معماری
حیاط مرکزی وزارت آموزش و پرورش
نادر اردلان برای گروه صنعتی بهشهر چه ساخت؟
سعید برآبادی
مقدمه معرفی ساختمان گروه صنعتی بهشهر و گنجاندن این اثر مهم نادر اردلان در این روایت تاریخی از معماری تهران، کمی پیچیده، طولانی و غیرضروری است، اما بهطور خلاصه میتوان گفت که علت مراجعه به این ساختمان، یادآوری سال1369 بهعنوان سالی سرنوشت‌ساز در وزارت آموزش‌وپرورش و مالک پس از انقلابِ این ساختمان است.
آنهایی که بهطور روزمره به ساختمان رجایی وزارت آموزش‌وپرورش در خیابان قرنی تردد دارند شاید باورشان نشود که عمر این ساختمان از نیم قرن هم گذشته؛ اثری فاخر و قابل بررسی از دفتر مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرمائیان و چهرههای جوان آن یعنی نادر اردلان و هوشنگ جاهد.
در سال1349، وقتی که گروه صنعتی بهشهر درخواست ساخت ساختمانی برای انجام امورات خود را مطرح کرد، نگاهِ غالب در معماری ایران، نگاهی رو به جهان بود. در چنین نگاهی استحکام بنا، استفاده حداکثری از فضا و تلاش برای القای همگامی ایران و غرب در نوع نگاه به معماری حرف اول را میزد و طبعا مسائلی مثل زمینهگرایی، تأکید بر داشتههای داخلی و تغییر صورتبندی مسئله وجود نداشت. 3سال طول کشید تا ساخته نادر اردلان افتتاح شود و همگان از نزدیک با بنایی مواجه شوند که اگرچه درصورت و ظاهر ترکیبی از بتن و شیشه است، اما روحی ایرانی در دل خود دارد. ایده اصلی اردلان در طراحی این بنا، حیاط مرکزی بود. سایت که تقریبا شکلی مربعی داشت این امکان را در اختیار او و تیم طراحیاش قرار میداد که حیاط مرکزی را طراحی و سپس برای فضای اطراف آن برنامهریزی کند. نتیجه کار به طرز چشمگیری مورد پسند قرار گرفت و در طول نیم قرن گذشته بارها و بارها مورد تأیید و تقدیر قرار گرفته تا جایی که امروز، دست تقدیر آن را در اختیار یکی از پرمراجعترین وزارتخانههای کشور قرار داده است. کشف سادگی و در عین حال، جزئیات پیچیده این بنا جز با درک هندسه و تأثیر آن در معماری ایران انجامپذیر نیست، ایدهای که ردپای آن را در تمام پروژههایی که اردلان، طراح یا حاضر در فرآیند طراحی آن بوده، به چشم میخورد؛ از موزه هنرهای معاصر گرفته تا برجهای دوقولوی سامان.
