برگ آخر/تابعیت افتخاری غیرقانونی است

مونا خلیل‌زاده_روزنامه‌نگار

دادن تابعیت افتخاری در ایران امکان‌پذیر است؟ جواب به این سؤال مثبت است. در ایران هم مثل هر کشور دیگری این امکان وجود دارد که به افراد تابعیت افتخاری داده شود، اما کمتر کسی حاضر می‌شود این تابعیت را بپذیرد، چراکه این تابعیت باید به حدی برای فرد ارزش داشته باشد که بخواهد آن را بپذیرد. تابعیت افتخاری به کسانی داده می‌شود که در کشوری غیر از کشور خودشان سرمایه‌گذاری می‌کنند یا افتخاری به‌دست می‌آورند. چه افرادی که در ورزش یا هنر افتخاری را نصیب کشوری کرده‌اند یا در مباحث علمی برای آن کشور افتخارآفرینی کرده‌اند ، از نظر قانونی این شرایط را دارند که به آنها تابعیت افتخاری داده شود. اما اعطای تابعیت افتخاری به فرد، ایجاد تابعیت مضاعف می‌کند و هرکسی حاضر نمی‌شود این تابعیت را بپذیرد. بیشتر، افرادی تابعیت افتخاری را می‌پذیرند که در کشور خودشان شرایط مناسبی نداشته باشند. باید ببینیم فردی که ما در ایران تابعیت افتخاری به او می‌دهیم، حاضر است این تابعیت را بپذیرد چراکه این تابعیت مسئولیت‌هایی را برای فرد به همراه دارد. طبق قانون نمی‌توانیم تصور کنیم که کسی بی‌تابعیت است. هر فردی در هر جایی که زندگی می‌کند تابعیت یک کشوری را دارد و وقتی به فرد تابعیت می‌دهیم یا باید تابعیت قبلی را از دست بدهد و تابعیت جدید را قبول کند یا اینکه صاحب تابعیت مضاعف می‌شود که این غیرقانونی است. فرد در تابعیت مضاعف مسئولیت‌های جدیدی در کشور دوم دارد. به‌عنوان مثال در هر دو کشور باید مالیات بپردازد یا در هر دو کشور باید حق بیمه بپردازد. در حقیقت تابعیت مضاعف همان‌قدر ناپسند است که بی‌تابعیتی ناپسند است. مثلا اگر این فرد یک پسر جوان باشد، ممکن است مجبور شود طبق قانون 2کشور به سربازی برود. تابعیت افتخاری یا همان تابعیت مضاعف زمانی می‌تواند ارزشمند باشد که تابعیت دوم ارزش بیشتری از تابعیت اول فرد داشته باشد و منجر به این باشد که فرد ترجیح بدهد تابعیت اولش را رها کند و این تابعیت برایش سود داشته باشد. در این سال‌ها، به‌خصوص در ورزش ایران صحبت از این بوده که به بعضی از چهره‌های خارجی موفق تابعیت افتخاری می‌دهند، این تابعیت صوری است و من تا به حال ندیده‌ام به چهره‌ای در ایران تابعیت افتخاری داده شود و او حاضر شود تابعیت اول را رها کند و تابعیت ایران را بگیرد. اصولا در کشورهایی از تابعیت افتخاری استقبال می‌شود که شرایط بهتری را برای فرد مهیا می‌کنند؛ یعنی فرد در کشور خودش تابعیت ضعیفی دارد و از حمایت‌های قانونی کمی بهره‌مند است و حاضر می‌شود تابعیت اول خودش را رها کند و تابعیت کشور دوم را که به او بیشتر بها می‌دهد، بپذیرد. نمونه‌اش ایرانی‌هایی هستند که به‌خاطر مسائل اقتصادی و ورزشی به کشورهای اروپایی و آمریکایی می‌روند و تابعیت آنجا را می‌گیرند. اما کسی که شهروند کشور اروپایی است حاضر نمی‌شود تابعیت اولش را رها کند و تابعیت ایران را بگیرد. اگر این فرد زن باشد، محدودیت‌های قانونی که زنان در ایران دارند، برای او اعمال می‌شود. به‌عنوان مثال ما ممنوعیت خروج از کشور در قانون را برای زنان داریم و اگر به یک زن چهره تابعیت افتخاری بدهیم، او برای خروج از ایران باید منتظر شود که اجازه همسر برایش صادر شود. تابعیت‌های افتخاری که در ایران به بعضی از چهره‌ها داده می شود، مثل دادن دکتری افتخاری است. طرف تحصیلات و دانشی در یک رشته ندارد و منابع درسی آن رشته را نخوانده، اما به قدری در آن رشته متخصص است که به او دکتری افتخاری داده می‌شود. اگر مدرک دکتری افتخاری برای یک پزشک صادر شود، می‌تواند مطب بزند؟ نه. می‌تواند جراحی کند؟ نه. بعید نیست دادن این تابعیت‌های افتخاری در لفظ باشد یا حداکثر یک برگه به طرف بدهند که بگویند تو در این حد برای ما ارزش داری که ما  تو را مثل شهروند خودمان می‌پذیریم. کسی که بداند با تابعیت مضاعف مجبور می‌شود مالیات بدهد، این تابعیت را قبول نمی‌کند. تابعیت افتخاری از نظر قانونی هم مشکل دارد. همانطور که در قانون منع بی‌تابعیتی داریم، منع تابعیت مضاعف را هم داریم. چند اصل در قانون تابعیت داریم. یک اصل این است که هیچ فردی نباید بی‌تابعیت باشد. چرا نباید بی‌‌تابعیت باشیم؟ به‌خاطر اینکه فرد در اقصی نقاط جهان تخلفاتی انجام می‌دهد و نمی‌توانیم آن جرائم را به هیچ دولتی ربط بدهیم. قانون دیگری هم هست که می‌گوید هر فرد فقط باید یک تابعیت داشته باشد، در واقع از اصل داشتن یک تابعیت، منع داشتن تابعیت مضاعف به‌وجود می‌آید. چرا این منع وجود دارد؟ فرض کنید یک فرد جرمی را مرتکب می‌شود و نمی‌دانیم کدام دولت باید از او شفاعت کند یا اتهام به سمت کدام دولت باشد. به‌خاطر همین قانون ایرانی‌هایی که تابعیت آمریکایی تا کانادایی دارند، در فرودگاه فقط یک پاسپورت نشان می‌دهند، با یک پاسپورت وارد و با یک پاسپورت خارج می‌شوند. اگر بپرسید چند پاسپورت دارید، حقیقت را نمی‌گویند، چون داشتن 2تابعیت غیرقانونی است.