تراژدی محدودیت‌ها

حمیدرضا بوجاریان- خبرنگار

2هفته قبل، وقتی تعداد جانباختگان از کرونا تصاعدی شد و بر این اساس، وزارت بهداشت رنگ شهرهای زیادی را قرمز و برخی دیگر را نارنجی و زرد اعلام کرد، چاره‌ای جز اعمال قرنطینه و تعطیلی 2هفته‌ای باقی نماند. تعطیلی‌ای که ستاد ملی مقابله با کرونا آن را هوشمند نامید با ابلاغ سیاست‌های محدود‌کننده و البته کم‌سابقه‌ای توانست تا 30درصد از آمار مرگ‌ومیرهای کرونا را کم کند. پس از 2هفته اجرای محدودیت‌ها، 100شهر از لیست قرمز خارج و نارنجی شدند. همزمان با تغییر رنگ شهرهای بزرگ از قرمز به نارنجی، دستورالعمل‌ها ساده‌تر شد و محدودیت‌ها به حداقل رسید. خیابان‌ها و بازارها شلوغ شد و کرونا دوباره میدان تازه‌ای برای جولان پیدا کرد؛ میدانی که نگرانی از شیوع موج دیگری از کرونا را در پس محدودیتی 2هفته‌ای دوچندان کرده است.

خیابان‌های پایتخت 2هفته‌ای می‌شود که تا این اندازه شلوغ نبوده‌اند. حالا صبح دومین روز بعد از 2هفته تعطیلی و قرنطینه اجباری است و خیابان‌ها، عابرها و جمعیتی که پرشتاب در حال گذر هستند، خیابان‌های شهر را شلوغ کرده‌اند. ترافیک صبحگاهی و عصرگاهی همزمان با بارندگی‌های پاییزی در بیشتر خیابان‌ها و محورها عمومیت دارد. نرم‌افزارهای نشان‌دهنده راه از بیراه، مسیرهای زیادی را در پایتخت که حالا رنگش به نارنجی تبدیل شده است، قرمز نشان می‌دهند. روزهای بارانی برای آنها که حجره‌ها را بسته و کسب و کار را تعطیل کرده بودند، باید روزهای خوش‌یمنی باشد؛ روز آغاز تجارتی که کرونا حسابش را به هم ریخته است. با این امید بسیاری از کسبه با اجازه ستاد مقابله با کرونا کرکره‌های را بالا کشیده‌ و کار را مطابق روال گذشته آغاز کرده‌اند. بازگشایی بازارها و مغازه‌ها و افزایش حضور کارمندان دستگاه‌های دولتی از 30درصد به 50درصد، تب خرید رفتن و بازارگردی و حضور در مراکز محل تجمع را داغ‌تر از هر زمان دیگری کرده است. گرچه ستاد مقابله با کرونا در روز پایانی محدودیت 2هفته‌ای تنها مجوز فعالیت کسب و کارهای گروه شغلی یک و 2 را صادر کرده بود، اما در چرخشی ناگهانی، فهرست جدیدی از 14کسب و کار دیگر را که مجاز به آغاز فعالیت بودند، اعلام کرد؛ از پاساژها و مراکز خرید گرفته تا مشاوران املاک، آرایشگاه‌های مردانه، رستوران‌ها، بستنی‌فروشی‌ها، آبمیوه‌فروشی‌ها و چند کسب دیگر؛ کسب و کارهایی که با فعالیتشان تقریباً همه گروه‌های مهم و پرمراجعه را مشمول آغاز کار با قید رعایت پروتکل‌های بهداشتی و سقف مجاز برای پذیرش مشتری کرده است. چرخشی که به حضور مردم در خیابان و شلوغ‌تر کردن آن بعد 2هفته خلوتی دامن می‌زند.

آماده زندگی با کرونا نیستیم
تجربه پایان محدودیت‌ها در اردیبهشت و خرداد گذشته دارد دوباره تکرار می‌شود. آمارهایی که مسئولان از کاهش 30هزار موردی تعداد بیماران و جان‌باختگان می‌دهند و خبرهای امیدوار‌کننده درباره کشف واکسن بسیاری را به این باور رسانده که کار کرونا دیگر تمام است و خطر دارد کم‌کم از بین می‌رود؛ تفکری خطرناک که می‌شود آن را لا‌به‌لای حرف‌های کسانی که بعد مدت‌ها تعطیلی اجباری به خیابان آمده‌اند، شنید. درست اتفاقاتی که در ماه‌های ابتدایی سال رقم خورد دارد در آخرین‌ماه پاییز دوباره تکرار می‌شود. محمودرضا سعیدی از کسانی است که معتقد است کرونا ضعیف شده و دیگر توانی برای گرفتن قربانی تازه و راه انداختن بساط شیوع موج جدید در کشور ندارد. او می‌گوید، یک سال از کرونا گذشته و حالا دنیا به واکسن رسیده است؛ واکسنی که می‌تواند شر کرونا را کم کند: «الان درمان بیماری پیدا شده و باید کم‌کم برگردیم به زندگی عادی و این ماسک و ماسک‌بازی را جمع کنیم.»
او به مردمی که برای صرف شام به رستورانی در خیابان ولی‌عصر(عج) آمده‌اند، اشاره می‌کند و می‌گوید: «مگر می‌شود مردم را در خانه نگه داشت. مردم خسته شده‌اند. خیلی‌ها زندگی‌شان را سر کرونا باخته‌اند. حالا که امید به درمان بیماری هست باید زودتر برگردیم به زندگی معمولی خودمان. ما آدم‌های زندگی با کرونا نیستیم.» گرچه سعیدی، حضور مردم در خیابان را به کشف واکسن کرونا پیوند می‌دهد اما، مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند حتی اگر واکسن تولید نهایی هم بشود مدت‌ها طول می‌کشد تا همه بتوانند از آن استفاده کنند.

ترافیک ناقلان در خیابان‌های شهر
نیمی از کارمندان دولتی و بیشتر کارمندان بخش خصوصی راهی خیابان‌ها شده‌اند تا به‌موقع سرکار برسند. ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرده است تا 50درصد کارمندان دولتی و شرکت‌های خصوصی باید به محل کار خود مراجعه کنند. بسیاری از افراد ناقلند و ممکن است بیماری را با خود از سویی به سوی دیگر ببرند. آنطور که علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا می‌گوید، در روزهای اخیر از تردد 6400فرد ناقل بیماری در شهر جلوگیری شده است و این افراد اجازه استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی را پیدا نکرده‌اند. با این حال این نگرانی وجود دارد که افراد زیادی به‌دلیل اجبار به حضور در شرکت‌های خصوصی راهی محل کار شوند. ممنوعیت استفاده از حمل‌ونقل عمومی زمینه استفاده از وسایل شخصی را بیشتر از هر زمان دیگری فراهم کرده و این موضوع منجر به افزایش بار ترافیک در خیابان‌های پایتخت شده است. نگرانی از این حضور و ترافیک در خیابان‌ها را حتی رئیس‌جمهوری هم دارد. حسن روحانی در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا می‌گوید هر چه خیابان‌ها شلوغ‌تر و ترددها بیشتر شود، احتمال بروز مشکلات دوباره بیشتر می‌شود. نبود نظارت بر عملکرد شرکت‌های خصوصی و استفاده غیرمجاز از حداکثر ظرفیت این شرکت‌ها نگرانی‌ای است که می‌تواند درنهایت به تکمیل زنجیره انتقال بیماری منجر شود و هر آنچه در 2هفته اخیر برای رسیدن به آن تلاش شده است را نقش بر آب کند.

تفاوت قبل و بعد از محدودیت‌ها
محدودیت‌هایی که هوشمند نامیده شده است، از نظر بسیاری از کسبه و آنهایی که 2هفته ناچار به تعطیلی شده‌اند، هوشمند نیست و تنها پایه و بساط زندگی‌شان را به هم زده است. بسیاری از کسبه به همشهری می‌گویند نگران آینده شغلی خود هستند و اگر روند محدودیت‌ها به این شکل ادامه پیدا کند، چاره‌ای جز تغییر شغل یا تعطیلی همیشگی کسبشان ندارند. چک‌های برگشتی، پرداخت طلب طلبکاران و هزاران مشکل دیگر از مسائلی است که این دسته از کسبه بیان می‌کنند. گرچه مسئولان وعده حمایت می‌دهند، اما حمایت‌ها تا عملی شود، کسبه زیر بار مشکلات کمر خم می‌کنند. دولت به‌تازگی گفته است که پرداخت 2‌ماه حق بیمه به تعویق می‌افتد و پرداخت بدهی بانکی هم تا پایان سال استمهال می‌شود و چک‌های برگشتی هم تا 2‌ماه آینده رفع سوءاثر می‌شود. درهرحال کاسب‌ها معتقدند مشکلات آنها بیش از اینهاست؛ حتی با بازگشایی‌های دوباره مردم بیشتر بازدید‌کننده اجناسند تا خریدار. شلوغی بازارها تنها بهانه‌ای برای سیر کردن عطش پاساژگردی مردم است و چیزی به جیب کاسب نمی‌رود. آنچه در بازار عیان است، تماشاگر بودن افراد و نه خریدار بودنشان است. دلیلش هم مشخص است. مریم مرادی، گرانی اجناس، تغییر فصل و مد و همینطور نگرانی از آینده را دلیل خرید کمتر می‌داند و می‌گوید، باید از پس‌اندازش بیشتر مراقبت کند: «از وقتی بچه بودیم می‌گفتند روز مبادا روز مبادا. فکر می‌کنم این روز مبادا همین روزهاست. معلوم نیست با این اوضاع و احوال چه وقت حقوق به شوهرم که کارمند دولت است، بدهند. الان مدت‌هاست دورکار و از حقوقش خیلی کم شده است. مجبورم پس‌انداز کنم تا اگر اتفاقی افتاد، پول در خانه داشته باشیم تا به مشکل برنخوریم.» او درباره اینکه چرا به پاساژ آمده و با این حال خرید نمی‌کند هم یک جمله می‌گوید: «دلم لک زده بود بیام پاساژ. خسته شدم از خونه موندن. بالاخره نمیشه همش در خانه موند. آدم می‌پوسد. ماسک هم دولایه زده‌ام تا کرونا نگیرم. به‌نظرم همین خوبه دیگه.» با همین دست فرمان به‌نظر می‌رسد، آنچه در ماه‌های بعد از اردیبهشت و خرداد اتفاق افتاد، دیر یا زود در ماه‌های آینده تکرار می‌شود. سرمای هوا و در پیش بودن زمستان، خطر اوج‌گیری دوباره کرونا را دوچندان کرده است. نگرانی از ساده‌انگاری در برخورد با کرونا هم مزید بر علت شده تا ترس از آغاز موجی دیگر از بیماری خیلی پربیراه نباشد؛ اتفاقی که می‌تواند محدودیت‌ها را در کشور تبدیل به تراژدی تازه‌ای از مرگ و ابتلای افراد به بیماری کند.

مکث
در دومین روز(یکشنبه) از بازگشایی‌های جدید و پس از 2هفته قرنطینه و محدودیت‌های سختگیرانه، آمار روزانه فوتی‌های کرونا به زیر 300نفر کاهش یافت و روی عدد 294جانباخته ایستاد و آمار بستری روزانه هم نسبت به روزهای گذشته کاهش یافت و حوالی 1300 متوقف ماند.تکرار روند کاهشی آمار فوتی‌ها برای 5 روز متوالی نشان‌دهنده تأثیر محدودیت‌هایی است که در 2هفته اخیر به اجرا گذاشته شده است.
به گزارش همشهری، دیروز هم آمار فوتی‌های کرونا کاهش پیدا کرد و هم آمار مبتلایان جدید. نتیجه سیاست 2هفته‌ای اجرای قرنطینه و تعطیلات فراگیر در شرایطی خود را نشان می‌دهد که بازگشایی‌های بعد از این محدودیت‌ها نسبتا سریع بوده است. همچنان این نگرانی وجود دارد که بازگشت سریع به زندگی روزمره موجب افزایش ناگهانی آمار ابتلا شود؛ به‌ویژه آنکه مشخصا درباره انتقال ویروس کرونا این مسئله وجود دارد که بخشی از مبتلایان و ناقلان این ویروس شناسایی نمی‌شوند. طبق آماری که وزارت بهداشت اعلام کرده دیروز 11هزار و 561بیمار جدید مبتلا به کرونا شناسایی شده‌اند، اما مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند با توجه به اینکه همه مبتلایان آزمایش نمی‌دهند و ابتلایشان ثبت نمی‌شود، این عدد را باید در 5/2 ضرب کرد. همانطور که آمار قطعی فوتی‌ها هم بیشتر از عدد ثبت‌شده برآورد می‌شود.

آمار کاهش یافته؛ خطر نه
پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد سیاست‌های 2هفته تعطیلی فراگیر نه‌تنها در تهران که در دیگر شهرهای کشور نیز منجر به خلوت شدن نسبی بیمارستان‌ها و کاهش شمار مبتلایان شده است. در تهران البته وضعیت شکننده است و رئیس شورای شهر تهران آماری داده مبنی بر اینکه روزانه یکصد مرگ ناشی از کرونا در پایتخت ثبت می‌شود؛ عددی که وضعیت را دست‌کم در تهران همچنان بحرانی نشان می‌دهد. با این شرایط، بازگشت به‌کار نیمی از کارمندان دولت در کنار بازگشایی نسبتا گسترده مشاغل و کسب و کارها، جمعیتی را به خیابان‌ها کشانده که در روزهای سرد پاییز99 که احتمال شیوع و انتقال بیماری کرونا بیشتر است، اهمیت خودمراقبتی و ماندن درخانه را برای همه ما بیشتر می‌کند. دولت معتقد است که برای مدت زمان طولانی نمی‌توان کسب و کارها را تعطیل کرد؛ چراکه زندگی و معیشت روزمره گروهی از مردم با مشکل مواجه می‌شود. در چنین شرایطی خودمراقبتی، پرهیز از رفت‌وآمدهای ضروری در شهر و توصیه همیشگی به استفاده مداوم از ماسک و رعایت بهداشت فردی می‌تواند تا حدی خطر ابتلا به کرونا را کمتر کند؛ هر چند که با وضعیت کنونی و شلوغی شدید شهر شروع پیک سنگین بعدی، دور از انتظار نخواهد بود.