بانوی خوش‌نویس

  ستایش یگانه 

پدرش میرزا حسن‌خان مهام‌الدوله بود و به‌مدت 15سال در سفارت اتریش سمت منشیگری و مترجمی داشت و چون مدت خدمتش در آنجا طولانی می‌شود، در برخی منابع از وی باعنوان میرزا حسن‌خان اطریشی نام برده شده‌ است. میرزا حسن‌خان دو پسر به نام‌های موسی و عیسی داشت و فصیح‌الملوک تنها دخترش بود. فصیح‌الملوک از مدرسه متوسطه دخترانه فرانکو پرسان در تهران فارغ‌التحصیل شد و برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و در رشته زبان خارجه از دانشکده ادبیات پاریس موفق به اخذ مدرک شد. او در محضر بزرگانی همچو بدیع‌الزمان فروزانفر، جلال‌الدین همایی، ملک‌الشعرای بهار و محمدحسین فاضل تونی در زمینه‌های فقه و منطق و فلسفه و ادبیات فارسی و عربی شاگردی کرد. فصیح‌الملوک علاقه زیادی به خوش‌نویسی داشت و نزد میرعماد میر فندرسکی اصول و قواعد این هنر را آموخت. به گفته عذرا دژم در کتاب «اولین زنان»، نمونه خط وی توسط حاج محتشم‌السلطنه (حسن اسفندیاری) در نمایشگاه کالای صنایع ایران در آلمان در سال1318 به نمایش درآمد. سپس در انجمن مطالعات و صنایع ایران در پاریس نمونه خط وی به نمایش گذاشته شد. نمونه خط مهام در مجمع خوش‌نویسان عالم به میزبانی توکیوی ژاپن شرکت داده شد و وزارت فرهنگ با اهدای نشان از او قدردانی کرد. وی چند صباحی صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول مجله «تحفه نو» بود که بیشتر با عنوان «خردسالان ایران» شناخته می‌شد، اما به‌علت مضایق مالی دیری نپایید و تعطیل شد. فصیح‌الملوک در تأسیس مدارس چهل‌گانه دولتی در 1300 با بانو امیلی ریشارد، نایب‌رئیس «تعلیمات نسوان»، همکاری داشت و بعد مأمور تأسیس دارالمعلمات مرکزی شد و مدتی هم ریاست آن را بر عهده گرفت. سپس برای تکمیل مطالعات خود به پاریس و منچستر رفت و بعد از بازگشت، به‌مدت 3سال، در دبیرخانه شورای‌عالی فرهنگ با سمت خوشنویس مشغول به‌کار شد. وی در سال1340 بازنشسته شد و در سال1351درگذشت.