قیام علیه تعطیلی کسب و کار

سمیرا رحیمی_روزنامه نگار

تحمل خانه‌نشینی اجباری اصلا ساده نیست. آن‌هم در جامعه‌ای که در آن نه خبری از امنیت اقتصادی هست و نه چشم‌اندازی چندان روشن برای آینده وجود دارد. بیکار شدن در چنین شرایطی ضربه روحی و مالی سهمگینی خواهد بود. این بیکار شدن، چه در قالب ورشکستگی کارفرما و تعدیل نیرو چه در قالب تعطیلی کسب و کار برای مدیریت دیرهنگام و با تأخیر کرونا، زمانی که در ابعادی گسترده رخ دهد، بار مالی سنگینی را بر دوش جامعه خواهد گذاشت، همانطور که اکنون در ایران شاهد آن هستیم. از زمان آغاز همه‌گیری کرونا تا به امروز، در دوره‌های کوتاه یا بلندمدت کسب و کارهای مختلف تعطیل شده‌اند تا از تجمع افراد جلوگیری و روند شیوع بیماری کنترل شود. اقدامی که به تنهایی و بدون وجود دیگر سیاست‌ها مانند تست‌گیری گسترده و قرنطینه واقعی افراد در خانه‌ها شاید چندان در زمینه مدیریت بحران کرونا مؤثر واقع نشده باشد، زیرا تعطیلی کسب و کارها مانع از مهمانی رفتن و گردهمایی‌های خانوادگی نمی‌شود، اما خانواده‌ها را با مشکلات مالی فراوانی درگیر ساخت.
علاوه بر مشکلات مالی و تلاش برای رفع آن، گذران وقت، سرگرم شدن، بهبود دادن مهارت‌های فردی و یادگیری مهارت‌های جدید به دلایلی برای افزایش گرایش افراد به سمت کسب و کارهای شخصی و آنلاین، با تمرکز بر اینستاگرام، واتساپ و تلگرام تبدیل شد. حتی صاحبان بسیاری از کسب و کارهای خانگی آنلاین که به تازگی فعالیت خود را شروع کرده‌اند، به نوعی باعث رونق کار کسب و کارهایی شده‌اند که در حوزه آموزش مهارت‌های مختلف فعالیت خود را به تازگی آغاز کرده‌اند. آموزش آشپزی، آموزش زبان، آموزش پخت یا تزئین شیرینی و کیک، آموزش انواع زیورآلات، آموزش نرم‌افزار یا آموزش دیجیتال مارکتینگ همگی نمونه‌های بیشتر دیده شده از کسب و کارهایی هستند که در دوران همه‌گیری کرونا در شبکه‌های اجتماعی مختلف فعالیت دوچندانی داشته‌اند.

صاحبان کسب و کارهای مجازی
گفت‌وگو با صاحبان چند نمونه از این کسب و کارها، فارغ از میزان موفقیت و حجم درآمدزایی آنها نشان می‌دهد بیشتر افراد ابتدا با هدف سرگرمی یا حفظ مهارت در فعالیتی که پیش از اجرای محدودیت‌ها در آن مشغول به‌کار بوده‌اند، کسب و کار خود را از جهان حقیقی به مجازی منتقل کرده‌اند. درآمدزایی، دومین عامل راه‌اندازی کسب و کارهای شخصی در فضای مجازی محسوب می‌شود. برای مثال مربی‌های ورزشی که با تعطیلی باشگاه‌ها و حتی پس از باز شدن دوباره آنها، به برگزاری کلاس‌های آنلاین‌رو آورده‌اند یا استادان زبانی که با تعطیل شدن مراکز آموزشی، در فضای اینستاگرام به شاگردان خصوصی خود زبان می‌آموزند، هم با هدف درآمدزایی و هم به‌منظور جلوگیری از متوقف شدن فعالیتی که در آن تبحر دارند، به شبکه‌های اجتماعی رو آورده‌اند. آذین، مربی باشگاه ورزشی با آغاز همه‌گیری کرونا و تعطیلی باشگاه محل کارش فعالیت خود را به اینستاگرام و واتساپ منتقل کرد. او معتقد است کرونا فرصت مناسبی را به‌وجود آورده است تا مردم بیشتر از همیشه به کلاس‌های آنلاین و تأثیرگذاری آنها اطمینان کنند. اگرچه به گفته این مربی، تدریس آنلاین کمی دشوار است، زیرا بسیاری از افراد ورزش کردن با مربی از راه دور را قبول ندارند و باید این شیوه و تأثیرگذار بودن آن را به افراد توضیح داد. افراد زیادی از حضور در کلاس‌های آنلاین می‌ترسند چون فکر می‌کنند پول دور ریختن است یا نگرانند بدون حضور مربی به‌خود آسیب بزنند. اما اگر مربی بتواند به خوبی کلاس را مدیریت کرده و اعتماد شاگرد را جلب کند همه‌چیز خوب پیش خواهد رفت. آذین از کسب و کار جدید خود در فضای مجازی رضایت دارد و می‌گوید از کار خود لذت بیشتری می‌برد، زیرا نیاز به حضور در مکانی خاص راس ساعتی خاص از بین رفته است و در هر ساعت و هر مکانی می‌توان کلاس‌ها را برگزار کرد.
آناهیتا که پیش از آغاز همه‌گیری کرونا به‌عنوان راهنمای تورهای گردشگری فعالیت داشت، با آغاز کرونا عملا بیکار شد. همین بیکاری و خانه‌نشینی او را تشویق کرد تا برای سرگرم شدن و ایجاد منبع درآمدی جدید، از مهارتی که مدتی پیش در ساخت مجسمه‌های خمیری کسب کرده بود، برای درآمدزایی در اینستاگرام استفاده کند. او نسبتا از شغل جدید خود رضایت دارد و می‌گوید اگرچه مواد اولیه کارش گران شده، اما هم وقتش را در خانه پر می‌کند و هم در این دوران بیکاری درآمد کوچکی برایش ایجاد می‌کند. حامد، نویسنده و بلاگر فعال دیگری در حوزه گردشگری است که کرونا او را از سفر محروم ساخته است. او با توجه به دسترسی‌اش به عسل طبیعی، تصمیم به راه‌اندازی کسب و کار فروش آنلاین عسل مرغوب در اینستاگرام گرفت. حامد هم دلیل آغاز به‌کار در این حوزه را خسته‌کننده بودن خانه‌نشینی و نیاز به داشتن سرگرمی می‌داند و با وجود اینکه هنوز کسب و کارش رونق زیادی نگرفته، اما از نتیجه کار راضی است، برنامه‌های زیادی برای توسعه کسب و کارش در سر دارد و همزمان سفارش‌هایش هم روزبه‌روز افزایش پیدا می‌کنند.

40هشتگ‌ برتر
از آنجا که در میان 40هشتگ‌ برتر اینستاگرام می‌توان هنر، مد، غذا، تناسب اندام و زیبایی را مشاهده کرد، دور از ذهن نیست که کسب و کارهای مرتبط با این مفاهیم موفق‌تر از دیگر کسب و کارها عمل کنند. گشتی در میان هشتگ‌های فارسی در اینستاگرام، محبوب‌ترین شبکه اجتماعی میان صاحبان استارتاپ‌های خانگی، نشان می‌دهد افرادی که چه پیش از آغاز همه‌گیری و چه پس از آن کسب و کار خود را به فضای مجازی منتقل ساخته‌اند، با چه ظرفیتی از مخاطب مواجه هستند. استادان زبانی که فعالیت خود را در دنیای مجازی بسط داده‌اند به‌نظر موفق‌تر از دیگران عمل می‌کنند. شاید به این دلیل که تب یادگیری زبان مدت‌هاست که در ایران به راه افتاده است و در عین حال بسیاری از زبان‌آموزان به‌دلیل آغاز کرونا و تعطیلی آموزشگاه‌ها نیاز به ادامه دادن دوره‌های خود داشتند. تعداد نسبتا بالای دنبال‌کننده‌های چند استاد زبان که کسب و کار مستقل خود را به راه انداخته‌اند، صفحاتی مانند انگلیش‌کاتج و صفحه یاسمن اسماعیلی هم این محبوبیت را تأیید می‌کند. این دو صفحه به‌ترتیب 198و 512هزار دنبال‌کننده دارند. پس از زبان اینطور به‌نظر می‌آید که صفحات مربوط به مواد غذایی، آشپزی یا شیرینی‌پزی از بالاترین تعداد دنبال‌کننده برخوردار باشند. برای مثال صفحه اینستاگرامی کدبانو با 112هزار دنبال‌کننده و صفحه آموزشی سما با 118هزار دنبال‌کننده، به‌نظر عملکرد موفقی را در کسب کار از خود نشان می‌دهند. شاید دلیل محبوبیت صفحات آشپزی را بتوان با افزایش گرایش افراد به پخت‌وپز در خانه و خودداری از تهیه غذا و شیرینی از فروشگاه‌ها ارتباط داد. حوزه صنایع‌دستی، زیورآلات دست‌ساز، طلا و نقره و زیورآلات بدلی از دیگر حوزه‌های پرمخاطب در کسب و کارهای خانگی به شمار می‌روند و همچنین نباید فروشگاه‌های آنلاین و خانگی انواع لباس، لباس‌زیر، جوراب، لوازم آرایشی و کیف و کفش را هم نادیده گرفت. محدوده دنبال‌کنندگان این صفحات از بالای 30هزار تا بالای 200هزار دنبال‌کننده است. البته نباید این اصل را فراموش کرد که کسب و کار هرچه که باشد، راه‌اندازی آن در فضای مجازی و به‌ویژه اینستاگرام سازوکار و اصول مخصوص به‌خود را دارد که تنها با رعایت این اصول می‌توان به موفقیت دست پیدا کرد.