گزارش
نمادهای محله‌ای شناسنامه مناطق می‌شوند
همشهری ضرورت و هدف طراحی و نصب المان‌های خاص در ورودی مناطقی را که به‌تازگی فراخوان آن توسط سازمان زیباسازی شهر تهران منتشر شده، بررسی کرد
زینب زینال‌زاده- خبر‌نگار
فراخوان «طراحی نشانه‌های ورودی اعلان حوزه مرزی مناطق» توسط سازمان زیباسازی شهر تهران در حالی منتشر شده که این روزها خبری از نشانه یا یادمان مشخص که با زیبایی بصری توأم باشد، در مناطق نیست. در گذشته محله‌ها هویت داشتند و اهالی خودشان را جزئی از محله می‌دانستند و هنگام معرفی، عنوان محله را ذکر می‌کردند و می‌گفتند که بچه خانی‌آباد یا نظام‌آباد یا... هستند اما این‌روزها توسعه شهری و شیوه شهرنشینی چنین حس تعلق را از بین برده است.
علاوه بر زیبایی بصری و شاخصه هویت‌بخشی که منجر به حس تعلق شهروندان می‌شود، توجه به ویژگی‌های فرهنگی، تاریخی و اجتماعی مناطق هم در طراحی المان‌ها اهمیت دارد و به گفته شاپور دیوسالار، معاون فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی شهر تهران، طرح‌های ارائه‌شده برای نشان دادن مرز مناطق 23 گانه باید مشخصه‌های منحصر به فردی باشد. همچنین قرار است المان‌های طراحی‌شده بیانگر ویژگی خاص مربوط به منطقه مورد نظر را دارا باشند. دیوسالار در این مورد می‌گوید: «طراحان قبل از هر اقدامی باید مسائل مربوط به حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی و کالبدی مناطق را احصا کنند تا بتوانند طرحی منحصربه‌فرد که بیان‌کننده شاخصه و ویژگی مناطق باشد را ارائه دهند. همچنین المان باید به‌گونه‌ای باشد که مردم به محض ورود و تماشای آن ویژگی منطقه در ذهن‌شان تداعی شود و بتوانند شاخصه‌های مناطق را تصویرسازی کنند.» به گفته این مقام مسئول، المان‌ها متفاوت از آنچه در محله دروازه غار که حالت گذرگاه دارد، خواهند بود و صرفا نمادی از مشخصه و هویت محلی یا منطقه‌ای هستند.
لاله کاظمی، معاون هماهنگی امور مناطق زیباسازی شهر تهران هم ایجاد وحدت رویه در المان‌های مناطق را هدف این فراخوان می‌داند و می‌گوید: «در سال‌های اخیر المان‌های متعددی در مناطق نصب شده که هر یک براساس سلیقه اجرا شده‌اند و به‌نوعی آشفتگی بصری به‌وجود آمده است. از طریق این فراخوان که سازمان زیباسازی شهر تهران مسئولیت آن را به‌عهده دارد، وحدت رویه در طرح‌ها ایجاد می‌شود و علاوه بر یکسان‌سازی، شاهد زیبایی بصری در ورودی مناطق خواهیم بود.»
حس تعلق به محله‌ها کم شده است و شاید با نصب چنین المان‌هایی بتوان چون گذشته پیوند مردم با محله و منطقه را ایجاد کرد؛ موضوعی که جواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران با تأکید به این موضوع به ضرورت نصب المان در ورودی مناطق اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از بندهای مورد تأکید در برنامه سوم، پایداری فرهنگی است و مدیریت شهری در تلاش است تا بین اجزای متشکل شهری که شامل مردم، ساختمان‌ها، نمادها،تاریخ و... می‌شود، پیوندهای استوار برقرار کند؛ پیوندی که در نهایت تبدیل به حس تعلق می‌شود و عامل مهم پایداری فرهنگی محسوب می‌شود.»
گذر زمان سبب کاهش حس تعلق در مردم شده است و به گفته این عضو شورای شهر تهران، نتیجه تقویت این حس علاقه‌مندی شهروندان به شهر و کشور خواهد بود.حق‌شناس اعتقاد دارد که از طریق این فراخوان و نصب المان‌ها می‌توان به افزایش حس تعلق شهروندان کمک کرد؛ درصورتی که منطبق با ویژگی‌های مناطق باشند.
المان‌ها گم می‌شوند مگر دیده شوند
مهرداد مال‌عزیزی، کارشناس مسائل شهری
موضوع المان‌های کلی شهری در اولویت دوم و سوم طراحی شهری قرار می‌گیرد؛ چرا‌که مدیریت جدید شهری روی بحث محله‌ها تمرکز کرده و از طریق پروژه‌های محلی قصد احیا و هویت‌بخشیدن به آنها را دارد که کار خوبی است. در حقیقت وقتی اقدامات از سطح خرد یعنی محله‌ها شروع شود، در ابعاد بزرگ‌تر یعنی مناطق نمود بیشتری می‌یابد و نگاه‌ها کلان‌تر می‌شود و اقدامات به پیوند دسترسی پیاده به سواره و توزیع منطقی سرانه‌ها منتهی می‌شود که قطعا مطالبه و خواسته شهروندان است. در حقیقت تمام این کار منجر به هویت‌بخشی محله‌ها می‌شود و دیگر نیازی به نصب المان در مناطق نخواهد بود. از این‌رو این کار اولویت اول نیست. 40سال پیش یعنی قبل از تهیه و تدوین طرح جامع تفصیلی برای شهر تهران، محله‌ها و مناطق المان داشتند که دیده می‌شد اما پس از این طرح، تهران به لحاظ سخت‌افزاری بزرگ شد و جمعیت آن هر روز بیشتر و بیشتر شد تا جایی که شاخصه‌ها و المان‌ها گم شدند. روزی مسجد جامع در بازار تهران هویت این محله محسوب می‌شد و امروز پیدا‌کردن آن که هویت بازار هم محسوب می‌شود، در ازدحام جمعیت ناپدید‌شده است. در حقیقت بزرگ‌شدن شهر از یک‌سو و افزایش جمعیت از سوی دیگر عناصر هویت‌بخش مناطق و محله‌ها را پنهان کرده‌اند. با این ویژگی باید المان‌های جدید به‌گونه‌ای تعریف و طراحی شوند که امکان دیده‌شدن در شلوغی را داشته باشند وگرنه چون یادمان‌های گذشته، از دیدگان پنهان می‌مانند و هیچ کارایی و کاربری‌ای نخواهند داشت.
قوانینی که طراحان باید رعایت کنند
طرح پیشنهادی باید دارای حداکثر میزان دیده‌شوندگی باشد.
حداقل ارتفاع در حالت واقعی باید 2 تا 3متر درنظر گرفته شود.
پیشنهادها به‌صورت فایل نرم‌افزاری و یا تصویر ارائه می‌شوند.
طرح نباید از آثار هنرمندان ایرانی و خارجی کپی‌برداری شده باشد.
طرح و الگوی پیشنهادی باید علائم و نشانه‌هایی مانند لوگوی شهرداری تهران و شماره منطقه شهری را به‌عنوان نشانه‌های ثابت داشته باشد.
طراحان آثارشان را باید تا 15اسفند به نشانی الکترونیکی farakhanart@gmailcom ارسال کنند.
هنرمندان می‌توانند درصورت نیاز با شماره تلفن7-22969744 تماس بگیرند.
