درگذشت مرد مذاکره فلسطین

صائب عریقات، دبیرکل کمیته اجرایی و مذاکره‌کننده ارشد تشکیلات خودگردان فلسطین ظهر روز گذشته در ‌65سالگی بر اثر ابتلا به ویروس کرونا، در یکی از بیمارستان‌های رژیم صهیونیستی درگذشت. او یکی از شخصیت‌های برجسته جنبش فتح و تشکیلات خودگردان بود که از دوران یاسر عرفات تا محمود عباس در تمام مذاکرات‌‌ و تحولات سرنوشت‌ساز رخ‌داده در پرونده فلسطین و اسرائیل نقش داشته است.
عریقات در سال1955 در یکی از روستاهای شهر قدس چشم به جهان گشود؛ زمانی که این منطقه در حاکمیت دولت اردن قرار داشت. او ششمین فرزند خانواده بود و پدرش یکی از تجار سرشناس منطقه به شمار می‌رفت که به واسطه شغل خود سفرهای متعددی به آمریکا انجام داده بود. عریقات در ‌ 17سالگی با حمایت پدرش برای تحصیل در دانشگاه سان‌فرانسیسکو عازم آمریکا شد و بعد از آن هم مدرک دکتری خود را سال1983 در رشته «پژوهش‌های صلح» از دانشگاه بردفورد انگلیس اخذ کرد. او پس از پایان تحصیلات عالیه به وطنش برگشت و برای مدتی مشغول تدریس علوم سیاسی در دانشگاه نابلس (بزرگ‌ترین دانشگاه فلسطین) شد. عریقات همچنین طی این سال‌ها به‌عنوان روزنامه‌نگار در روزنامه قدس فعالیت داشت.

زندگی سیاسی
دهه90 میلادی نقطه آغاز ورود عریقات به دنیای سیاست است. او در نخستین دولت تشکیلات خودگردان که توسط یاسر عرفات بر پا شد، وزیر امور داخلی بود. همچنین در مذاکرات سال‌های 1991 تا 1993 به‌عنوان نایب‌رئیس هیأت مذاکره‌کننده فلسطینی منصوب شد و در نهایت از سال1994 نیز ریاست این هیأت را برعهده گرفت.
عریقات با پشتوانه رسانه‌ای و سیاسی که از طریق مدیریت مذاکرات مادرید به‌دست آورده بود در سال1996 به‌عنوان نامزد کسب کرسی نمایندگی در شهر «اریحا» ثبت‌نام کرده و با رأی قابل‌توجه شهروندان فلسطینی وارد مجلس قانونگذاری این کشور شد. او همزمان با حضور در مجلس به نقش‌آفرینی در فرایند مذاکرات نیز ادامه دا‌د و ازجمله معدود اعضای هیأت یاسر عرفات در مذاکرات مشهور «کمپ دیوید» بود. در انتخابات پارلمانی سال2006 با وجود آنکه لیست جنبش حماس در اکثر نقاط فلسطین پیروز شد، اما کرسی اریحا همچنان در اختیار عریقات باقی ماند. او در سال2009 سرانجام وارد عالی‌ترین سطح رهبری جنبش فتح (کمیته مرکزی) شد‌ه و کمی بعد به‌عنوان دبیرکل کمیته اجرایی تشکیلات خودگردان فلسطین انتخاب شد. از سوی دیگر، عریقات با حفظ تمامی مناصب یادشده، از سال2015 نیز با حکم محمود عباس، رئیس کمیته ملی فلسطین برای پیگیری حقوق این کشور در دادگاه لاهه شد؛ کمیته‌ای که با هدف مقابله با جنایت‌های جنگی رژیم صهیونیستی شکل گرفته بود اما هیچ‌گاه به نتایج قابل‌قبولی در تحقق اهداف خود دست نیافت.
عریقات ازجمله سران جنبش فتح به‌شمار می‌آمد که روابط نزدیکی با محمود عباس داشته و بر این اساس، در دوران او نیز همچون دوران عرفات، مسئولیت مذاکرات سیاسی با اسرائیل و آمریکا را به‌طور کامل در اختیار داشت. این در حالی است که برخی دیگر از سران جنبش فتح، نظیر محمد دحلان پس از درگذشت عرفات به‌تدریج از دایره قدرت کنار زده شده و حتی از فلسطین تبعید شدند.
او در سال‌های 2012 و 2017 به‌دلیل مشکلات قلبی و ریوی 2عمل جراحی داشت و تحت مراقبت‌های پزشکی به فعالیت‌های خود ادامه می‌داد. خبر ابتلای عریقات به ویروس کرونا در 29مهر‌ماه منتشر شده و به فاصله کوتاهی برای درمان به بیمارستان اسرائیلی هداسا عین کارم در قدس اشغالی منتقل شد. پس از انتشار خبر درگذشت او در روز گذشته، تشکیلات خودگردان 3روز عزای عمومی در سراسر سرزمین‌های فلسطینی اعلام کرد. با توجه به موقعیت عریقات در ساختار تشکیلات خودگردان و همچنین جنبش فتح می‌‌توان گفت درگذشت وی به‌معنای پیچیده‌تر‌شدن معادله جانشینی پس از محمود عباس خواهد بود.

میراث مذاکره
عریقات در فرهنگ سیاسی فلسطین به‌عنوان نماد مذاکره و دیپلماسی در تقابل با دشمن اشغالگر شناخته می‌شود. مشهور است که عرفات او را با لقب «شیطان اریحا» نامگذاری کرده بود؛ لقبی که در واقع بیانگر توانایی و استعداد کم‌نظیر عریقات در مذاکره از دید عرفات بوده است. طرفداران جنبش فتح همواره از نقش مؤثر او در مذاکرات طولانی‌مدت پرونده فلسطین به نیکی یاد می‌کنند اما در مقابل، مخالفان وی مخصوصا در محافل نزدیک به جنبش حماس و سایر گروه‌های مقاومت، عریقات را نماد سازش و تعامل با دشمن به‌حساب می‌آ‌ورند.
از عریقات 9کتاب به یادگار مانده که بدون‌شک مهم‌ترین آنها «زندگی مذاکرات است» به شمار می‌رود. او در این کتاب که به گفته خود 3سال برای تالیفش زمان گذاشته، تلاش کرده است اصول و چارچوب مذاکرات را برای نسل جدید فلسطین و مخصوصا دانشجویان علوم سیاسی در این کشور تشریح کند؛ اگرچه این کتاب صرفا اثری تئوریک نبوده و رد پای بسیاری از خاطرات و تجربیات عریقات طی چندین دهه مذاکره نیز در بخش‌هایی از آن دیده می‌شود.
عریقات در این کتاب نوشته «جنگ‌ها همواره دلایل متعددی داشته‌اند اما منافع، علت اصلی هر جنگی بوده و خواهد بود. ریشه جنگ این احساس است که منافع و امنیت یک ملت در معرض خطر قرار دارد... و اگر جنگ حتمی باشد، بدون‌شک مذاکرات نیز حتمی است.» عریقات درآمد حاصل از فروش این کتاب را به تامین بورسیه برای دانشجویان نیازمند در دانشگاه نابلس اختصاص داده است؛ همان دانشگاهی که پس از بازگشت به فلسطین به‌مدت 4سال در آن تدریس کرد. به گزارش شبکه الجزیره، صائب عریقات تدریس پاره‌وقت در این دانشگاه را حتی پس از ورود به سیاست و تشکیلات خودگردان رها نکرده و با اخذ مرخصی‌های بدون حقوق به هر شکل ممکن ارتباط خود با جامعه دانشگاهی فلسطین را حفظ کرد.