دور آخر پمپئو

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا درحالی‌که کمتر از 2‌ماه به پایان عمر دولت ترامپ باقی مانده، سفری طولانی را به مقصد کشورهای متحد آمریکا در اروپا و خاورمیانه آغاز کرده است. اگرچه در نگاه اول این سفر، با توجه به تحولات گسترده بین‌المللی و منطقه‌ای رخدادی عادی به‌نظر می‌رسد اما وجود حواشی متعدد و همچنین برنامه‌های از پیش تعیین‌نشده، حساسیت رسانه‌ها نسبت به آخرین سفر وزیر خارجه آمریکا را افزایش داده است. جالب آنکه پمپئو پیش از این سفر در اظهارنظری غیرمتعارف درباره انتخابات آمریکا گفته بود: انتقال قدرت به دولت دوم ترامپ صورت می‌گیرد.

استقبال سرد در پاریس
سفرهای خارجی پمپئو از ابتدای هفته گذشته به مقصد پاریس آغاز شد. به گزارش شبکه بی‌بی‌سی، سهم سفر 54ساعته پمپئو به فرانسه در رسانه‌های این کشور «تنها یک‌دقیقه» بود؛ امری که نشان می‌دهد وزیر خارجه آمریکا و میزبانان فرانسوی او تمایلی به دیده‌شدن این سفر در رسانه‌ها نداشته‌اند. پمپئو تعطیلات آخر هفته را در منزل سفیر آمریکا در پاریس گذراند و به ادعای شبکه یورونیوز، «ملاقات‌های خارج از برنامه» او نیز در همین ساختمان برگزار شد. حضور در مراسم بزرگداشت قربانیان حادثه تروریستی اخیر در فرانسه و همچنین ملاقاتی غیررسانه‌ای با امانوئل مکرون از دیگر برنامه‌های سفر عجیب پمپئو به پاریس به‌شمار می‌رود. شبکه بی‌بی‌سی در گزارش خود با اشاره به حواشی این سفر می‌نویسد: «مقامات فرانسوی اشتیاق چندانی به میزبانی از وزیر خارجه رو به انتهای آمریکا از خود نشان ندادند؛ آن‌هم در شرایطی که همگان منتظر بهبود روابط 2کشور پس از تشکیل دولت بایدن و پشت‌سر گذاشتن تنش‌های دوران ترامپ هستند.» ماجرا زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم این، نخستین و آخرین سفر مایک پمپئو به فرانسه در جایگاه وزیر خارجه آمریکا بوده است.

فاجعه دیپلماتیک در استانبول
پمپئو در فرانسه با استقبال سرد مکرون و ملاقاتی دور از چشم رسانه‌ها مواجه شد اما نتایج سفر او در ترکیه از این هم بدتر بود؛ به‌گونه‌ای که درخواست ملاقات او از سوی رئیس‌جمهور ترکیه مورد موافقت قرار نگرفت. البته روایت طرف آمریکایی متفاوت است؛ براساس اعلام وزارت خارجه آمریکا «ناهماهنگی در جدول برنامه‌ها» علت عدم‌دیدار پمپئو با رجب طیب اردوغان بوده است. اما رسانه‌های مختلفی ازجمله روزنامه ینی‌شفق، پایگاه اینترنتی میدل‌ایست‌آی یا حتی شبکه الجزیره از مخالفت اردوغان با برگزاری این ملاقات و البته استقبال بسیار سرد دولت ترکیه از سفر کوتاه پمپئو سخن گفته‌اند.
برخی تحلیلگران نظیر عبدالباری عطوان، این حادثه را نشانه‌ای از آغاز تلاش‌های اردوغان برای بهبود روابط با جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا به‌شمار آورده‌اند. باید توجه داشت که دولت ترکیه حتی در اوج تنش‌های مرتبط با بازداشت کشیش آمریکایی، هرگز چنین رفتاری نسبت به مقامات عالی رتبه دولت آمریکا از خود نشان نداده بود.

شراب پمپئو و حضور در جولان
هر اندازه نتایج سفرهای پمپئو به پاریس و استانبول ناامید‌کننده بود اما در عوض سفر او به سرزمین‌های اشغالی با استقبال گسترده‌ای از سوی دولت نتانیاهو روبه‌رو شد. پمپئو در این سفر بسیاری از سنت‌ها و آداب دیپلماتیک را زیر پا گذاشته و به‌عنوان نخستین وزیر خارجه آمریکا از یک شهرک غیرقانونی اسرائیلی بازدید کرد. انتشار تصویر «شراب مارک پمپئو» در صفحه توییتر وزیر خارجه آمریکا پس از سفر به این شهرک، جنجال گسترده‌ای به‌پا کرد این شراب توسط یک کارخانه شراب‌سازی اسرائیلی به نام پمپئو ساخته شده است.فلسطینی‌ها گفته‌اند این شراب گویی خون مردم فلسطین است. باید توجه داشت که موضع رسمی سازمان ملل و حتی دولت آمریکا، مخالف با ساخت‌وساز شهرک‌های غیرقانونی اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی فلسطین بوده است. پمپئو اما به این حد هم اکتفا نکرده و در پایان سفر خود، از ارتفاعات اشغالی جولان نیز بازدید کرد. اگرچه ترامپ در سال2018 حاکمیت رژیم صهیونیستی بر این منطقه را به رسمیت شناخت اما تمام مجامع بین‌المللی ازجمله سازمان ملل و اتحادیه اروپا به صراحت با این تصمیم مخالفت کرده و آن ‌را مانعی بر سر تحقق صلح به‌شمار آورده‌اند.
بن رودز، از مشاوران سیاست خارجی بایدن درباره این سفر به شبکه سی‌ان‌ان گفت: پمپئو فقط خواهان ایجاد مشکلات خارجی برای دولت بایدن نیست و منافع شخصی خود را هم در این سفرها دنبال می‌کند.

عکس جنجالی با طالبان و رجزخوانی برای ایران
آخرین ایستگاه سفرهای خارجی پمپئو در خاورمیانه، خلیج‌فارس و به‌طور مشخص، عربستان، امارات و قطر بود. عبدالباری عطوان، نویسنده مشهور فلسطینی این سفرها را به «ارائه گزارش کار درباره سیاست فشار حداکثری علیه ایران» تشبیه کرده است. او در ملاقات‌های جداگانه خود با محمد بن‌سلمان و محمد بن‌زاید از تداوم فشار بر ایران برای تغییر رفتارهای این کشور در عراق، سوریه و لبنان سخن گفت. در جریان سفر به دوحه اما تصویر ملاقات دیپلماتیک پمپئو با ملا عبدالغنی برادر، رئیس دفتر سیاسی جنبش طالبان در قطر، حواشی زیادی به‌دنبال داشت. بسیاری از مخالفان آمریکا انتشار این تصویر، همزمان با برنامه خروج نظامیان آمریکایی از عراق و افغانستان را نمادی از شکست سیاست‌های این کشور در خاورمیانه به‌شمار آوردند. سم وینگراد، تحلیلگر شبکه‌ سی‌ان‌ان در این‌باره می‌گوید: تصمیمات دقیقه نودی ترامپ، سفر پمپئو به منطقه و اقداماتی نظیر مذاکرات اخیر با طالبان در دوحه، نتیجه‌ای جز تضعیف نقش آمریکا در آینده منطقه نخواهد داشت؛ این میراثی است که از ترامپ برای ما باقی می‌ماند.