قلب‌ها بیمارتر می‌شوند

شبنم مجیدی- روزنامه‌نگار

سازمان بهداشت جهانی می‌گوید تا زمانی که روندهای فعلی در شیوه زندگی افراد متوقف یا معکوس نشود، در نیمه اول قرن بیست‌و‌یکم یعنی تا سال2050 بیش از یک‌میلیارد‌نفر در دنیا بر اثر بیماری‌های قلبی و عروقی می‌میرند. بخش اعظمی از این قربانیان ساکنان کشورهای در‌حال‌توسعه خواهند‌بود و خیلی از آنها فقط میانسالی را خواهند‌دید. این یک فاجعه بزرگ است، به‌خصوص آنکه تحقیقات متعدد نشان می‌دهد بیماری‌های قلبی و‌ عروقی تا حد زیادی قابل‌پیشگیری هستند.
 
دکتر محمدرضا محمدحسنی، فوق‌تخصص قلب و عروق نیز این موضوع را تأیید می‌کند و به همشهری می‌گوید: این بیماری‌ها قابل‌پیشگیری هستند، با این حال حداقل در 20سال اخیر میزان رشد بیماری‌های غیرواگیر به‌خصوص بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان‌ها بسیار روزافزون بوده‌است.
او می‌گوید: ویروس کرونا آمد و به‌عنوان یک بیماری واگیردار همه را شوکه کرد. این ویروس باعث شد میزان بیشترین مرگ‌ومیرها به سمت بیماری‌های واگیردار متمایل شود. اما اگر از این مرحله عبور‌کنیم، قطعاً باز هم بیماری‌های غیرواگیر و در راس آنها بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان‌ها علت بیشترین مرگ‌ومیرها خواهند‌بود.
این فوق‌تخصص قلب و عروق ادامه می‌دهد: با توجه به مسائلی مثل رشد شهرنشینی، تغذیه نامطلوب، آلودگی هوا، تحرک کم، استرس زیاد و... ما شاهد افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های عصبی- روانی و سرطان‌ها خواهیم بود. اینها یک مجموعه در‌هم‌تنیده است؛ یعنی وقتی مردم از نظر روحی وضعیت خوبی نداشته باشند و با مشکلات گوناگونی مثل مسائل اقتصادی و مسائل مربوط به تغذیه یا شغل و... دست به گریبان باشند، منجر به افزایش بیماری‌های غیرواگیر می‌شود.

اصلاح سبک زندگی به مرور زمان اتفاق می‌افتد
در ایران آمار دقیقی درباره میزان ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی نداریم، دکتر محمد حسنی هم می‌گوید: می‌دانیم که سن ابتلا به بیماری‌های قلبی در حال پایین آمدن است. این علامت خوبی نیست. نیاز به تعداد تخت‌های سی‌سی‌یو روزبه‌روز بیشتر می‌شود؛ چرا که بر تعداد مبتلایان افزوده خواهد شد. عوامل متعددی در ابتلا به این بیماری‌ها نقش دارند و نمی‌توان دلیل ابتلا به بیماری‌های قلبی را به چند دلیل محدود کرد. او با اشاره به اینکه سن ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی به دهه‌های سوم و چهارم زندگی افراد رسیده است، می‌گوید: البته دلیل بروز آنها می‌تواند مادرزادی هم باشد اما بحث ما درباره نوعی از ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است که اکتسابی محسوب می‌شود و افراد به‌خاطر نوع زندگی و محیط به آن مبتلا می‌شوند. انتظار نمی‌رود که در یک جامعه سالم، بیماری قلبی زودتر از دهه ششم زندگی افراد بروز کند. اما در جامعه ما در دهه‌سوم هم بیماری‌های قلبی را می‌بینیم. البته بعضی موارد دخیل در احتمال ابتلا به بیماری قلبی، مثل ژنتیک، قابل‌اصلاح نیست ولی سبک زندگی را می‌توان به مرور و با حوصله اصلاح کرد. به گفته دکتر محمد‌حسنی عواملی مثل چربی‌خون بالا، عدم‌کنترل قند خون، مصرف دخانیات و تنباکو، بی‌تحرکی، تغذیه نامطلوب و چاقی تنها بخشی از موارد تأثیرگذار بر ابتلای افراد به بیماری‌های قلبی و عروقی هستند. او ادامه می‌دهد: در نتیجه تنها توصیه به مردم این است که فاکتورهای خطر را بشناسند و سعی کنند به مرور زمان آنها را کنترل کنند. مثلاً یک سال وقت بگذارند و ورزش را به روتین همیشگی زندگی خود اضافه کنند یا یک سال وقت صرف کنند و نوع تغذیه خود را به مرور اصلاح کنند. دخانیات را ترک کنند و یا یاد بگیرند چطور استرس خود را کنترل کنند.این متخصص قلب و عروق با بیان اینکه می‌دانیم از بین بردن عوامل خطر به یکباره ممکن نیست، می‌افزاید: این اصلاحات باید به مرور زمان اتفاق بیفتد و به‌صورت فشرده عملا نشدنی است و یکدفعه‌ای نمی‌توان همه اینها را اصلاح کرد. هر فردی باید برای خود برنامه‌ریزی و مثلا در یک دوره 5ساله همه فاکتورهای خطرآفرین در زندگی خود را اصلاح کند. در این صورت می‌تواند زندگی سالمی داشته باشد.

مردم به فرش خانه‌شان بیش از جسم‌شان اهمیت می‌دهند
دکتر محمدحسنی ادامه می‌دهد: درباره اینکه چقدر از بیماری‌های قلبی و عروقی به ژنتیک بازمی‌گردد و چقدر به سبک زندگی افراد، مطالعه دقیقی در ایران انجام نشده است. اما بر اساس تجربیات می‌توان گفت نقش ژنتیک هم پررنگ است. افرادی که در خانواده خود سابقه سکته قلبی داشته‌اند(با درنظر گرفتن مواردی مثل سن، جنس و درجه خویشاوندی) می‌توانند تشخیص دهند که آیا استعداد ابتلا به بیماری‌های قلبی را دارند یا نه. اگر داشتند، باید بیشتر مراقبت کنند و تحت نظر باشند. نقش فاکتورهای دیگری مثل دیابت، فشار خون بالا، چربی خون بالا و... نیز پررنگ است.
در صورت اصلاح موارد خطرناک، احتمال ابتلا به بیماری قلبی و عروقی بسیار پایین می‌آید. البته کم‌کردن یا حذف زمینه‌های خطر اصلا کار آسانی نیست؛ چون بسیاری از این فاکتورهای خطر مثل نوع تغذیه به‌شدت با فرهنگ ما در هم تنیده است و رهایی از آنها به‌شدت مشکل خواهد بود. دکتر محمد‌حسنی 2راه پیشنهاد می‌کند: یکی اصلاح رفتاری و دیگری چک‌آپ‌های دوره‌ای نزد پزشک. در این صورت احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی تا میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. او می‌گوید: مردم به اشتباه فکر می‌کنند باید حتما مریض شوند تا به پزشک مراجعه کنند. همین افراد برای خودروی خود ارزش بیشتری قائل می‌شوند و سر موعد آن را برای سرویس و مثلا تعویض روغن به تعمیرگاه می‌برند. علت آن اهمیت‌ندادن به جسم خود است.  غالب مردم به جسم خود اهمیت نمی‌دهند، اما به‌خودرو، فرش خانه‌شان یا هر کالایی که دارند فوق‌العاده رسیدگی می‌کنند. اگر چک‌آپ‌های دوره‌ای سالانه را برای جسم خود انجام دهند هیچ خطری برای آنها وجود ندارد.

فقط 2 درصد مردم به سلامت‌شان اهمیت‌می‌دهند
انجمن قلب آمریکا با استفاده از شواهد و تحقیقات، مجموعه‌ای با عنوان «زندگی ساده است» ارائه داده که پایبندی به آن، می تواند از قلب افراد محافظت و بیماری قلبی را پیش‌بینی کند. «زندگی ساده است» شامل 7 مورد می شود که 4 مورد آن مربوط به «رفتارهای قابل اصلاح» است. یعنی کارهایی که می‌توانید انجام دهید تا احتمال ابتلا به بیماری قلبی را تا 80 درصد کاهش دهید. این موارد عبارت اند از: ترک سیگار، حفظ وزن سالم، خوردن غذای سالم و تحرک بدنی.
انجمن قلب آمریکا همچنین سه معیار کنترل فشار خون، کلسترول و قند خون را هم در نظر می‌گیرد. این انجمن پیشنهاد می کند که با کنترل این سه مورد و انجام 4 رفتار بالا، خطر مرگ ناشی از سکته مغزی یا بیماری‌های قلبی و عروقی کاهش می‌یابد.
این انجمن پیشنهاد می‌کند که هر معیار و رفتار مربوط به این 7 مورد را ارزیابی و آنها را در سه رده «ضعیف»، «متوسط» و«ایده‌آل» درجه بندی کنید. بنابراین رفتاری مانند سیگار‌کشیدن اگر به طور مرتب اتفاق می‌افتد آن را «ضعیف» رده بندی کنید. اگر در سال گذشته گاهی سیگار کشیده‌اید آن را «متوسط» ارزیابی کنید و اگر سیگار را ترک کرده اید یا اصلا سیگار نمی‌کشید به آن درجه «ایده‌آل» بدهید.  فقط حدود 2 درصد از مردم کشورها، تمام شرایط ایده آل را برای این 7 مورد دارند و پایبندی به این 7 عامل، به مرور زمان خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و مرگ ناشی از این بیماری‌ها را در فرد کاهش می‌دهد.