منطقه اقوام

سبا ثروتی_روزنامه‌نگار

مهاجرت به تهران، ‌مانند هر پدیده مهاجرتی دیگری که در جهان رخ داده است، قدمتی تاریخی دارد. در سال1246 که نخستین سرشماری این شهر براساس مناطق پنج‌گانه آن انجام شد، تنها 26.6درصد از جمعیت 155هزار و 736نفری این شهر، ‌زاده تهران بودند. سه‌چهارم جمعیت شهر، برابر 8هزار و 840نفر را مهاجران دیگر شهرها تشکیل می‌دادند. آن زمان دلیل این موج عظیم مهاجرت، انتخاب تهران به‌عنوان پایتخت بود. اما روند مهاجرت به تهران در دوره‌های مختلف ادامه پیدا کرد. بین سال‌های 1318 تا 1335، مهاجرت تحت‌تأثیر اثرات ناشی از جنگ جهانی دوم در تهران افزایش پیدا کرد. براساس آمار موجود، در سال1350 متوسط مهاجرت سالانه به تهران 100هزار نفر و اصلی‌ترین دلیل مهاجرت آنها یافتن شغل بهتر و درآمد بیشتر بوده است. سرشماری سال1355 نشاندهنده سهم 45درصدی مهاجران از جمعیت بیش از 5/4‌میلیون نفری تهران بود و این روند مهاجرت و آمارهای رو به افزایش آن تا به امروز ادامه داشته است. با این همه براساس آمار به‌دست آمده در پژوهش «تحلیل جریان‌های مهاجرت به مناطق 22گانه شهر تهران» که در سال96 در مجله بررسی‌های آمار رسمی ایران منتشر شده است، بالاترین نرخ مهاجرت به شهر تهران، به بازه زمانی دهه 1375تا 1385 نسبت داده شده است؛ دورانی که حدود یک میلیون نفر از جمعیت کشور به سمت شهر تهران سرازیر شدند.
نکته جالب توجه در مورد توزیع جمعیت مهاجر در میان مناطق 22گانه شهر تهران، اهمیت منطقه5 شهرداری در نمودارها و بررسی‌های آماری توزیع جمعیت شهری است. براساس آمارهای موجود از سرشماری سال1390، منطقه5 یکی از بالاترین آمار‌های مهاجران طول عمر (مهاجرانی که محل تولد و سکونتشان یکی نیست) را دارد و بالاترین آمار مهاجران شناور را هم می‌توان در این منطقه از شهرداری یافت. در نمودار توزیع نسبی مهاجران وارد‌شده به شهر تهران منطقه5 بالاترین رتبه را دارد.
در آمارهای به‌دست آمده در پژوهش تحلیل جریان‌های مهاجرت به مناطق 22گانه شهر تهران این‌طور عنوان شده است که مهاجران استان‌های مختلف کشور بیشتر مناطق 4، 5 و 6 را برای اقامت انتخاب کرده‌اند و بیشترین تنوع قومیتی به منطقه5 تعلق دارد، زیرا مهاجران 8استان البرز، بوشهر، تهران، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، قزوین، کرمانشاه و هرمزگان، این منطقه از شهر تهران را برای زندگی انتخاب کرده‌اند. دلایل کلی ذکرشده در این پژوهش برای مهاجرت به تهران، پیروی از خانواده، دلایل شغلی، یافتن مسکن، ‌تحصیل و خدمت سربازی بوده‌ است که منطقه5 شهرداری تهران با داشتن دلایل متعدد‌تر، بیشتر از دیگر مناطق مورد توجه مهاجران قرار دارد. اصلی‌ترین دلایل مهاجران برای انتخاب این منطقه، پیروی از خانوار و دستیابی به مسکن بهتر ذکر شده است، اما انتقال شغلی، جست‌وجو برای یافتن شغل و همین‌طور یافتن شغل بهتر، اولویت‌های بعدی مهاجران برای سکونت در این منطقه است. منطقه5 تنها منطقه از تهران است که مهاجران از 7دلیل مهاجرت، 5مورد را به‌عنوان اولویت‌های خود مطرح کرده‌اند.
با توجه به این آمار و اطلاعات و با درنظر گرفتن تاریخچه توسعه منطقه5 شهرداری تهران، می‌توان به این نتیجه رسید که پیش از روانه شدن جمعیت تهرانی و غیرتهرانی به این منطقه، فراوانی زمین‌های خالی و وجود بستر مناسب برای ساخت‌وساز مسکن و مراکز تجاری و تفریحی در سال‌های آغازین توسعه این منطقه، به عامل جذابیت آن برای شهروندان و مهاجران تبدیل شد. از آنجا که معمولا هزینه زندگی در مناطق توسعه‌نیافته که هنوز سکونت در آنها چندان رواج ندارد، پایین‌تر از مناطق مرکزی، پررونق و پویای شهر است، مهاجران در سال‌های پس از انقلاب به‌دلیل ارزان‌بودن قیمت ملک و خدمات، جذب مناطق کم‌تراکم‌تر شهر تهران، مانند منطقه5 می‌شده‌اند. همزمان، آغاز روند توسعه و افزایش میزان ساخت‌وساز‌های مراکز تجاری و مجتمع‌های مسکونی در این مناطق به معنی ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر و افزایش احتمال یافتن شغل و درآمد بالاتر بوده است. ترکیب مسکن مقرون‌به‌صرفه و بازار کار بالقوه، ترکیبی جذاب و متناسب با اولویت‌های عنوان‌شده از سوی مهاجران ساکن در این منطقه است. یافتن شغل و درآمد بالاتر، یافتن مسکن بهتر و پیروی از خانواده که خود می‌تواند به‌دلیل انگیزه یکی از اعضای خانواده برای یافتن شغل یا مسکن بهتر باشد، همگی با ویژگی‌های سال‌های آغازین توسعه این منطقه همخوانی داشته‌اند و طبیعی است که تازه‌واردان به تهران این منطقه و مناطق مشابه آن را برای کار و زندگی انتخاب می‌کرده‌اند.
منطقه5 امروز و با گذشت چندین دهه از سال‌های اول توسعه‌اش، همچنان یکی از مناطق جذاب تهران برای سکونت اهالی تهران و مهاجران است. براساس داده‌های منتشر‌شده از بزرگ‌ترین پیمایش شهری در تهران که توسط دانشگاه تهران و به سفارش معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران انجام شد، منطقه5 تهران، واقع در شمال‌غرب کلانشهر تهران، یکی از محبوب‌ترین مناطق از 22منطقه شهرداری تهران به‌شمار می‌رود و ساکنان این منطقه از کمترین میزان تمایل به ترک محله برخوردارند. همچنین براساس داده‌های این پیمایش، ساکنان مناطق 6، 1و 5 از بالاترین حس تعلق به محله‌های خود برخوردارند. مدرن‌تر‌بودن منطقه5 تهران از نظر شهرسازی، قرارگیری آن در منطقه‌ای از شهر که از ‌آب‌وهوای مناسب و خوشایندی برخوردار است و وجود مراکز رفاهی، تفریحی و تجاری فراوان در این منطقه و بالا بودن میزان دسترسی به امکانات و خدمات، باعث محبوبیت آن، به‌ویژه در میان قشر متوسط به بالای جامعه شده است. شاید به همین دلیل است که براساس آمار مربوط به برآورد جمعیت و خانوار شهر تهران به تفکیک منطقه در سال1393، منطقه5 در میان دیگر مناطق تهران از بالاترین جمعیت برخوردار بوده است و 286هزار و 930خانوار در آن سکونت دارند. پس از منطقه5، منطقه4 با 278هزار و 310خانوار، دومین منطقه پرجمعیت شهر تهران محسوب می‌شد. اما در سال95 این آمار جا‌به‌جا شد و منطقه4 با بیش از 303هزار خانوار به پرخانوارترین منطقه تهران تبدیل شد و منطقه5 با بیش از 291هزار خانوار در رتبه بعدی قرار گرفت.