یادداشت یک
کبد چرب و دیابت بیماری‌های دنیای مدرن
مؤید علویان ـ فوق تخصص گوارش و کبد
موضوع بیماری‌های مدرن در جهان مدرن ناشی از تغییر شیوه زندگی بشر است. کم‌تحرک شدن انسان، تحت‌تأثیر سبک زندگی مدرن بستر بروز بیماری‌های مدرن را فراهم می‌آورد. استرس‌های متنوعی که ناشی از صنعتی شدن جامعه است، تغذیه نادرست، تغذیه‌ای که بشر از روی عجله و ناگزیر از هماهنگ شدن با سرعت بالای زندگی شهری به آن روی آورده است، افزایش گرایش به غذاهای چرب، فست‌فود‌ها، غذاهای نیمه‌آماده یا آماده، افزایش آمار کارمندان و شاغلان و کاهش تعداد افرادی که بر سبک تغذیه خانواده نظارت دارند در کنار هم سبکی از زندگی را ایجاد کرده که منجر به افزایش بیماری‌های مرتبط با جهان مدرن، نظیر چاقی، کبد چرب، فشار خون، سکته‌های قلبی، سکته‌های مغزی و بعضی از سرطان‌ها شده است.
واقعیت این است که بشر باید از این فرصتی که دوران همه‌گیری کرونا برای خانه‌نشینی برایش فراهم کرده است، در جهت اندیشیدن به آنچه بر سر خود می‌آورد، استفاده کند. همانطور که بسیاری از افراد از ابتدای آغاز همه‌گیری کووید-19 درباره نقش بشر در ایجاد تغییرات مخرب در محیط‌زیست و انواع آسیب‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی به سیاره زمین که در نهایت به ایجاد همه‌گیری کرونا و دیگر بیماری‌های نوپدید منجر شده اندیشیده‌اند، باید از این فرصت برای اندیشیدن به دلایل شکل‌گیری بیماری‌های زندگی جامعه مدرن و یافتن راهکاری اساسی برای مقابله با این بیماری‌ها استفاده شود. از نظر من راهکار اصلی و تأثیرگذار تغییر شیوه و سبک زندگی انسان‌هاست. حدود 20سال پیش کمتر از 5درصد از جامعه ایران به کبد چرب مبتلا بودند. مبتلایان به دیابت هم در همین دوره زمانی درصدی بسیار کمتر از مبتلایان به کبد چرب را در جامعه تشکیل می‌دادند، اما امروز بیش از 30 تا 40درصد از مردم ایران و بیش از 25درصد از کل جمعیت جهان به کبد چرب مبتلا هستند و از چاقی و اضافه‌وزن رنج می‌برند. علت این افزایش قابل توجه آمار چیست؟ کم‌تحرکی، تغذیه نامناسب و به‌خصوص استرس‌ها.
استرس‌ها به شکلی ویژه در افزایش آمار مبتلایان به کبد چرب و دیابت دخیل هستند. استرس با تولید کاتکول‌آمین‌ها و کورتیزول در بدن انسان مرتبط است و هر دوی این مواد مستقیما با مقاومت انسولینی و ابتلا به کبد چرب مرتبط هستند. درهم تنیده‌شدن زندگی انسان با فناوری‌های روز مانند انواع فعالیت‌های آنلاین مستلزم گذراندن زمانی طولانی به‌صورت نشسته پای کامپیوتر، گوشی موبایل یا تبلت است. زندگی نشسته، بیماری‌های مدرن و ریسک ابتلا به آنها را به‌شدت افزایش می‌دهد، از این‌رو باید حتما تحرک در کنار آن وجود داشته باشد یا ایجاد شود.
البته نباید فراموش کرد که این بیماری‌ها تنها مختص کشور ما نیستند. کل مردم جهان با زندگی مدرن و بیماری‌های ناشی از آن درگیر هستند، به‌عنوان مثال در آمریکا یا اروپا که الکل هم بخشی از فرهنگ غذایی و اجتماعی آنها به‌شمار می‌رود، شایع‌ترین علت ابتلا به بیماری‌های کبدی یا کبد چرب استفاده بیش از اندازه از الکل نیست. نوع رایج کبد چرب در این کشورها از نوع غیرالکلی است که دلیل بروز آن همین زندگی ساکن و کم‌تحرک و تغذیه نامناسب است. درواقع کبد چرب غیرالکلی رایج‌ترین عامل ابتلا به بیماری‌های مزمن کبدی در آمریکاست و 30درصد از جمعیت بالغ در این کشور با مشکل تجمع چربی زائد در کبد مواجه هستند که هیچ ارتباطی با استفاده از الکل ندارد. این به آن معنی است که درحدود 60میلیون نفر آمریکایی بزرگسال به کبد چرب مبتلا هستند.
بهترین راهکار برای کنترل وضعیت و جلوگیری از رواج بیماری‌های مدرن در جامعه این است که سیاستگذاران و مسئولین برای پیشگیری و کاهش بار و زیان‌های این بیماری‌ها سرمایه‌گذاری لازم و کافی انجام دهند. در غیر این صورت وضعیت از کنترل خارج خواهد شد.
تصور کنید به آمار مبتلایان دیابت کشور هرسال درصدی قابل‌توجه افزوده شود، برای مدیریت بحران ایجادشده از چنین وضعیتی باید به‌صورت مداوم انسولین تهیه شود و در اختیار بیماران قرار گیرد. واقعیت این است که دولت یا نظام بهداشتی درنهایت روزی در این مسیر با مشکل روبه‌رو خواهند شد، یا تصور کنید آمار ابتلا به کبد چرب، دیابت و سکته‌های قلبی دائما افزایش پیدا کنند، در چنین شرایطی نظام بهداشتی با کمبود سی‌سی‌یو، تجهیزات و حتی نیرو مواجه خواهد شد. برای جلوگیری از بروز چنین وضعیت‌هایی، باید از سوی مقامات کشور به بحث پیشگیری و اقدام صحیح در جهت کاهش بار این بیماری‌ها در جامعه توجه ویژه‌ای شود.
