دوران سربی، عصر شکوفایی

سعید مروتی 

سال 68 سال گذر از دولت دفاع‎‌‎مقدس به دولت سازندگی است. دوران گذری که مصادف است با نمایش عمومی فیلم‎‌‎هایی از نسل پس از انقلاب که از ظهور کارگردان‎‌‎هایی خبر می‎‌‎دهد که به مرور فردیت و تشخص کسب می‎‌‎کنند. با پایان جنگ، سینمای دفاع‎‌‎مقدس که با «پرواز در شب» رسول ملاقلی‌پور متولد شده، تعین می‎‌‎یابد.«دیده‌بان» ابراهیم حاتمی‌کیا دور از فضای مرسوم و متداول فیلم‎‌‎های جنگی، توجه منتقدان را به‎‌‎خود جلب می‎‌‎کند. منتقدانی که دیده‌بان را افسوس و تفسیری بر پذیرش قطعنامه598 ارزیابی می‎‌‎کنند و چنان از تماشای فیلم به سر ذوق می‎‌‎آیند که سازنده جوانش را با هوارد هاکس و ساموئل فولر مقایسه می‎‌‎کنند. «افق» رسول ملاقلی‌پور، برعکس دیده‌بان از تغزل فاصله می‎‌‎گیرد و سمت حماسه می‎‌‎ایستد. فیلم جنگی ملاقلی‌پور با هیجان و حادثه و کلیپ گرم و پر حس و حال سینه‌زنی رزمندگان، تماشاگران پرتعداد می‎‌‎یابد. اکران 68میزبان 2فیلم از محسن مخملباف می‎‌‎شود. آخرین فیلم‎‌‎های آرمان‌گرایانه و عدالت‌خواه مخملباف، در پایان یک دوران و انتهای دهه اول انقلاب، بیش از هرچیز ناامیدی فیلمساز به تحقق جامعه آرمانی مطلوب یک جریان را بازتاب می‎‌‎دهد. «بای‌سیکل‌ران» که در پاکستان فیلمبرداری شده اهداف بلندپروازانه‎‌‎تر و شعار‎‌‎های جهانشمول دارد. «عروسی خوبان» که فیلم سرراست‌تری است تصویری انتقادی از شهر بی‎‌‎آرمان ارائه می‎‌‎دهد که در سینمای دهه 60تازگی دارد. انتقادی اجتماعی که به‎‌‎گفته مدیر فارابی، امکان بیانش از اثبات برادری سازنده‎‌‎اش می‎‌‎آید. هنوز خبری  از خانه تکانی روح نبود و مخملباف هنوز برادر محسن نامیده می‎‌‎شد. «در مسیر تندباد» کوششی از مسعود جعفری جوزانی برای تکرار موفقیت «شیرسنگی» با وجود جایزه بهترین فیلم جشنواره هفتم فجر، آشفته‎‌‎تر از آن بود که توفیقی را کسب کند. «روز باشکوه» هم تلاش کیانوش عیاری برای ساخت فیلمی پرفروش را به نمایش می‎‌‎گذاشت. در دو راهی گیشه و اندیشه، کامبوزیا پرتوی هم ایستاده بود که در «ماهی»، سنت سینمای کانونی را ادامه می‎‌‎داد و با «گلنار» در همراهی رنگ و موسیقی و فضای موزیکال و فانتزی پای بچه‎‌‎های دهه60را به سینما باز می‎‌‎کرد. رسیدن منوچهر عسگری نسب از فیلم عرفانی «آن سوی مه» به فانتزی «هی‌جو» یکی از عجیب‎‌‎ترین چرخش‎‌‎های سینمای دهه60 بود که پای صدای ایرج دوستدار با دوبله تا دیروز ممنوع «جان وینی» را هم به ماجرا باز کرد. سال68 ،سال مسعود کیمیایی و بهرام بیضایی هم بود. دو کارگردان قدیمی با بهترین فیلم‌هایشان سینماروها را سر ذوق آوردند. «سرب» به‎‌‎عنوان فیلمی فاخر و باشکوه انتظار کیمیایی‌بازان را پس از سال‎‌‎ها برآورده کرد. نوری کنار اسلافش قیصر، رضا موتوری و... ایستاد و تصویری از قهرمان کیمیایی در دهه پرآشوب 20 ثبت کرد. «باشو غریبه کوچک» بهترین اثر بیضایی پس از انقلاب، که اکرانش پس از پایان جنگ امکان‌پذیر شده بود، حس و حالی را به نمایش می‎‌‎گذاشت که پس از «رگبار» در فیلم‎‌‎های سازنده‎‌‎اش دیده نشده بود. نایی جان با آخرین نقش‎‌‎آفرینی سوسن تسلیمی در سینمای ایران در یادها ماند. بهمن68 جشنواره هشتم فجر، پر رونق‎‌‎ترین فستیوال دهه 60 را با «مادر» حاتمی، «دندان مار» کیمیایی، «هامون» مهرجویی، «کلوزاپ» کیارستمی و «مهاجر» حاتمی‌کیا به نمایش گذاشت. سینمای دهه 60 بهترین دورانش را سپری می‎‌‎کرد.