نثر
نوگرایی و زبانشناسی
حق‌شناس از سردمداران تحول و تغییر رسمالخط است
علی‌اکبر شیروانی
علیمحمد حق‌شناس را میتوان از چهرههای نسل‌دوم زبانشناسی دانست.
نسل‌دوم، زبانشناسی را توسعه دادند و به بحثهایی پرداختند که رنگ و بوی تازه داشت و گاه به فروعی میپرداختند که زمینه بومی نداشت یا ضرورت موضوعی. حق‌شناس با «فرهنگ هزاره»، «تاریخ مختصر زبانشناسی» و به‌خصوص کتاب «آواشناسی» دِین خود را در رونق بازار زبانشناسی ادا کرده بود و شاید زمانه و زمینههای سیاسی ـ اجتماعی نام او را به‌عنوان یکی از سردمداران تحول و تغییر رسمالخط این چنین برجسته کرد. البته دوره، دوره انقلاب بود و تغییر و نوشدن و آنچه لباس نو بر تن همه‌‌چیز میخواست، زبان را استثنا نمیکرد. نوگرایی در رسمالخط هنگامی که از دانشگاه و فرهنگستان به حوزه عمومی کشیده شد، بلایی بود بر جان زبان؛ چرا که هم حاشیهای تخصصی را به متن تبدیل کرده بود و مانع مضمون بود، هم سلیقه و سودای نام با ابزار زبان را جایگزین سنت و قراردادهای کهن. حاصل، ابهام، سردرگمی و تشتت بود.
«آواشناسی، مطالعه و توصیف علمی آواهای زبان است. موضوع آواشناسی ممکن است آواهای یک زبان به‌خصوص، مثلاً زبان فارسی باشد. اینگونه مطالعههای آوایی را آواشناسی آن زبان به‌خصوص، مثلاً آواشناسی فارسی، میگویند. نیز موضوع آواشناسی ممکن است آواهای زبان به‌طور کلی باشد. اینگونه بررسیهای آوایی را آواشناسی همگانی مینامند. در آواشناسی همگانی سعی میشود توانایی کلی انسان در زمینه تولید و دریافت آواهایی که ممکن است در زبان‌های گوناگون به‌کار روند توصیف شود. پس در آواشناسی همگانی آنچه موضوع بررسی قرار میگیرد یک جنبه از توانایی‌های بشری است. در نتیجه، در آواشناسی همگانی چه بسا آواهایی مورد مطالعه و توصیف قرار گیرند که در هیچ‌یک از زبان‌هایی که برای هر خوانندهای آشناست به‌کار نرود. علت این امر آن است که در هیچ زبانی این نیاز حاصل نمیشود که از همه امکان‌های آوایی انسان بهرهبرداری شود.»
در همینه زمینه :