آشتی مینیاتوری فرهنگ‌ها

   «آیین قره‌کلیسا» در برپایی عشای ربانی ارامنه جهان با همکاری ارمنستان جهانی شد

هنر نگارگری (مینیاتور) و آیین زیارت ارامنه در کلیسای تادئوس مقدس در فهرست میراث ناملموس جهان به ثبت رسید و یونسکو این دو پرونده مشارکتی ایران با کشورهای ترکیه، آذربایجان، ازبکستان و ارمنستان را در فهرست میراث ناملموس جهان به ثبت رساند.
بدین‌ترتیب هنر مینیاتور نه به‌نام ایران که به‌نام 4کشور جهانی شد و در ثبت جهانی آیین زیارت کلیسای تادئوس مقدس نیز این ارمنستان بود که در مشارکت با ایران ثبت جهانی این میراث ناملموس را در فهرست جهانی یونسکو ممکن کرد.
با ثبت این دو پرونده در فهرست میراث جهانی ناملموس یونسکو در اجلاس جامائیکا، تعداد میراث ثبت ناملموس جهانی شده کشورمان به 16اثر جهانی رسید.

16اثر جهانی ایران در فهرست میراث ناملموس 
از سال88 تاکنون که قرار بر ثبت جهانی میراث ناملموس بشری در یونسکو گذاشته شد، ایران توانست به‌ترتیب «ردیف‌های موسیقی سنتی ایرانی»، «هنر نمایشی - آیینی تعزیه»، «آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای»، «موسیقی بخشی‌های خراسان شمالی»، «مهارت فرش‌بافی فارس»، «مهارت فرش‌بافی کاشان»، «دانش ساخت لنج و دریانوردی با لنج در خلیج‌فارس» که پرونده ثبت جهانی آن با مشارکت گروه سرزمین من در روزنامه همشهری تدوین شد، «نقالی ایرانی؛ قصه‌گویی نمایشی»، «آیین قالی‌شویان مشهد اردهال»، «نوروز»، «فرهنگ پخت نان لواش»، چوگان با عنوان «بازی سوار بر اسب همراه با روایتگری و موسیقی»، «هنر ساختن و نواختن کمانچه»، «هنر ساختن و نواختن دوتار»، «هنر نگارگری» (مینیاتور) و «آیین زیارت کلیسای تادئوس مقدس» را در فهرست میراث ناملموس جهان به ثبت برساند.
برخی از این پرونده‌ها البته با چالش‌هایی نیز مواجه بود. به‌عنوان مثال در پرونده ثبت جهانی چوگان که پیش‌تر کشور آذربایجان توانسته بود آن ‌را به‌نام خود و با عنوان بازی با توپ سوار بر اسب قره‌باغ به ثبت جهانی برساند، ایران نیز از آنجا که ثبت جهانی بازی چوگان را به‌دلیل آنکه این ورزش از ایران به جهان صادر شده است، حق خود می‌دانست، پرونده بازی سوار بر اسب همراه با روایتگری و موسیقی را به ثبت جهانی رساند و در اذهان عمومی چنین جاانداخت که مقصود از این پرونده همان ثبت جهانی چوگان است.

شکایت افغانستان به دلیل جای خالی مکتب هرات
در پرونده ثبت جهانی هنر مینیاتور نیز پیش‌تر کشورهای ترکیه و آذربایجان زمزمه‌های ثبت جهانی این هنر توسط خود را به راه انداخته بودند که ایران پیشنهاد ثبت جهانی این هنر در پرونده مشترک میان 4کشور را مطرح کرد. با این حال، 2کشور هندوستان و افغانستان که صاحب سبک در هنر مینیاتور هستند در تدوین پرونده نادیده گرفته شدند و همین دیروز ایسنا خبر داد که کشور افغانستان ثبت جهانی مینیاتور به پیشنهاد ایران در پرونده مشترک را برنتابیده و به دلیل نبود سبک هرات در این پرونده، شکایت کرده و این اقدام را نشانه نادیده انگاشتن سهم فرهنگی کشورهای دیگر خوانده است. با این حال، محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور، اگرچه تماس‌های همشهری برای گفت‌وگو درخصوص ثبت جهانی 2پرونده اخیر را بی‌پاسخ گذاشت، اما به ایسنا گفت: پرونده‌ هنر مینیاتور در سال۱۳۹۷ با تقسیم کار بین 4کشور درخواست‌کننده، یعنی ایران، ترکیه، آذربایجان و ازبکستان تهیه و بعد از تدوین نهایی امضا شد و سرانجام نوروز۱۳۹۸ به دبیرخانه یونسکو فرستاده شد.
به‌گفته او، چون پرونده ثبت جهانی مینیاتور با 4کشور آماده شده بود و در ادامه 2کشور افغانستان و هندوستان نیز درخواست پیوستن به آن‌ را دادند، تصمیم به ارسال پرونده به یونسکو گرفتیم تا بعد از جهانی شدن، تقاضای 2کشور دیگر در یونسکو ثبت و با تهیه‌ پرونده جدید مانند الحاق کشورهای دیگر به پرونده «نوروز»، این پرونده نیز به‌روزرسانی شود.
طالبیان درخصوص ارزش‌های هنر مینیاتور برای ثبت در فهرست میراث ناملموس جهان چنین توضیح داده است:  نشانه‌های مینیاتور در معماری و دیگر لایه‌های فرهنگی کشورمان رسوخ کرده است. همچنین از آن جایی که قصه یک فرهنگ مشترک است، بسیاری از زمینه‌های دوستی، صلح، کار و تعامل فرهنگی بین کشورها را به‌وجود می‌آورد.
هنر نگارگری به اعتقاد کارشناسان هنر، امتداد هنر نقاشی ایرانی از دوران پیش از اسلام است. اما نگارگری که پس از استیلای مغول‌ها در ایران رواج یافت و تا عصر مشروطه و حال حاضر ادامه دارد، دارای مکاتب متعدد است. نگارگری مکتب بغداد (عباسی)، نگارگری مکتب سلجوقی، نگارگری مکتب تبریز اول (ایلخانی)، نگارگری مکتب شیراز اول و دوم، نگارگری مکتب جلایری، نگارگری مکتب هرات، نگارگری مکتب بخارا، نگارگری مکتب تبریز دوم (صفوی)، نگارگری مکتب قزوین، نگارگری مکتب اصفهان، نگارگری دوره‌های افشار و زند و نگارگری مکتب قاجار از دوره‌های تاریخی مینیاتور در ایران است.



آیین جهانی شده زیارت ارامنه در ایران
«مراسم زیارت کلیسای تادئوس (قره‌کلیسا)» نیز توانست در پانزدهمین اجلاس کمیته بین‌الدول میراث‌فرهنگی ناملموس که به‌صورت مجازی به میزبانی کشور جامائیکا درحال برگزاری است، نظر مثبت داوران یونسکو را برای ثبت در فهرست میراث جهانی ناملموس کسب کند. قره‌کلیسا که در ‌شهرستان چالدران قرار دارد در سال87 در پرونده ثبت جهانی کلیساهای تاریخی ایران به ثبت جهانی رسید. آیین زیارت کلیسای تادئوس مقدس در شهرستان چالدران استان آذربایجان‌غربی نیز در نوع خود جالب است. 
مسیحیان بی‌شماری در فصل زیارت قره‌کلیسا به شهرستان چالدران و روستای قره‌کلیسا می‌روند و با برپایی هزاران چادر مسافرتی به‌مدت 3روز مراسم عشای ربانی خود را برپا می‌کنند. سال گذشته بیش از 3هزار نفر از ارامنه پیرو آیین مسیحیت، از کشورهای ارمنستان، سوریه، لبنان، هلند، فرانسه، اتریش، آلمان، کانادا و دیگر کشورهای جهان به روستای قره‌کلیسا رفتند.

پرونده‌های ناقص ایران
اجلاس جامائیکا اما 2پرونده ثبت جهانی میراث ناملموس مشترک ایران با دیگر کشورها را ناکام گذاشت و به‌دلیل نقایص موجود در این پرونده‌ها آنها ‌را به ایران بازپس فرستاد. پرونده ثبت جهانی «هنر ساختن و نواختن ساز عود» در فهرست میراث ناملموس یونسکو که به‌طور مشترک با کشور سوریه تدوین شده بود و همچنین پرونده ثبت جهانی «جشن مهرگان» که با مشارکت کشور تاجیکستان تدوین شده بود به‌دلیل کاستی‌های موجود در این دو پرونده به ایران ارجاع شدند تا پس از رفع نقایص، سال آینده امکان طرح مجدد در اجلاس کمیته جهانی میراث‌فرهنگی ناملموس را بیابند.