دلیران باشتین

 محمدمسعود احدی    

 پس از 120سال تسخیر ایران توسط قوم تاتار و مغول، جنبشی به نام سربداران در خراسان قیام کرد تا به این ظلم و جور پایان دهد. شعار آنها این بود: «سر به دار می‎‌‌‎دهیم، تن به ذلت نمی‎‌‌‎دهیم». مجموعه تلویزیونی «سربداران» که در سال1363 توسط محمدعلی نجفی ساخته شد، به روایت این قیام مردمی می‎‌‎پردازد. این سریال از نخستین سریال‎‌‎های پس از انقلاب است که با پروداکشنی بزرگ تهیه شد. بودجه 60 میلیونی سربداران- که تا آن زمان بی‎‌‎سابقه بود- به باورپذیری هرچه بیشتر طراحی صحنه، دکور و گریم سریال کمک زیادی کرد. ساخت لوکیشن‎‌‎های شهر باشتین (روستای مبدا قیام) در شهرک سینمایی غزالی صورت گرفت که این لوکیشن بعدها برای ساخت دکور مجموعه «کلاه پهلوی» تخریب شد. استفاده از کلاه‎‌‎گیس در گریم افسانه بایگان که نقش ترکان بانو را ایفا می‎‌‎کرد، از مواردی بود که به‎‌‎رغم داشتن مجوز اولیه، به جنجال کشیده ‎‌‎شد و مسئولان وقت صداوسیما در بازبینی اثر، خواستار حذف نقش شدند. افسانه بایگان در مصاحبه‎‌‎ای با محمدرضا شهیدی‎‌‎فرد در برنامه تلویزیونی «چلچراغ» که در سال1396 از شبکه سوم سیما پخش شد، مساعدت امام‎‌‎خمینی(ره) را راهگشای حل این مسئله دانست و گفت: «فیلم‌‎‌‎ها را به طریقی به حضرت امام رسانده بودند و ایشان پس از دیدن فیلم‎‌‎ها گفته بودند که چرا اینها باید سانسور شود؟ اگر قرار باشد ترکان بانو و فاطمه (با بازی سوسن تسلیمی) شکل یکدیگر باشند پس تفاوت و تضاد آنها در چیست؟» ازجمله شخصیت‎‌‎های به‎‌‎یادماندنی سربداران، قاضی خودفروخته‎‌‎ای به نام قاضی شارع (یا قاضی شارح) بود که حکم‎‌‎هایش را در راستای اهداف مغول‎‌‎ها صادر می‎‌‎کرد و ایفای نقش او را علی نصیریان برعهده داشت. در بخشی از داستان، ایلخان در مورد موضوعی از قاضی شارع می‎‌‎پرسد: «شرع برای این موضوع چه حکمی دارد؟» و قاضی پاسخ می‎‌‎دهد: تا شما را چه خوش آید؟ شرعیات آنقدر فرعیات دارد که هرآنچه ما بگوییم عوام قبول می‎‌‎کنند. کیهان رهگذار که نویسنده فیلمنامه و مشاور کارگردان سریال بود، نقش مهمی در تعیین چارچوب سریال‎های تاریخی در ابتدای انقلاب داشت و در سال1366سریال «بوعلی سینا» را ساخت.