داستان
سال صداهای نو
سال پس از جنگ تحمیلی سال انتشار آثار متعدد از نویسندگان قدیمی و جدید بود
محمد مقدسی
سایههای شوم جنگ تحمیلی از ایران دور میشد. دوران جدیدی در ایران شروع شده بود و فضای فرهنگی جامعه از دوران دفاع بیرون آمده بود. صداهای تازه و جوان ادبیات که در دهه اول انقلاب اسلامی بیشتر در مجلات ادبی و محفلهای خصوصی داستاننویسی بالیده بودند، کارهای ابتدایی خود را کمکم منتشر میکردند. از مهمترین حلقههای ادبی این سالها، محفلی بود که گرد هوشنگ گلشیری تشکیل شده بود. سال1368، سالی بود که شاگردان و همراهان گلشیری داستانهایی را که در این سالها برای او خوانده بودند و در محفل خودشان نقد کرده بودند، منتشر کردند. این آثار، سرآغاز ادبیات محفلی بود که هر چند به چاپ آثار مهمی در ادبیات ما انجامید، اما در ادامه بهعلت به هم زدن فرایند منطقی انتشار، خوانده شدن و نقد شدن، به شکوفایی و نوزایی در ادبیات داستانی نینجامید. مشهورترین اثر سال1368، «سمفونی مردگان» نوشته عباس معروفی بود؛ روایت فروپاشی یک خانواده سنتی با محوریت مرگ فرزند روشنفکر خانواده؛ آیدین. داستان در 4فصل نوشته شده بود و در هر فصل از دیدی متفاوت به زندگی آیدین میپرداخت. هر دید متفاوت بعد تازهای از ماجرا میگشود و بر جذابیت ماجرا میافزود. زبان داستانی معروفی پس از سالها و چاپهای متعدد هنوز هم خام دستانه بهنظر میآید و در رمانهای بعدی معروفی پختهتر و بهتر میشود. از دیگر شاگردان این دوره گلشیری که در این سال اثری چاپ کردند، میتوان به شهریار مندنیپور با مجموعه داستان «سایههای غار»، ناصر زراعتی با مجموعه داستان «سبز» و رضا فرخفال نویسنده کمکار با مجموعه داستان «آه استانبول» اشاره کرد. در این دوره نویسندگانی هم بودند که فارغ از محافل ادبی با نگاه مستقل خود مشغول نوشتن و آفرینش ادبی بودند. رضا جولایی با چاپ مجموعه داستان «جامه به خوناب» در این سال حضور داشت؛ داستانی که با بهره بردن از نثر دوره قاجار و استفاده از پیرنگهای معمایی به بررسی واقعیات تاریخی از نگاه نو میپرداخت. جعفر مدرس صادقی هم در ادامه روند مستمر و خلاقانه خود در دهه1360، نخستین رمان از سهگانه خود با نام «سفر کسرا» را منتشر کرد؛ رمانی با نثر همیشگی و بیفراز و فرود مدرس صادقی و همان لحظات غریبی که نه از سوررئالیسم غربی، بلکه از داستانهای کهن ایرانی آمده بودند و فضایی وهمناک در داستان میساختند. جلدهای دیگر سهگانه، «کله اسب» و «شریک جرم» مدرس صادقی با اینکه هر کدام رمانهای مستقل بودند، اما از لحاظ فضاسازی و نثر در یک جهان داستانی قرار میگرفتند. دیگر نویسنده مستقل و اصیل این سال هوشنگ مرادی کرمانی بود که پس از «قصههای مجید» رمان «داستان آن خمره» را نوشت. داستانهای مرادی کرمانی معمولا حول زندگی کودک و نوجوان فقیر شکل میگرفت. نگاه اجتماعی و ماجراهای طنز او جهانشمول بود و سبب میشد که مخاطب جهانی چه در ادبیات و چه در سینما با داستانهای او همراه میشد.
در همینه زمینه :
