صنف
رئیس اتحادیه کاشی‌سازان و کاشی‌فروشان از وضعیت تولید و عرضه کاشی و سرامیک می‌گوید
امید کاشی‌سازان به رونق بازار مسکن در سال 97
محمد تقی حاجی‌موسی/ خبرنگار
یکی از صنف‌هایی که نسبت به دیگران اوضاع خوب و قابل‌قبولی دارد، صنف کاشی‌سازان و کاشی‌فروشان است. صنفی با سابقه طولانی و البته پشتوانه صدها سال هنر و تجربه کاشی‌سازان ایرانی. تولیدات این صنف تقریبا در تمام خانه‌ها، ادارات، مدارس و هر ساختمانی که در کشور ساخته می‌شود حضور دارد و کیفیت قابل دفاع آن باعث شده تا واردات محصولات مشابه با آن بسیار کم باشد؛ به‌طوری‌که مصطفی گودرزی، رئیس اتحادیه کاشی‌سازان و کاشی‌فروشان معتقد است واردات کاشی و سرامیک در سال‌های اخیر و ادامه آن نمی‌تواند تهدیدی برای تولیدات داخلی باشد و اگر صنعت ساختمان رونق بگیرد اوضاع نسبتا خوب این صنف بهتر هم خواهد شد.
در دنیا کشورهای اسپانیا و ایتالیا قدرت‌های برتر تولید کاشی و سرامیک هستند و سابقه طولانی در این زمینه دارند. کارخانه‌های ایرانی هم با توجه به مراوداتی که با برندهای خارجی به‌خصوص از این دو کشور دارند توانسته‌اند از لحاظ کیفی با آنها رقابت کنند و محصولاتی داشته باشند که از کیفیت بالایی برخوردارند. مشکل اما در بخش توزیع است. به‌گفته گودرزی، رئیس اتحادیه کاشی‌سازان و کاشی‌فروشان، اشکال اصلی تولیدات ما این است که صادرات‌محور نیست و بازار جهانی ندارد؛ « الان 80درصد صادرات ما به کشور عراق، 8درصد به افغانستان و بقیه به پاکستان و آسیای میانه می‌رود. تازه این در شرایط خوب است. بازار بزرگ اروپا اما به روی ما بسته است. این بسته بودن به‌علت کیفیت کالای ایرانی نیست، بلکه بیشتر به‌دلیل مشکلات سیاسی، حمل‌ونقل و مالی است. یک مشکل دیگر هم این است که مصرف‌کنندگان اروپایی نگاه ناسیونالیستی دارند؛ یعنی ترجیح می‌دهند کاشی اروپایی و ترک بخرند تا محصولی که از ایران و خاورمیانه آمده باشد.» به گفته گودرزی، قبلا بازارهای صادراتی متنوعی برای کاشی‌های ایرانی وجود داشت؛ بازارهایی مثل کشورهای آسیای میانه و حتی اروپا. در سال‌های اخیر اما رفته‌رفته ترکیه این بازار را از ایران گرفت و مال خود کرد. دلیل آن هم احتمالا قیمت پایین‌تر محصولات ترک است؛ «در ترکیه، دولت یارانه‌های لازم را به صنایع می‌دهد و از آنها حمایت می‌کند؛ برای همین قیمت پایین می‌آید و کشورها دوست دارند با ترکیه مراوده داشته باشند. متأسفانه الان زمزمه‌هایی وجود دارد که ظاهرا در عراق هم چنین ماجرایی در حال وقوع است که امیدواریم این‌طور نشود.»
مشکلاتی که رقابت را سخت می‌کند
آنطور که مصطفی گودرزی می‌گوید، کیفیت محصولات ترک و ایرانی تفاوتی با هم ندارند؛ چراکه هر دو کشور و کارخانه‌هایشان تقریبا از یک نوع دستگاه و ماشین‌آلات استفاده می‌کنند. برای مثال اکنون جدیدترین دستگاه، دیجیتال پرینت است که بهترین مدلش را کارخانه‌های آلمان و ایتالیا تولید می‌کنند و ما هم از آن استفاده می‌کنیم. به لحاظ نیروی کار هم رئیس اتحادیه کاشی‌سازان و کاشی‌فروشان می‌گوید که نیروهای ترک علاقه دارند به ایران بیایند و دوره ببینند. حتی تولید تحت لیسانس برندهای بزرگ اروپایی هم در ایران و ترکیه انجام می‌شود و همه اینها یعنی مشکل تولید و توزیع محصولات ایرانی چیز دیگری است؛ مشکلات سیاسی و تبادلات مالی. جالب اینکه حتی سابقه صنعت کاشی‌سازی ایران و ترکیه هم نزدیک به هم است اما حالا در صادرات این‌قدر با یکدیگر فاصله دارند.
بازار خودمان وابسته به مسکن است
به گفته گودرزی، رونق بازار داخلی رابطه مستقیمی با صنعت ساخت‌وساز دارد و اگر این صنعت رونق بگیرد، اوضاع صنف کاشی‌سازان و کاشی‌فروشان هم خوب خواهد شد؛ منتهی به گفته او همیشه یک جای کار می‌لنگد. «بعد از آن رکود سنگینی که در بخش ساختمان بود، امیدوار بودیم که امسال رونق بگیرد اما دوباره بحث سکه و ارز شد که الان شما می‌بینید سرمایه‌گذاران سراغ آن رفته‌اند. درواقع ما همیشه یک چنین جهش‌های شدیدی را در بازار داریم که نمی‌گذارد سرمایه‌ها به مسیر صحیحش هدایت شوند.» با این اوضاع اما گودرزی کماکان معتقد است صنف او حال و روز نسبتا خوبی دارد و با وجود اینکه سال96، سال متوسطی بوده اما نسبت به سال95 کاهش تولید نداشته است. هرچند هنوز ظرفیت کارخانه‌ها بیش از چیزی است که الان وجود دارد؛ «کارخانه‌های ما الان با 60درصد ظرفیت واقعی‌شان کار می‌کنند. ظرفیت ما نزدیک به 650میلیون مترمربع کاشی و سرامیک در سال است ولی هم‌اکنون 400میلیون مترمربع تولید داریم. همین کم تولید کردن قیمت نهایی را افزایش می‌دهد؛ البته با همین ظرفیت هم بخشی از محصولات به اجبار دپو می‌شوند؛ مثلا در سال گذشته ما نزدیک به 100میلیون مترمربع صادرات داشته‌ایم و حدود 250میلیون مترمربع در داخل مصرف شده است؛ پس چیزی حدود 50میلیون مترمربع دپو شده.»
تولید داخلی با کمک خارجی‌ها
کاشی و سرامیک از 2بخش تشکیل شده؛ یکی بدنه و دیگری رویه یا لعاب آن. در تولید بدنه کاشی، ما در داخل هیچ مشکلی نداریم و حتی به کشورهای دیگر هم در این زمینه کمک می‌کنیم اما در زمینه لعاب، جایی که باید از تکنولوژی‌ها و دستگاه‌های جدید استفاده کنیم هنوز به خارج وابسته هستیم؛ «برای تولید لعاب، نرم‌افزار و سخت‌افزاری که نیاز است از خارج وارد می‌شود. برای کارهای باکیفیت بالا هم ماشین‌های خارجی لازم است. جوهرهای خاصی هم هست که باید وارد شود و در داخل تولید نمی‌شود. البته همه این واردات برای آن است که محصولات باکیفیت بالا تولید شوند». بخش زیادی از این کاشی‌ها و سرامیک‌های داخلی در استان یزد و شهر میبد تولید می‌شوند؛ جایی که 45درصد از 130واحد صنعتی تولید کاشی و سرامیک در آن حضور دارند و کارگران بسیاری در آن شاغل هستند.
به گفته گودرزی در هر یک از این واحدها حداقل 200 و حداکثر 3000کارگر مشغول هستند که فعلا ترسی از تعدیل نیرو و تعطیلی ندارند؛ البته در سال‌های گذشته واحدهای معدودی تعطیل شده‌اند که یا شرکت‌های بزرگ آنها را خریده‌اند یا خودشان می‌خواسته‌اند زمین‌شان را بفروشند و کار دیگری بکنند.
باید افزایش قیمت بدهیم
رئیس اتحادیه کاشی‌سازان و کاشی‌فروشان می‌گوید: مشکل اصلی این صنف کمبود نقدینگی و ارز است. به‌گفته او عراق که بزرگ‌ترین مقصد صادرات ماست تمام پولش را به ریال می‌پردازد و هیچ ارزی به‌دست کاشی‌سازان نمی‌رسد. نکته دیگر اینکه هزینه‌های این صنف برای خرید ماشین‌آلات و تجهیزات همه به دلار و ارزهای خارجی است اما درآمدشان فقط به ریال است که این باعث شده مشکلاتی ایجاد شود. مشکل دیگری که گودرزی به آن اشاره می‌کند، افزایش دستمزد و هزینه‌هاست که راه‌حل آن را در افزایش قیمت‌ها می‌بینید؛ «سال گذشته سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان به ما مجوز داد تا قیمت‌ها را 10 تا 15درصد افزایش دهیم. اگر چنین اتفاقی نیفتد آن وقت تولیدکنندگان مجبور می‌شوند به تعدیل و تعطیلی فکر کنند که امیدواریم چنین نشود. به رونق در سال‌جاری امیدوار هستیم.»
