کرونا تعریف زیبایی را تغییر داد اما نه برای همیشه

علیرضا شریفی یزدی_جامعه شناس

زیبایی جزو مفاهیم سهل و ممتنع است؛ مانند واژه‌های آزادی و اخلاق. زمانی که بخواهیم یک تعریف کلی از این واژه‌ها ارائه بدهیم، کار مقداری دشوار می‌شود. بنابراین باید قبول کرد که زیبایی یک امر نسبی است و با شرایط فرهنگی، آموزشی، اعتقادی، اقتصادی و اجتماعی یک جامعه مرتبط و از یک جامعه به جامعه دیگر متفاوت است.
برای شفاف‌شدن این بحث نیاز است که به مثالی تکیه کنم، ما می‌دانیم که حضرت عیسی مسیح در فلسطین به دنیا آمده بود و مردمان این سرزمین اغلب با چشمان و موهای تیره شناخته می‌شدند اما شاهد هستیم که تصویر حضرت مسیح در کشورهای اروپایی، به فردی همانند مردمان اروپایی تبدیل می‌شود؛ چرا که مظهر زیبایی در ضمیر ناخودآگاه مردمان اروپا در چنین ویژگی‌های ظاهری‌ای خلاصه شده است.
بنابراین باید قبول کنیم که مفهوم زیبایی یک مفهوم به‌شدت نسبی و متغیر است و از سوی دیگر زیبایی در کشور ما به واسطه نوع پوشش بانوان شکل و شمایل متفاوتی دارد. بخش بزرگی از آراستگی و آرایش بانوان ایرانی در ناحیه صورت خلاصه می‌شود. اگر ایران و سایر کشورهای مسلمان را مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که علاقه این زن‌ها به آرایش در جایگاه بالاتری از زنان اروپایی قرار‌دارد. این سبک از زیبایی به‌عنوان یک عنصر فرهنگی در بین گروه‌های خاصی از جامعه مورد‌قبول قرار‌گرفت و همین موجب شد تا میزان مصرف و واردات لوازم آرایشی در ایران نسبت به دیگر کشورهای دنیا بسیار بالا باشد.
این فرهنگ و نگاه خاص به زیبایی در ایران وجود داشت تا اینکه جامعه با شیوع کرونا مواجه شد. با حضور کرونا، نخستین اتفاقی که رخ داد این بود که همه افراد جامعه مجبور به استفاده از ماسک شدند. در روزهای ابتدایی ما شاهد بودیم که بسیاری از بانوان تمایل به استفاده از ماسک‌های عادی داشتند اما هم‌اکنون آن بحث زیبایی‌طلبی از مصرف لوازم آرایش به استفاده از ماسک‌های خاص و مزین به نقوش زیبا تغییر شکل داده‌است.
در واقع برخی از بانوانی که زیبایی‌طلب هستند از ماسک‌هایی استفاده می‌کنند که در جهت افزایش زیبایی آنها گام بردارد. تمام این رفتارها نشانه زیبایی‌طلبی است و حتی باید گفت که استفاده از ماسک‌های خاص به‌عنوان یکی از عنصرهای زیبایی در حال ورود به فرهنگ ایرانی است.
با نگاه کلی به این بحث باید بر این موضوع تأکید کرد که کرونا با وجود تغییرات سطحی و موقتی، نمی‌تواند تغییر عمیقی بر عنصرهای زیبایی‌شناسی وارد‌کند؛ چرا که عناصر فرهنگی به راحتی دگرگون نمی‌شوند. از نظر من با تغییر شرایط جامعه در دوران پس از کرونا و حذف ماسک، باید منتظر حذف چنین رفتارها و نگاه‌هایی به بحث زیبایی باشیم.
البته ناگفته نماند که با توجه به دلایل مختلف، جامعه و فرهنگ ما در حال حرکت به سمتی است که میزان آرایش میان اقشار مختلف جامعه به‌خصوص جوان‌تر‌ها در حال کاهش است. ما شاهد این واقعیت هستیم که میزان آرایش در دهه‌های جدید نسبت به دهه‌های قبل کمتر شده است و نسل‌های جدید زیبایی را در نوع پوشش خود نمایان می‌کنند. این نشانه یک تغییر در نگرش جوان‌ها در بحث زیبایی است. در واقع باید گفت برخلاف نسل‌های گذشته که زیبایی را در آرایش تند خلاصه می‌کردند، نسل‌های جدید به سادگی در زیبایی گرایش یافته‌اند.
بنابراین باید قبول کرد که کرونا در کنار تغییر نگاه نسل جدید به موضوع زیبایی موجب خواهد شد که در بلندمدت، تغییری در نگرش و نوع آراستگی و زیباشناسی در رابطه با افراد ایجاد شود. کرونا این تغییر نگاه به زیبایی را تشدید کرد اما نباید توقع داشت که حواشی این ویروس، انقلابی در بحث زیبایی و زیبایی‌شناسی فرهنگ ما ایجاد کند.
در این میان نباید فراموش کرد که کرونا در کنار تغییر سطحی در بحث زیبایی و آرایش توانست نگاه مردم را نسبت به بدن‌شان تغییر دهد؛ یکی از اثرات مهم و حتی مثبت کرونا در جامعه ما این تغییر است. قبل از شیوع کرونا، بسیاری از مردم نسبت به سلامت جسمی خودشان بی‌توجه بودند و حتی در مواردی مشاهده می‌شد که یک فرد برای حفظ زیبایی ظاهری خود حاضر به صرف هزینه‌های هنگفت است اما قدمی برای ارتقاء و حفظ سلامت جسمی‌اش انجام نمی‌دهد. به عقیده بنده به‌دلیل آموزش‌های مکرر و برجستگی ادراکی که برای مردم ایجاد شد، شاهد یک تحول در نگرش مردم ایران نسبت به سلامت جسم هستیم و مردم متوجه شده‌اند که در کنار زیبایی ظاهر، بحث سلامت جسمی نیز اهمیت دارد. این نگاه برخلاف تغییر تعریف زیبایی و توجه به بحث آرایش می‌تواند ماندگار باشد و حتی در دوران پس از کرونا نیز ما با مردمی مواجه خواهیم بود که بیش از گذشته به حفظ سلامت جسمی توجه خواهند کرد.
در پایان باید گفت که کرونا موجب شد تا حس زیبایی‌طلبی که در گذشته با آرایش خود را به نمایش می‌گذاشت، در این روزهای کرونایی به شکل استفاده از ماسک‌های زیبا و توجه به سلامت بدن و تلاش برای تقویت سیستم ایمنی بدن تغییر یافته است و نکته دیگر این است که کرونا شاید بتواند در این دوره به شکل سطحی، تغییری در مسیر تمایل به آرایش و خرید لوازم آرایش ایجاد کند اما این تغییر عمیق نخواهد بود و با عبور از دوره کرونا همه تعاریف به روال سابق خود بازخواهند گشت. در این میان تنها یک نکته را باید مدنظر قرارداد که فرهنگ ما قبل از کرونا نیز در مسیر کاهش تمایل به آرایش و تغییر مفاهیم زیبایی‌شناسی حرکت کرده بود و بنابراین اگر تغییر بلندمدتی هم رقم‌بخورد، نباید آن را به کرونا گره‌زد.