند. در این حوزه تکثیر یا برای تولید پروتئین صورت می‌گیرد یا برای عرضه و فروش حیوان در بازار (مثل پرندگان زینتی). هر کدام از این موارد در کمیته فنی بررسی می‌شود، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در نهایت محیط‌زیست مجوز مربوط به‌خودش را صادر می‌کند. درخواست پرورش کبک، بلدرچین، قوچ و آهو مشمول این روند می‌شوند که البته بیشترین تقاضا و تمرکز روی کبک و بلدرچین بوده چرا که پرورش آنها، کسب و کار درآمدزایی است. البته این متقاضیان باید درنظر داشته باشند که اجازه برداشت مولد از طبیعت برای پرورش کبک و بلدرچین داده نمی‌شود. متقاضیان باید مولد خود را از مراکزی که سابقا مجوز دریافت کرده‌اند تا کبک با نژاد اصلاح شده و گوشتی تکثیر کنند، ‌دریافت کنند.

منظور از خط قرمز برای صدور مجوز چیست؟ پرورش کدام گونه‌ها مجوز نمی‌گیرند؟ 
برای پرورش گوزن زرد ایرانی که یک گونه در معرض خطر انقراض است قطعا مجوزی داده نخواهد شد؛‌حداقل فعلا برنامه‌ای در این‌باره وجود ندارد. چرا که این‌گونه شدیدا تحت حفاظت است و تنها به‌منظور حفاظت تکثیر می‌شود. البته هستند مراکزی که به‌منظور تولید پروتئین، مرکز تکثیر گوزن زرد اروپایی راه‌اندازی کرده و امروز به‌کار در آن مشغولند.

درباره پرنده‌های زینتی چطور؟ راه‌اندازی مرکزی برای تکثیر و پرورش این نوع پرنده‌ها با چه چالش‌هایی مواجه است؟ آیا اساسا محیط‌زیست تمایلی به گسترش این مراکز دارد؟
ببینید! محیط‌زیست حلقه پایانی این ماجراست و مسئله راه‌اندازی یک کسب و کار یا اشتغال‌زایی و... در اولویت‌های این سازمان قرار ندارد. امروز، با وجود اینکه همکاران ما در سطح استان‌ها پیگیر کنترل قاچاق پرنده‌های زینتی هستند اما در نهایت قاچاق در این حوزه اتفاق می‌افتد و بعضی پرندگان زینتی همچنان به‌طور غیرقانونی از سایر کشورها به ایران وارد می‌شوند. من پیشنهاد می‌کنم که اگر کسی مرکزی برای تکثیر و پرورش پرندگان زینتی دارد یا توانایی راه‌اندازی آن را در خود می‌بیند برای کسب مجوزهای قانونی از وزارت کشاورزی و محیط‌زیست اقدام کند. هم‌اکنون مراکز تولید و تکثیر پرندگان زینتی در تعداد انگشت شمار به شکل قانونی فعالیت می‌کنند. فراموش نکنید که گونه‌های غیربومی اگر قرار باشد تکثیر شود و در اختیار خانواده‌ها برای نگهداری قرار گیرد باید در فرایندی رصد شده، اتفاق بیفتد. اصلا آیا هر گونه تکثیر شده‌ای می‌تواند به‌عنوان حیوان خانگی فروخته شود؟ آیا رهایی این حیوانات به‌علت دلزدگی به اکوسیستم دیگر حیوانات آسیب نمی‌رساند؟