ولید المعلم؛ وزیر سال‌های سخت
تلویزیون دولتی سوریه، صبح روز گذشته خبر درگذشت ولید المعلم، وزیر خارجه این کشور را منتشر کرد. او در سن 79سالگی بر اثر عارضه قلبی درگذشت. به فاصله دقایقی پس از انتشار این خبر، موج پیام‌های تسلیت برای دولت و ملت سوریه، از ونزوئلا گرفته تا روسیه و کشورهای عربی به دمشق آغاز شد. معلم علاوه بر سابقه طولانی فعالیت در دستگاه دیپلماسی سوریه، طی 14سال گذشته وزیر خارجه این کشور بود و نقش چشمگیری در روابط بین‌المللی و منطقه‌ای نظام اسد داشت. عبدالباری عطوان، نویسنده مشهور عربی در پیام تسلیت خود، المعلم را اینگونه توصیف کرد: «وزیری که در سختترین سال‌ها کنار وطنش ایستاد.» المعلم فرزند یکی از خانواده‌های اصیل دمشقی و اهل سنت سوریه بود. او تحصیلات ابتدایی خود را در همین کشور به پایان رساند و برای تحصیلات دانشگاهی عازم مصر شد. انتخاب المعلم، رشته «اقتصاد و علوم سیاسی» در دانشگاه قاهره بود. او پس از اخذ مدرک لیسانس به تحصیلات دانشگاهی خود پایان داد و برای فعالیت‌های سیاسی به کشورش بازگشت.
ورود به وزارت خارجه: ولید المعلم در سن 23سالگی به وزارت خارجه نظام بعثی سوریه پیوست و تا 12سال به‌عنوان بخشی از هیأت‌های دیپلماتیک این کشور در تانزانیا، عربستان سعودی، اسپانیا و سرانجام انگلیس مشغول به فعالیت شد. نخستین سفارت او به سال1975 (34سالگی) در رومانی برمی‌گردد. المعلم تا 5سال به‌عنوان سفیر سوریه در این کشور باقی ماند و پس از آن بار دیگر برای کسب مناصب عالی‌تر در وزارت خارجه به دمشق بازگشت. از فعالیت‌های سیاسی و اجرایی المعلم در این بازه زمانی اطلاعات و اسناد چندانی در دست نیست. به گزارش شبکه المیادین، او به‌مدت 10سال ریاست اداره «مستندسازی و ترجمه» در وزارت خارجه سوریه را بر عهده داشت. همچنین گفته می‌شود طی این سال‌ها روابط وی با خاندان حاکم بر سوریه قوی‌تر و نزدیک‌تر شد. پس از این مرحله، ورود المعلم به حلقه عالی مدیریت دیپلماسی سوریه آغاز می‌شود. او در سال1990 به‌عنوان سفیر این کشور در واشنگتن منصوب شد؛ سفارتی که قریب به یک دهه ادامه داشت. المعلم پس از این مجددا به سوریه بازگشت و معاون فاروق الشرع، وزیر خارجه وقت این کشور شد. او 5سال بعد با نظر بشار اسد (رئیس‌جمهور جدید)، اداره پرونده بحران میان سوریه و لبنان را با اختیارات گسترده از آن خود کرد. باید توجه داشت که پیش از این، فاروق الشرع، مرد شماره یک نظام سوریه در پرونده لبنان به‌شمار می‌رفت و این انتصاب، نشانه‌ای از تغییر نظر حاکمیت به سود المعلم و حامیان وی در ساختار قدرت بود. یک‌سال بعد از این، وزارت خارجه ولید المعلم آغاز شد؛ وزارتی که به‌مدت 14سال تا پایان عمر او ادامه داشت.
سال‌های توفانی: در دوران وزارت ولید المعلم، سوریه شاهد بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بزرگی بود؛ اگرچه نگاهی به تاریخ معاصر این کشور نشان می‌دهد بحران و ناآرامی، بخش جدایی‌ناپذیر از هویت ملی سوریه، دست‌کم در 100سال گذشته بوده است. بدون شک نخستین بحران پیش روی المعلم در وزارت خارجه، مسئله لبنان و خروج ارتش سوریه از این کشور بود. البته نقش‌آفرینی او در این بحران عملا پیش از وزارتش آغاز شده بود. به گواه تاریخدانان و تحلیلگران متعدد، المعلم کارنامه خوبی در این پرونده به‌عنوان نخستین آزمون دوران وزارت خود به جای گذاشت. پس از این نوبت به مذاکرات میان سوریه و رژیم صهیونیستی در سال2009 رسید. محورهای این مذاکرات، خروج نیروهای نظامی اسرائیل از ارتفاعات جولان، پایان اشغال این منطقه و همچنین تعیین تکلیف منابع آبی موجود در آن بود. مذاکرات سال2009 با میانجیگری ترکیه آغاز شد و اداره آن از سوی سوریه بر عهده ولید المعلم قرار داشت. این پرونده درنهایت به‌دلیل عدم‌همراهی رژیم صهیونیستی با شروط هیأت مذاکره‌کننده سوری بدون هیچ نتیجه‌ای خاتمه یافت. اما آخرین ایستگاه از زندگی دیپلماتیک المعلم، جنگ داخلی سوریه و بحران بین‌المللی این کشور بود؛ پرونده‌ای که با گذشت نزدیک به یک دهه همچنان باز است. المعلم طی این سال‌ها حضور پررنگی در محافل دیپلماتیک عربی و بین‌المللی برای دفاع از منافع کشورش داشت؛ آن‌هم درحالی‌که تعدادی از مدیران ارشد نظام بعثی سوریه با بالاگرفتن اوضاع جنگی در داخل کشور، فرار کرده و یا حتی به مخالفان دولت پیوستند. بخش مهمی از پیام‌های تسلیت صادرشده برای درگذشت المعلم، به ایستادگی و مقاومت او طی این سال‌ها اشاره دارد. ولید المعلم در حالی از دنیا رفت که به‌تازگی، شدیدترین تحریم‌های آمریکا تحت عنوان «قانون سزار» بر اقتصاد دمشق تحمیل شده است؛ قانونی که منجر به سقوط آزاد لیر سوریه مقابل دلار شده و هرگونه تعامل مالی با این کشور را به کاری بسیار سخت و خطرناک تبدیل کرده است. او در آخرین اظهارنظر خود، با اشاره به این تحریم‌ها گفت: سوریه با کمک دوستان خود، روسیه و ایران از این مرحله نیز عبور خواهد کرد.
در همینه زمینه :
