روس‌ها در سودای حضور نظامی در آفریقا

2هفته پیش، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در فرمانی، پیشنهاد دولتش برای تاسیس یک پایگاه جدید دریایی در سواحل دریای سرخ را در سودان تأیید کرد.
به‌گزارش العربی الجدید، پایگاه پشتیبانی دریایی روسیه در سودان میزبان بیش از 300پرسنل نظامی و غیرنظامی و همینطور 4 کشتی جنگی با امکانات هسته‌ای خواهد بود. این تاسیسات که نزدیک پورت سعید احداث خواهد شد نخستین پایگاه نظامی روسیه در آفریقاست و بعد از پایگاه طرطوس در سوریه، دومین پایگاه دریایی این کشور در خارج از حوزه اتحاد جماهیر شوروی خواهد بود.
هرچند روسیه گفته است که این پایگاه ماهیتی دفاعی دارد و ماموریت آن کمک به حفظ صلح در منطقه است، گزارش شده که قرار است مسکو این پایگاه را به موشک‌های زمین به هوا هم مجهز کند. همچنین گزارش شده که روسیه به ارتش سودان سلاح‌هایی خواهد داد تا از این تاسیسات حفاظت کنند.

ضربه به واشنگتن؟
توافق روسیه و سودان تنها یک‌ ماه بعد از آن به‌دست آمد که آمریکا این کشور آفریقایی را در آنچه پاداش عادی‌سازی با اسرائیل خوانده می‌شود، از لیست کشورهای حامی تروریسم بیرون گذاشت. این توافق می‌تواند غافلگیری ناخوشایندی برای کاخ سفید باشد. از نظر برخی کارشناسان، این توافق ضربه‌ای سنگین به امید آمریکایی‌ها برای تعمیق نفوذشان در سودان پس از عمر البشیر، دیکتاتور سابق آن است.
ساموئل رامانی تحلیلگر ژئوپلیتیک که روی سیاست خارجی روسیه در خاورمیانه تمرکز دارد، معتقد است که سودان در سیاست خارجی، ‌رویکردی چندوجهی دارد. این کشور، هم در دوران البشیر و هم بعد از آن، روابط خود را با رقبای خاورمیانه‌ای ازجمله ترکیه، قطر، امارات و عربستان به‌صورت متعادل پیش برده و حالا هم می‌خواهد در روابطش با چین، روسیه و آمریکا تعادل داشته باشد. رامانی گفته است: «هرچه شراکت‌ها (با کشورهای مختلف) بیشتر باشد، اقتصاد بحران زده این کشور پول بیشتری از طریق سرمایه‌گذاری‌ها به‌دست خواهد آورد.»
سرگئی سوخانکین، تحلیلگر اندیشکده مؤسسه جیمز‌تاون هم گفته است: سودان احتمالا از پایگاه نظامی روسیه به‌عنوان ابزاری برای ترغیب دیگر ذی‌نفعان برای حضور فعال‌تر در این کشور استفاده می‌کند. رامانی معتقد است که آمریکا این رویکرد خارطوم را درک کرده و به همین‌خاطر حساسیت زیادی به خرید سلاح‌های روسی و توافق نظامی این 2کشور نشان نداده است.
مسئله دیگر این است که روابط نظامی 2کشور، از مدت‌ها پیش در دوران البشیر شکل گرفته است و سودان از کشورهایی بوده که از عملیات نظامی روسیه در سوریه حمایت کرده است.

شروع دوباره در آفریقا
برای روسیه، پایگاه دریایی در سودان می‌تواند نقطه بازگشت به نقشه ژئوپلیتیک آفریقا و مسیرهای دریایی اطراف آن باشد. سوخانکین معتقد است که روسیه می‌خواهد فعالیت‌هایش را در آفریقای مرکزی و فراتر از آن افزایش و گسترش دهد.
این پایگاه نه‌تنها به روسیه نفوذ بیشتری در آینده سیاسی سودان خواهد داد که به مسکو این امکان را می‌دهد تا به‌صورت بالقوه جلوی انتقال کالا از دریای سرخ (کانال سوئز) را بگیرد تا جریان حمل‌ونقل کالا در مسیرهای شمالی‌تر را که برای روسیه حیاتی است، تقویت کند. روسیه بزرگ‌ترین تامین‌کننده سلاح در آفریقاست و با 28کشور این قاره قرارداد همکاری نظامی بسته است، اما این به آن معنا نیست که تمام رابطه روسیه با آفریقا نظامی است؛‌ مسکو روابط تجاری خود را با آفریقا  از 6.6میلیارد دلار در سال2010 به 19میلیارد دلار در سال2018 رسانده و سرمایه‌گذاری‌های زیادی در بخش نفت و گاز آفریقا داشته است.

حضور گسترده‌تر 
براساس گزارش لورفته از وزارت خارجه آلمان به‌عنوان «جاه‌طلبی‌های جدید روسیه در آفریقا» که نخستین بار در روزنامه بیلد منتشر شد، این تازه شروع حضور مستقیم روسیه در این قاره است. بر این اساس، روسیه علاوه بر سودان، به‌دنبال مجوز ساخت پایگاه نظامی در 6 کشور مصر، جمهوری آفریقای مرکزی، اریتره، ماداگاسکار و موزامبیک است.
سوخانکین درباره گسترش حضور نظامی روسیه کمی با احتیاط صحبت می‌کند؛ «سیاستگذاران روسیه به خوبی می‌دانند که یکی از دلایل فروپاشی اقتصاد شوروی گستردگی بیش از حد در همه امور بود. آنها می‌خواستند همه جا باشند. این چیزی است که روسیه با وجود علاقه بسیار زیاد برای گسترش حضورش در آفریقا از آن دوری خواهد کرد.» به‌گفته او وقتی که سودان و برخی دیگر از کشورهای آفریقایی به مسکو پیشنهاد حضور نظامی در کشورهای خودشان را دادند، واکنش روس‌ها آنطور که آفریقایی‌ها انتظار داشتند مشتاقانه نبود. یک دلیل این واکنش این است که روس‌ها به خوبی می‌دانند برای گسترش نفوذ خود باید مشارکت و سرمایه‌گذاری بیشتری در آفریقا داشته باشند، اما منابع کافی برای این کار ندارند.
در این شرایط، مسئله اصلی این است که آیا روسیه اشتباه شوروی را تکرار خواهد کرد یا نه. با توجه به محدودیت‌های مالی روسیه و نگاه سیاستگذاران آن، به‌نظر می‌رسد پایگاه روسیه در سودان، برای سال‌ها تنها پایگاه روسیه در آفریقا خواهد بود.