آمریکای لاتین؛ میدان جدید نبرد آمریکا و چین

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

آمریکای لاتین مدت‌هاست که تبدیل به میدان نبرد 2قدرت بزرگ اقتصادی جهان یعنی آمریکا و چین برای به رخ کشیدن نفوذ خود شده است. منطقه آمریکای مرکزی و جنوبی که زمانی حیاط خلوت سیاسی واشنگتن بود، حالا به لطف سیاست‌های دونالد ترامپ، تبدیل به میدان قدرت‌نمایی پکن شده تا دومین اقتصاد بزرگ جهان، جای پای خود را در این منطقه غنی از منابع طبیعی هر روز محکم‌تر کند.
چین از سال2018 کم‌کم جای آمریکا را به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری آمریکای لاتین گرفت. پکن با پرداخت وام‌های کم‌بهره، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در حوزه طرح‌های انرژی، سدسازی، حمل‌ونقل و خطوط ریلی و هوایی این منطقه کرد و هم‌اکنون شریک تجاری نخست برزیل، شیلی، پرو، اروگوئه و دیگر کشورهای آمریکای لاتین است.
به‌گزارش سی‌ان‌ان، چین در 15سال گذشته ده‌ها میلیارد دلار در آمریکای لاتین هزینه کرده که بیشتر آن در قالب وام به دولت‌های محلی برای پروژه‌های مختلف پرداخت شده است. حدود 20کشور این منطقه در طرح «یک کمربند یک راه» یا راه ابریشم جدید پکن مشارکت کرده‌اند. این رقابت برای برخی کشورهای آمریکای لاتین مثل برزیل و آرژانتین نیز خالی از سود نبوده و صادرات محصولات کشاورزی‌شان به چین افزایش چشمگیری پیدا کرده است. آرژانتین همچنین اعلام کرده همکاری‌های متقابل را در حوزه‌های آزمایش واکسن، تبادل ارز، فضانوردی و آموزش نظامی گسترش می‌دهد. مکزیک نیز از مزایای تقابل آمریکا و چین به‌دلیل انتقال برخی کارخانه‌ها و شرکت‌های آمریکایی- چینی به مکزیک برای دور زدن تعرفه‌ها و دسترسی به بازار آمریکا، بی‌نصیب نبوده است.

بعد از کرونا
حضور چین در آمریکای لاتین به‌ویژه بعد از همه‌گیری کرونا و از اوایل بهار که بیماری در این منطقه شیوع پیدا کرد، پررنگ‌تر شد. چین تابستان امسال اعلام کرد که وام یک‌میلیارد دلاری به کشورهای آمریکای لاتین و منطقه کارائیب برای خرید واکسن کرونا می‌دهد. ارسال 150هزار ماسک به برزیل، تعداد زیادی دستگاه اکسیژن، مانیتور و اسکنر فراصوت به پرو و دست‌کم 10دستگاه اکسیژن، 50هزار کیت آزمایشگاهی و 100هزار ماسک پزشکی به آرژانتین ازجمله کمک‌های پکن به کشورهای آمریکای مرکزی و جنوبی است. اقدامی که سیل تقدیر و تشکر مقامات این کشورها را به‌دنبال داشت.
تا پایان بهار، نهادهای چین نزدیک به 300هزار تراکنش مالی مربوط به کمک‌های دوران کرونا با کشورهای لاتین و کارائیب داشتند که بیشتر آنها بلاعوض بوده است. کاری که به اعتقاد تحلیلگران نه فقط به نیت بشردوستانه بلکه برای تثبیت قدرت این کشور در منطقه انجام شده است.
اما این کمک‌ها باعث نشد که مردم آمریکای لاتین نیز مانند دیگر نقاط جهان، کوتاهی چین در کنترل کرونا را نادیده بگیرند. جورج گواجاردو، سفیر پیشین مکزیک در چین، معتقد است: «این کمک‌ها مثل این است که چین می‌گوید ما خرابکاری کردیم، اما حالا می‌خواهیم آن را جبران کنیم.»
در ماه‌های گذشته، پکن درحالی‌که سیل کمک غیرنقدی را روانه این کشورها کرد، واشنگتن از کمک کردن شانه خالی کرد و به این ترتیب فرصت مناسبی را برای بهبود روابط از دست داد. هرچند دولت آمریکا در ماه‌های گذشته سعی کرده با هدف رقابت با چین این روند را تغییر بدهد؛ اما به اعتقاد کارشناسان این اقدامات خیلی کم و خیلی دیر بوده است. از جمله، آژانس توسعه بین‌الملل آمریکا 141.4میلیون دلار کمک نقدی به آمریکای لاتین برای کنترل کرونا پرداخت کرد.
در ظاهر، چین دست بالاتر را دارد و حتی براساس نظرسنجی مرکز تحقیقاتی پیو، دیدگاه مثبت مردم کشورهای آرژانتین، مکزیک و برزیل نسبت به چین 7درصد ارتقا یافته و در مقابل نسبت به آمریکا 10درصد کمتر شده است.
به‌نظرمی‌رسد بیرون کردن چین از آمریکای لاتین به‌عنوان اصلی‌ترین شریک دیپلماتیک و اقتصادی بیشتر کشورهای این منطقه کار سختی باشد، اما هنوز هستند حوزه‌هایی که آمریکا در آنها نسبت به چین جلوتر است. ارتباط عمیق بین آمریکا و آمریکای لاتین در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و خانوادگی را نباید نادیده گرفت. به اعتقاد کارشناسان، کمک‌های پکن هنوز آنقدر کافی نبوده که این کشورها را به کلی از زیر پرچم آمریکا خارج کند.
از سوی دیگر رئیس‌جمهور جدید آمریکا که وعده داده مسیر متفاوتی را از ترامپ در حوزه سیاست خارجی در پیش بگیرد به‌زودی کار خود را آغاز می‌کند. به گزارش رویترز، حضور چین در آمریکای مرکزی و جنوبی برای جوبایدن که وعده داده دوباره نقش رهبری جهان را به واشنگتن بازگرداند، یک چالش خواهد بود. او گفته که کاهش نفوذ آمریکا در آمریکای لاتین یک خطر برای امنیت ملی این کشور است. بایدن گفته: «آنها‌ باید بدانند که بی‌کفایتی ترامپ و بی‌توجهی به آمریکای لاتین و منطقه کارائیب در روز نخست آغاز کار من به پایان می‌رسد.»  به‌نظر رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، داشتن روابط مستحکم با آمریکای مرکزی و جنوبی، «مزیت استراتژیک» برای آمریکا دارد. به همین دلیل به اعتقاد تحلیلگران، بایدن احتمالا اولویت بیشتری به این منطقه خواهد داد و با پیشنهاد مشوق‌های مالی بیشتر و برقراری دوباره کمک‌های انسان‌دوستانه که ترامپ قطع کرده بود، دل آمریکای لاتین را به‌دست می‌آورد.
به‌گفته اتاویانو کانوتو، کارشناس اقتصادی، «بایدن از تنش تجاری بین 2کشور کم می‌کند اما این اتفاق به سرعت نمی‌افتد. سرمایه‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی گوناگونی براساس تعرفه‌های وضع شده در زمان ترامپ انجام شده، بنابراین نمی‌توان یک‌شبه آنها را لغو کرد.»
در نهایت این آمریکا یا چین نیستند که تصمیم می‌گیرند کدام‌یک قدرت را در منطقه در دست می‌گیرند؛ این کشورهای آمریکای لاتین هستند که با تجربه‌ای که از سال‌ها استعمار و دخالت نیروهای خارجی داشته‌اند، می‌توانند روابط خارجی خود را به بهترین مسیر هدایت کنند.