جامعه امروز
سیم‌کارت کودک بدون محدودیت
نظارت بر اینترنت همراه دانش‌آموزان از طریق سیم‌کارت ممکن است؟
محمد سرابی | روزنامه‌نگار
از اپراتورهای تلفن همراه انتظار می‌رود یک گروه سیم‌کارت مخصوص افراد زیر 18سال تولید کنند تا امکان نظارت بر ارتباط‌های کودکان و نوجوانان فراهم شود. بیماری کرونا و رسمی‌شدن دسترسی به فضای مجازی برای کودکان مشوقی برای تولید این سیم‌کارت‌ها شد، اما این تقاضا به‌سرعت فروکش کرد. هنوز هم رایج‌ترین روش این است که پدر یا مادر یکی از سیمکارتهای اضافی خود را به فرزندشان بدهند. در فضایی که خرید و نصب انواع فیلتر‌شکن‌ها عادی است، چه‌کسی باید نظارت بر نحوه استفاده از اینترنت را برای بچه‌ها انجام دهد؟ آموزش‌وپرورش، اپراتور‌ها یا والدین؟
10سال قبل سیم‌کارت ویژه کودک و نوجوان موضوع مهمی نبود، زیرا هنوز گوشی‌های هوشمند رواج پیدا نکرده بودند. در آذر‌ماه93 کمیسیون سازمان تنظیم مقررات با مصوبه‌ای اپراتورهای تلفن‌همراه را از فروش سیم‌کارت به افراد زیر 18سال منع کرد. قبل از آن هم این کار چندان قانونی نبود زیرا برای خرید سیم‌کارت نیاز به کارت ملی است که برای افراد کمتر از 18سال صادر نمی‌شود. از سال93 اپراتور‌ها طرح‌هایی برای سیم‌کارت زیر 18سال ارائه کردند که تقریبا تمام آنها شامل فروش سیم‌کارت به والدین، اما به نام کودکان و نوجوانان 6 تا 18ساله بود. هنوز آموزش‌وپرورش در این موضوع نقشی نداشت و شاید اپراتور‌ها می‌دانستند که این سیم‌کارت‌ها فروش خاصی نخواهند کرد، زیرا مشتری هم معمولا ترجیح می‌دهد سیم‌کارتی بخرد که خدمات کامل داشته باشد.
قصه‌های آموزشی کرونا
بعد از انتشار بیماری کرونا در سال98 مدارس به فضای مجازی منتقل شدند و بهانه‌ای برای دور نگه‌داشتن بچه‌ها از اینترنت وجود نداشت. آموزش‌وپرورش که درگیر اداره شبکه «شاد» بود موضوع نظارت بر اینترنت را فقط به‌صورت توصیه، پیام، برگزاری همایش و... اجرا می‌کرد و ترجیح می‌داد موضوع را به والدین و اپراتور‌ها بسپارد. شبکه شاد در ابتدا ضعیف بود و دیگر جایی برای محدودکردن جریان داده‌ها نمی‌ماند.
اینجا بود که برای پدر و مادر‌های نگران، سیم‌کارت مخصوص کودکان اهمیت پیدا کرد، اما با طولانی‌شدن دوره ابتلا به بیماری کرونا موضوع سیمکارتهای مخصوص به حاشیه رفت. با بررسی بازار فروش سیم‌کارت در سال‌های مختلف می‌شود فهمید که اپراتور‌ها، جز یکی دو مورد، توزیع این سیم‌کارت‌ها را متوقف کردند و به روال سابق برگشتند. فقط سیم‌کارت‌هایی باقی ماندند که نام کودک و نوجوان دارند اما اینترنت روی آنها به شکل عادی است. اکنون تقاضای سیم‌کارت مخصوص کودکان آنقدر نیست که بر بازار مصرف تأثیر جدی بگذارد. در این سال‌ها خرید و نصب فیلترشکن یکی از کسب‌وکار‌های رایج در فضای مجازی است. گویا والدین هم حساسیت گذشته را ندارند و به‌دنبال تهیه سیم‌کارت مخصوص برای فرزندان خود نیستند.
معیار نظارت؛ مربیان یا والدین؟
اگر اپراتور‌ها بخواهند دسترسی به بعضی سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی را برای کودکان و نوجوانان محدود کنند، این کار با چه معیاری باید انجام شود؟ محمد داوری، مدرس سواد رسانه می‌گوید: «جایگاه کارشناسی موضوع کمیت و کیفیت دسترسی به اینترنت به متخصصان حوزه تعلیم‌وتربیت و کارشناسان و روانشناسان تربیتی اختصاص دارد و متولی اصلی باید آموزش‌وپرورش و متولیان حوزه تعلیم‌وتربیت باشند.»
او با اشاره به اینکه نظارت بر دانش‌آموزان مقاطع مختلف باید با هم متفاوت باشد، تأکید می‌کند: «اعمال محدودیت توسط اولیا شاید چالش‌های بین آنها و فرزندانشان را بیشتر می‌کند؛ بسیاری از اولیا درک ضعیفی از مزایا و کارکرد‌های آموزشی فضای مجازی دارند و کسی هم به آنها نقد نمی‌کند.»
از زمان فراگیرشدن اینترنت در ایران و مخصوصا رونق گوشی‌های تلفن‌همراه همیشه صدای هشدار درباره معایب و مضرات اینترنت به گوش می‌رسد. داوری دراین‌باره می‌گوید: «وقتی عده‌ای فضای مجازی را صرفا تهدید بدانند، محدودیت و کنترل را به حداکثر می‌رسانند. در بحث محتوای شبکه‌های اجتماعی و فضای اینترنت فرصت‌ها بیشتر از تهدید‌هاست، اما بسیاری از فرصت‌ها را به‌دلیل همین نگرش تهدید‌آمیز از دست داده‌ایم.»
تاریخچه سیمکارتهای دانش‌آموزی
درسا
همراه اول در اردیبهشت94 از سیم‌کارت کودک و نوجوان خود با نشان تجاری درسا رونمایی کرد. این نوع سیم‌کارت قابلیت تماس صوتی و پیامک نداشت و فقط به اینترنت داخلی وصل می‌شد. سیم‌کارت درسا اکنون دیگر عرضه نمی‌شود.
انارستان
در سال99 همراه اول سیم‌کارت انارستان را عرضه کرد که تمام امکانات مکالمه، پیامک و اینترنت پرسرعت را دارد، اما تنها دسترسی به سایت‌های گزینش‌شده مناسب کودکان و نوجوانان را که به «فهرست سفید» موسوم است ممکن می‌کند. در سایت انارستان نمی‌شود فهرست مذکور را دید، اما امکان ثبت سایت‌های جدید برای بررسی و ورود به فهرست سفید وجود دارد. این سیم‌کارت که با سرشماره0994 شروع می‌شود امروزه تنها سیم‌کارتی به شمار می‌رود که دسترسی آن از ابتدا محدود بوده است.
نوجوان (شاد)
در شبکه شاد متعلق به آموزش‌وپرورش، تبلیغات سیم‌کارتی به نام «نوجوان» دیده می‌شود که به افراد 6 تا 18ساله تعلق می‌گیرد و هرکس می‌تواند فقط یک سیم‌کارت به نام خود داشته باشد. سیم‌کارت نوجوان که در سال1400 به بازار آمد امتیاز یا محدودیت خاصی ندارد و برای نظارت بر اینترنت روی آن، والدین باید طرح «بومینو» همراه اول را از گوشی خودشان فعال کنند. این سیم‌کارت دائمی است و به‌دلیل تبلیغ در شبکه شاد به نام سیم‌کارت شاد شناخته می‌شود.
کودک
رایتل در سال94 سیم‌کارت کودک را ارائه کرد که به آپارات کودک، شبکه پویا و اپلیکیشن نبات متصل می‌شد. این سیم‌کارت اکنون در سایت رایتل وجود ندارد. اکنون مشترکان رایتل با استفاده از سرویس کودک و نوجوان این اپراتور می‌توانند اینترنت روی سیم‌کارت فرزندان خود را محدود کنند.
کوشا
در سال1400 اپراتور ایرانسل سیم‌کارت کوشا را به بازار عرضه کرد. دسترسی پیش‌فرض این سیم‌کارت به اینترنت داخلی بود و برای استفاده در اپلیکیشن شاد اینترنت رایگان داشت. جز سیم‌کارت فیزیکی، طرح کوشا هم برای محدودکردن اینترنت روی دیگر سیمکارتهای ایرانسل ساخته شده که این سیم کارت اکنون در سایت ایرانسل وجود ندارد.
در همینه زمینه :
جامعه امروز
پیگیری
گزارش
دادسرا
