بازگشت به بازار‌نفت، با سوخت برجام

حسن روحانی، رئیس‌جمهوری در نشست دیروز هیأت وزیران گفت: شرایط تولید و فروش نفت ایران سال آینده متفاوت خواهد بود. او بر مبنای کدام اطلاعات چنین گزاره محکمی را مطرح می‌کند؟ خبرنگار همشهری کسب اطلاع کرده؛ پس از پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری و افزایش احتمال بازگشت آمریکا به برجام، مدیران بخش بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، رایزنی و مذاکره با خریداران نفت را آغاز کرده‌اند. از سوی دیگر بخش‌های فنی فعال در حوزه تولید نفت هم مسئولیت افزایش سطح تولید به‌ویژه در میدان‌های مشترک را پذیرفته‌اند. گفته می‌شود احتمالا انتظار اصلی متولیان و سیاستگذاران بالادست این است که راه صادرات نفت ایران به اروپا در شرایط جدید بین‌المللی باز خواهد شد.
به‌گزارش همشهری، در پی صحبت‌های روز چهارشنبه حسن روحانی در جلسه هیأت دولت مشخص شد ایران تصمیم خود را برای افزایش سطح صادرات نفت به سطح روزانه حداقل 2.3میلیون بشکه در روز گرفته است؛ موضوعی که از یک طرف مستلزم تقویت توان فنی تولید و از سوی دیگر بازاریابی قوی برای پس گرفتن دوباره سهم ایران از بازار جهانی نفت و از همه مهم‌تر به بازگشت دولت آینده آمریکا به برجام و رفع تحریم‌های نفتی بستگی دارد. چون مسئله اصلی در صادرات نفت ایران به بیمه کشتی‌های نفتکش و همچنین مسیر نقل و انتقال ارز ناشی از فروش نفت مربوط است.
البته به‌نظر می‌رسد در سایر مولفه‌ها مانع چندانی بر سر راه صادرات نفت ایران مشاهده نمی‌شود، چنان‌که تا این جای کار می‌دانیم ایران برای افزایش سقف تولید و صادرات خود با مشکلی به‌نام سهمیه‌بندی رایج در اوپک و اوپک‌پلاس برخورد نمی‌کند؛ زیرا هرچند سقف تعیین شده در اوپک پلاس برای همه اعضا لازم‌الاجراست، اما ایران شامل سقف تولید تعیین شده نمی‌شود. طبق ضوابط تعیین شده در موافقتنامه‌های اوپک‌پلاس ایران می‌تواند هم تولید و هم صادرات نفت خود را به سطح 2سال نخست برجام بازگرداند. دیروز حسن روحانی را رئیس‌جمهوری، برهمین مبنا به صراحت اعلام کرد: ایران نفتی را که استخراج می‌کند، خواهد فروخت. پیام روحانی روشن است؛ بازگشت ایران به بازار طلای سیاه بدون قید و شرط و میزان تولید و صادرات نفت دست‌کم تا میزان سهم تعیین شده در دوران قبل از خروج آمریکا از برجام خواهد بود.

بازگشت نفت ایران، ظرف 3ماه
به‌گزارش همشهری، این روزها خبر مهم این است ایران آماده بازگشت به بازار طلای سیاه دنیا می‌شود؛ اما سؤال مهم این است که درصورت برداشته شدن تحریم‌ها در همان‌ماه نخست ورود جو بایدن به کاخ سفید و اخراج دونالد ترامپ، که درصدد صفر کردن صادرات نفت ایران بود، آیا دوباره می‌توانیم روزی 2.3میلیون بشکه نفت به دنیا صادر کنیم؟ البته دولت ظاهرا مطمئن است که بودجه سال آینده را بر مبنای فروش روزانه 2.3میلیون نفت بسته، هرچند مقام‌های سازمان برنامه می‌گویند در گام نخست روی صادرات یک میلیون بشکه حساب باز کرده‌اند اما به موازات این تحولات، حسن روحانی به‌تازگی در حکمی از وزارت نفت خواسته ظرف 3‌ماه برای افزایش سریع تولید نفت آماده شود. وزارت نفت ایران پس از خروج آمریکا از برجام 2رویکرد را دنبال کرده، نخست افزایش تولید نفت در میدان‌های مشترک با همسایگان به‌ویژه عراق و دوم جلوگیری از افت تولید چاه‌ها و تلاش برای صادرات نفت در بازارهای صادراتی و به‌گفته بیژن زنگنه به‌صورت مویرگی. حالا نگاه بازار نفت دنیا به 40روز آینده دوخته شده تا ببینند مستأجر جدید کاخ سفید چه تصمیمی خواهد گرفت؟

چرا 2.3میلیون بشکه؟
ایران تا قبل از خروج برجام روزانه 3میلیون‌و849بشکه نفت در روز تولید می‌کرد که از این میزان 2میلیون‌و325هزار بشکه در روز صادر می‌شد. حالا هم دولت روی همان میزان صادرات حساب کرده و تصمیم دارد تا تولید خود را به سطح دوره قبل از خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم‌های یکجانبه بازگرداند؛ با این تفاوت که اینبار بازپس‌گیری سهم ایران از بازار جهانی نفت تدریجی و پیچیده خواهد بود. چرا؟
به گزارش همشهری، برخلاف برخی گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای، ایران به صادرات 2.3میلیون بشکه نفت در روز قادر نخواهد بود زیرا در سال‌های اخیر، تحت‌تأثیر فشار تحریم، سرمایه‌گذاری چندانی برای اکتشاف و استخراج نفت از میدان‌های جدید صورت نگرفته، افزون بر این بخشی از نفت تولیدی در داخل مصرف می‌شود. البته این احتمال وجود دارد که مجموع صادرات نفت و میعانات باهم ممکن است به روزی 2.3میلیون بشکه برسد و شاید در ابتدای امر دولت می‌خواهد روی این ترکیب از صادرات برنامه‌ریزی کند.
اطلاعات تکمیلی دیگر نشان می‌دهد تا قبل از خروج آمریکا از برجام، ایران روزانه تا 700هزار بشکه نفت به مقصد اروپا صادر می‌کرد، به‌نظر می‌رسد سیاستگذاران ارشد به بازگشت دوباره نفت ایران به بازار اروپا امیدوارند اما باید دید آیا کشورهای اروپایی با بازگشت آمریکا به برجام و برداشته شدن تحریم‌ها، فوری به جمع خریداران نفت ایران باز می‌گردند؟ برخی کارشناسان می‌گویند این گزینه دست‌کم در کوتاه‌مدت دور از ذهن خواهد بود اما برخی دیگر بر این باورند که شاید در چارچوب توافق‌های سیاسی مشکل قابل حل باشد.

اشتیاق مصرف‌کنندگان شرقی
اما گمانه‌های محتمل‌تر نشان می‌دهد درصورت برداشته شدن تحریم‌های نفتی، به‌احتمال زیاد از‌ماه نخست ریاست جو بایدن و رفع تحریم‌های نفتی، نخست خریداران شرقی در صف تقاضا قرار خواهند گرفت. هند، چین، کره‌جنوبی ازجمله خریداران سنتی نفت ایران هستند حتی به تازگی اخباری مبنی بر اعلام آمادگی زودهنگام مقامات هندی برای افزایش میزان خرید نفت از ایران مطرح شده است. برای ایران اما 3مسئله مهم است، نخست افزایش فوری تولید نفت، دوم باز پس گرفتن سهم خود از بازار، به‌ویژه سهم خود از بازار اروپا و سوم امکان استفاده از ارزهای نفتی. اتفاقا چالش اساسی نقل و انتقال ارز ناشی از صادرات نفت خواهد بود.
یک گزینه جدی و محتمل این خواهد بود که جو بایدن با برداشته شدن تحریم‌ها در گام نخست موافقت نکند و آن را به نتیجه انتخابات خرداد سال آینده ریاست‌جمهوری ایران گره بزند و تنها برای اینکه حسن‌نیت خود را نشان دهد، برخی از تحریم‌های خرید نفت از ایران را دوباره به حالت تعلیق درآورد. اقدامی که برآورد می‌شود میزان صادرات نفت ایران را به روزانه یک تا 1.5میلیون بشکه افزایش دهد.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران می‌گوید: با عملی شدن برجام و رفع تحریم‌ها، توانستیم در مدت کوتاهی فروش نفت را به بیش از 2میلیون بشکه برسانیم و با وجود ابزارهای عملیاتی و تجربه‌های ارزنده، امروز هم این آمادگی برای افزایش سریع تولید نفت بیشتر وجود دارد. به‌گزارش همشهری، اخیرا براساس تصمیم ستاد اقتصادی دولت اعلام شد: «وزارت نفت همه اقدامات لازم برای آماده‌سازی‌ منابع و تجهیزات صنعت نفت برای تولید و فروش متناسب با ظرفیت موجود را ظرف 3ماه آینده به‌کار خواهد گرفت.» تعیین زمان 3‌ماه آینده به این معناست که دولت ایران امیدوار است که دولت جدید آمریکا یک‌ماه پس از در اختیار گرفتن قدرت برخی تحریم‌های نفتی را تعلیق یا رفع کند.

راه را برای ایران باز کنید
محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک در گفت‌وگو با همشهری درباره احتمال بازگشت نفت ایران به بازار جهانی نفت با روی کارآمدن دولت جدید آمریکا می‌گوید: اگر تحریم‌ها برداشته شود، میزان صادرات نفت و میعانات نفتی ایران تا روزانه 2.5میلیون بشکه خواهد بود. این کارشناس نفت تأکید می‌کند: بازگشت ایران به بازار جهانی نفت نباید باعث شود تا اوپک‌پلاس تصمیم به افزایش سقف تولید خود بگیرد، بلکه باید دیگر کشورهایی که جای خالی ایران را در شرایط تحریم پر کرده‌اند، از سقف تولید خود کم و جا را برای ایران بازکنند.
سید مهدی حسینی، از مدیران سابق نفت ایران هم معتقد است: بازگشت ایران دچار اگر و مگرهای زیادی است، گرچه دولت بایدن وعده بازگشت به برجام را داده که قطعا یکی‌از شروط ما این است که باید تحریم‌ها را بردارند که البته به‌نظر می‌رسد تا قبل از هر اقدامی تا حدی از سختی تحریم‌ها کم شود. او می‌گوید: در پاره‌ای موارد نیز کار در اختیار رئیس‌جمهور آمریکاست مثلا می‌تواند به شرکت‌های خریدار نفت ما مجوز بدهد، زیرا خزانه‌داری تحت نظر دولت آمریکا عمل می‌کند. او افزود: برداشتن تحریم‌های ایران مستلزم طی پروسه‌ای چند ماهه است، نفت ایران برای 3ماهه سوم و آخر2021 می‌تواند وارد بازار شود، اگر کرونا کنترل شود، تقاضا هم بالا می‌رود و به این ترتیب جا برای نفت ایران هم باز می‌شود.