نیازمندان جهان در محاصره فقر و کرونا

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

شیوع ویروس کرونا تنها در چند ماه، پیشرفت‌ برنامه‌های بشردوستانه برای مبارزه با فقر طی چند دهه اخیر را در سرتاسر جهان خنثی کرد. در این مدت، نه‌تنها خود ویروس، بلکه عواقب آن مانند قرنطینه، بحران اقتصادی و افزایش بیکاری، بلای جان کشورهایی شده که به غذا، آب و بهداشت کافی دسترسی ندارند. کرونا، بزرگ‌ترین بحران اقتصادی را در جهان از دهه1930 به بعد رقم زده و فقر شدید برای نخستین‌بار در 22سال گذشته روند افزایشی گرفته است.
تا پایان سال2020 یعنی کمتر از یک‌ماه دیگر، تعداد افرادی که در وضعیت گرسنگی شدید قرار دارند ممکن است به 270میلیون نفر برسد. بودجه مورد نیاز برای تامین نیازهای خوراکی افراد آسیب‌دیده، امسال به 9میلیارد دلار رسیده، درحالی‌که این میزان 5سال پیش، 5میلیارد دلار بود.

افزایش 40درصدی نیازمندان
براساس گزارش اخیر سازمان ملل متحد با عنوان «چشم‌انداز جهانی برنامه‌های بشردوستانه در سال2021»، پیش‌بینی می‌شود سال آینده از هر 33نفر یک نفر برای تامین نیازهای اولیه مانند غذا، آب و بهداشت به کمک نیاز داشته باشد که نسبت به سال2020 که یک نفر در برابر هر 45نفر بود، افزایش 40درصدی را نشان می‌دهد. این بحران، زندگی 235میلیون نفر را در سراسر جهان به‌ویژه در سوریه، یمن، افغانستان، جمهوری کنگو و اتیوپی با چالش روبه‌رو خواهد کرد.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد گفت: «ما فاصله زیادی تا پایان این بحران داریم. از آنجا که شیوع کرونا همه کشورهای جهان را تحت‌تأثیر قرار داده، کمک‌های مالی بشردوستانه کاهش یافته است.»
سازمان ملل در این گزارش اعلام کرده که شکاف عمیقی بین نیازها و منابع مالی در این حوزه وجود دارد و برای اینکه بتواند با حمایت سازمان‌های همکار، به 160میلیون نفر در 56کشور که بیشترین آسیب را دیده‌اند کمک کند، به 35میلیارد دلار بودجه نیاز دارد.

چشم‌انداز تاریک
مارک لوکوک، مسئول هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد گفت: «زندگی مردم در این مدت، تحت‌تأثیر افزایش قیمت غذا، کاهش درآمد، تعطیلی مدارس و اختلال در برنامه‌های واکسیناسیون، آسیب جدی دیده است. ما امیدواریم بتوانیم به کمک 160میلیون نفر از این افراد برویم. تصویری که امسال از دورنمای تامین نیازهای انسانی داریم، بسیار تاریک‌تر از همیشه است؛ زیرا شیوع کرونا آسیب جدی به کشورهای ضعیف وارد کرده است.» او ادامه داد: «برای نخستین بار از دهه1990، فقر شدید روبه افزایش گذاشته، امید به زندگی رو به کاهش است و پیش‌بینی می‌شود نرخ مرگ‌ومیر بر اثر ایدز و ابتلا به سل و مالاریا 2برابر ‌شود. این نگرانی وجود دارد که تعداد افرادی که از قحطی رنج می‌برند، نزدیک به 2برابر شود.»

کشورهای آسیب‌پذیرتر
به گفته لوکوک، یمن که با خطر«قحطی گسترده» روبه‌روست، در نتیجه کاهش کمک‌های مالی کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، بیشترین آسیب را خواهد دید. کاهش کمک‌ها به قطع برنامه‌های حمایتی و تعطیلی کلینیک‌ها در این کشور منجر شده است.
مردم سوریه و میلیون‌ها سوریه‌ای جنگ‌زده که به کشورهای اطراف پناه برده‌اند نیز بیشترین کمک مالی را نیاز خواهند داشت. کشورهای دیگری که به کمک نیاز دارند شامل افغانستان، جمهوری کنگو، هائیتی، نیجریه، سودان جنوبی، اوکراین و ونزوئلا هستند. موزامبیک، پاکستان و زیمبابوه نیز کشورهای جدیدی خواهند بود که به این فهرست اضافه می‌شوند. مسئول هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد معتقد است که در حقیقت نه خود کرونا بلکه عواقب اقتصادی آن بیشترین تأثیر را بر نیازهای بشردوستانه گذاشته است: «همه این مشکلات، فقیرترین افراد را در فقیرترین کشورها هدف قرار داده است. برای کشورهای فقیر، رهایی از این همه‌گیری طولانی‌تر و سخت‌تر خواهد بود.» براساس این گزارش، در سال‌جاری 98میلیون نفر از کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل بهره‌مند شدند که 70درصد جمعیت هدف این سازمان را شامل می‌شود. این میزان نسبت به سال گذشته 6درصد افزایش داشته است.

عواقب اجتماعی
کرونا، زندگی را برای گروه‌هایی که از قبل هم آسیب‌پذیر بودند مانند زنان، دختران، معلولان، سالمندان و بیماران ذهنی سخت‌تر کرده است. نرخ بیکاری در این مدت به‌ویژه در بین زنان و جوانان افزایش چشمگیری یافته است. از سوی دیگر، حدود 24میلیون کودک، نوجوان و جوان، امسال در معرض خطر ترک تحصیل قرار دارند که 11میلیون نفر آنها دختران و زنان جوان هستند. سازمان ملل متحد در گزارش خود، ترس و افکار مزاحم را از خود ابتلا به ویروس خطرناک‌تر می‌داند. اجرای سیاست‌های کنترلی مانند قرنطینه و کاهش روابط اجتماعی موجب شده تعداد زیادی از افراد در همه کشورها با مشکلات روحی و روانی درگیر شوند. این مشکل به‌ویژه در کشورهایی که از کمبود ابزارهای کمکی و درمانی در این‌باره رنج می‌برند، شدیدتر است. کرونا همچنین تبعیض جنسی ازجمله خشونت خانگی را نیز تشدید کرده است. پیش‌بینی می‌شود هر 3‌ماه یک‌بار 15میلیون نفر به آمار زنان و دخترانی که در دوران قرنطینه در معرض خشونت خانگی قرار دارند، اضافه شود.

هم‌دستان کرونا
سازمان ملل متحد در گزارش خود اعلام کرده که علاوه بر همه‌گیری کرونا، چالش‌های مختلفی در جهان مانند درگیری‌های سیاسی، تغییرات آب‌وهوایی و افزایش شیوع بیماری‌های گوناگون، به بحران افزایش تعداد نیازمندان به کمک بشردوستانه، دامن زده است.
  درگیری‌های سیاسی: افزایش کشمکش‌ بین کشورها، غیرنظامیان به‌ویژه کودکان، زنان و دختران را در معرض بیشترین آسیب قرار داده است. امسال برای نهمین سال پیاپی، 90درصد از آمار مرگ ومیر ناشی از حملات نظامی، شهروندان عادی بوده‌اند. 51میلیون نفر در دهه اخیر به‌دلیل جنگ و خشونت بی‌خانمان‌ شدند که رکورد بی‌سابقه‌ای در جهان است. تعداد پناهجویان نیز 2برابر شده و به 20میلیون نفر رسیده است.
  آب‌وهوا: جهان در یک سال اخیر مانند 10سال گذشته به‌دنبال بحران‌های آب‌وهوایی و بلایای طبیعی شاهد گرم‌ترین روزها و سال‌ها بود که به‌ویژه کشورهای فقیر را تحت‌تأثیر قرار داد. انتظار می‌رود کشورها در 3ماهه نخست سال آینده میلادی شاهد تغییرات آب‌وهوایی بیشتری ازجمله پدیده «لانینا» باشند که درجه حرارت آب‌ دریاها، الگوی بارش‌ها و حرکت توفان‌ها را تغییر می‌دهد.
  افزایش شیوع بیماری‌ها: شیوع بیماری‌های مختلف در یک سال گذشته نظام درمان را تقریبا در همه کشورها زمینگیر کرده است. بیش از 5میلیون کودک زیر 5سال با خطر وبا و اسهال شدید روبه‌رو هستند. این همه‌گیری می‌تواند نتیجه 20سال پیشرفت در مبارزه با بیماری‌هایی مانند ایدز و مالاریا را از بین ببرد و آمار مرگ‌ومیر سالانه را تا 2برابر افزایش بدهد.