آتش قره‌باغ سرد شد

 6هفته درگیری شدید میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان به امضای یک توافق صلح با میانجیگری روسیه منتهی شد؛ توافقی که در باکو موجی از شادی و در ایروان خشم مردم را برانگیخته است.
خبر امضای توافق را بامداد دیروز نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان با انتشار بیانیه‌‌ای در صفحه فیسبوک خود اعلام کرد. کمتر از نیم‌ساعت بعد، مردم در پایتخت ارمنستان یکی از ساختمان‌های اصلی دولت را در اعتراض به این توافق تصرف کردند و خواستار برکناری نخست‌وزیر شدند. مخالفان توافق ظهر دیروز هم پارلمان را به اشغال خود درآوردند. پاشینیان توافق صورت گرفته را «به‌شدت غم‌انگیز» خواند، اما گفت که چاره‌ دیگری نداشته است. 2طرف پیش از این با میانجیگری مسکو 3بار اعلام آتش‌بس کرده بودند، اما هر بار آتش‌بس‌شان تنها دقایقی دوام آورده بود. این بار اما به‌نظر می‌رسد موضوع توقف درگیری‌ها و مذاکره برای صلح جدی باشد. درگیری‌ها بیش از 1400کشته و هزاران آواره به‌جا گذاشته است؛ اگرچه آمار کشته‌شده‌ها دقیق نیست و به‌نظر می‌رسد شمار تلفات بیش از اینها باشد. مناقشه بر سر منطقه خودمختار قره‌باغ و مناطق اطراف آن که تحت کنترل ارمنستان است، طی 3دهه گذشته ادامه داشته است. 2طرف پس از یک جنگ خونین که بیش از 30هزار کشته به جا گذاشت، در سال1994 با میانجیگری روسیه یک توافق آتش‌بس امضا کردند، اما بارها و به فواصل مختلف آن ‌را نقض کرده‌اند.
در چارچوب توافق صلحی که به امضای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و نخست‌وزیر ارمنستان رسیده، باکو و ایروان حمله به مواضع یکدیگر را از صبح دیروز متوقف کردند. بر این اساس، آذربایجان مناطقی را که طی هفته‌های اخیر تحت کنترل خود درآورده، حفظ می‌کند و نیروهای ارمنی بخشی از مناطق تحت کنترل خود در اطراف منطقه ناگورنو-قره‌باغ را تخلیه خواهند کرد. تخلیه این مناطق تا 10روز دیگر انجام می‌شود.
در این توافقنامه علاوه بر زمانبندی خروج نیروهای ارمنستان و مسیر خروج آنها، آمده که 2طرف ظرف مدت 3سال برای احداث یک جاده در امتداد دالان لاچین که استپاناکرت مرکز قره‌باغ و ارمنستان را مرتبط می‌کند، اقدام خواهند کرد. همچنین 2کشور توافق کرده‌اند که بازگشت آوارگان و پناهندگان به خاک قره‌باغ و مناطق نزدیک آن تحت نظارت کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل متحد صورت گیرد. قرار است کار تبادل اسرا نیز بلافاصله آغاز شود.
توافق ترک مخاصمه پس از آن ممکن شد که نیروهای جمهوری آذربایجان در ادامه پیشروی‌های خود در مناطق تحت کنترل نیروهای ارمنی، شهر شوشا (شوشی به ارمنی) را تحت کنترل درآوردند. این شهر دومین شهر بزرگ منطقه قره‌باغ به شمار می‌رود و کنترل بر آن، استپاناکرت را در آستانه سقوط قرار داد. به همین دلیل بود که ارمنستان و نیروهای جدایی‌طلب ارمنی در منطقه قره‌باغ، توافق صلح را پذیرفتند؛ توافقی که از سوی تحلیلگران سیاسی و نظامی به‌عنوان پیروزی جمهوری آذربایجان تفسیر شده است.
به گزارش الجزیره، علی‌اف دیروز در نطقی تلویزیونی خوشحال از توافق به‌دست آمده، آن را شکست پاشینیان خواند و گفت: «این توافق اهمیت تاریخی دارد و سند تسلیم ارمنستان است.» پاشینیان گفت که این تصمیم را پس از مشورت با فرماندهان میدانی اتخاذ کرده است. او گفت: «این یک پیروزی نیست، اما شکست هم نیست. به اصرار ارتش آن را امضا کرده‌ام.» آراییک هاروتانیان، رهبر نیروهای جدایی‌طلب در قره‌باغ نیز گفت که در پی سقوط شهر شوشی، پذیرش شروط آذربایجان اجتناب‌ناپذیر بوده است. او گفت:«دامنه درگیری‌ها به اطراف استپاناکرت رسیده بود و درصورت ادامه جنگ، پایتخت هم سقوط می‌‌کرد.»

روسیه؛ یک پای معادلات قره‌باغ
توافق برای پایان درگیری‌ها در قره‌باغ شامل استقرار 2هزار نیروی روس در خطوط جداسازی میان 2طرف برای اجرای ماموریت صلح‌بانی است. روسیه همیشه یک پای معادلات این منطقه بوده است. این کشور یک پایگاه نظامی در ارمنستان دارد، اما متحد دوطرف به‌حساب می‌آید. جمهوری آذربایجان و ارمنستان هر دو عضو سازمان پیمان امنیت جمعی هستند که با محوریت روسیه ایجاد شده است. مسکو و ایروان یک توافق امنیتی نیز بین خود امضا کرده‌اند، اما این توافق شامل مناطق موردمناقشه قره‌باغ نمی‌شود؛ به همین دلیل بود که روسیه در طول جنگ اخیر، وارد درگیری‌ها نشد.
اگرچه ترکیه متحد اصلی آذربایجان به شمار می‌رود، اما روسیه هم به‌دلیل فروش سلاح به باکو، منافع خود را در جمهوری آذربایجان دارد. با این همه، پایان درگیری‌ها و خاموش شدن آتش جنگ قره‌باغ به‌دلیل حساسیت منطقه قفقاز، در راستای منافع مسکو قرار می‌گیرد.