مهرجویی محبوب من

خسرو نقیبی_روزنامه‌نگار

  مهرجویی محبوب من، مهرجویی محبوب همه نیست. نه آن مهرجویی منتقدپسندی که می‌خواهند در یک تحریف واضح تاریخی با «گاو»، هم‌سنگ کیمیایی و «قیصر»، آغازگر موج نو خطابش کنند، تا قدری مثلا، آغاز جریان متفاوت را، رنگ فرنگ‌رفتگی و دور از خیابان بودن بزنند؛ و نه آن مهرجویی در حال تنظیم خود با شرایط جدید سیاسی- اجتماعی که گروه‌های مختلف در دهه نخست انقلاب، از استعاره‌ساز سقوط انقلاب تا علی‌خواه، لقبش می‌دهند. هر دوی آن مهرجویی‌ها و خروجی‌شان - که حاصل خواست او برای مقبول زمانه بودن است؛ چه وقتی از «الماس۳۳» به «گاو» می‌رسد و چه وقتی از «شیرک» به «هامون» - برای من تصویر استعدادی‌ است در حال دست‌وپازدن برای خود را پنهان کردن و مقبول دیگرانی بودن.
مهرجویی محبوب من، آن‌جا که دیگر پذیرفته‌شده و نیازی به تأیید ندارد، سربرمی‌آورد. اندکی در «پستچی» و تمام و کمال در «دایره مینا»، که تحول اجتماعی۵۷، در اوج و وقت میوه‌دادن آن درخت تنومندشده، متوقفش می‌کند؛ و بعد،در آغاز دهه70 با «سارا»، «لیلا» و «درخت گلابی»، بهترین اقتباس‌های تاریخ سینمای ایران و حتی 3-2 فیلم ضعیف‌تر بعدش در همان دهه. دهه80، باز انگار، بار سنگین مسئولیت «استاد»بودن و فشار اجتماعی، از ریل خارجش می‌کند اما در دهه90 تک‌مضرابی دارد، بی‌خیال اینکه چه‌کسی چه فکر می‌کند، به نام «چه خوبه که برگشتی»؛ از نظر من قدرنادیده‌ترین فیلمش، و نمونه کامل آنچه دیگران در این سال‌ها خواستند به اسم «ابزورد» به خوردمان بدهند اما بومی نشد و مهرجویی اینجایی‌اش کرده؛ ایرانی و داخلی. با همان چوب جادویی که وقتی مایه اولیه مبتذلی چون داستان مهناز انصاریان دستش بود، با آن به «لیلا» رسید، یا وقتی از «عروسک‌خانه»ی ایبسن و نورای آن، «سارا» را خروجی گرفت. مثال اول هم که «دایره مینا» است؛ وقتی از سایه سنگین تئاتری‌ها خودش را خلاص می‌کند و «سینما» به مفهوم مطلقش می‌سازد. گفتم که... مهرجویی محبوب من با مهرجویی محبوب مرسوم متفاوت است. آن‌جا که تظاهر و تزویر و دغدغه‌مندی اجتماعی خریدار دارد، من، آن مرد بی‌‌خیال قصه‌گوی عاشق سینما را دوست‌دارم که هروقت گذاشته‌اند خودش باشد، یک شاهکار به پانتئون سینمای ایران افزوده؛ درست هروقت که خودش است.