حفاظت از صلح با ابزار جنگ

 جمال رهنمایی   
تجهیز ایران به سلاح‌های مدرن‌روز برای همکاری نظامی و امنیتی با آمریکا از سفر ریچارد نیکسون به تهران در سال1351 آغاز شد. در این سفر او با گشاده‌دستی اعلام کرد همه سلاح‌های آمریکایی به جز سلاح‌های هسته‌ای در اختیار هم‌پیمان منطقه‌ای ایالات‌متحده قرار‌خواهد‌گرفت. این وعده‌ توانست تا حدودی خیال شاه را که به‌شدت نگران خروج انگلستان از خلیج‌فارس و قراردادهای مفصل عراق و شوروی بود، راحت کند.
آمریکا به‌عنوان قدرت نوظهور بعد از جنگ و پس از ناکامی در ویتنام تصمیم گرفته بود امنیت مناطق مهم خارج از مرزهایش را از طریق دولت‌های دوست و همکار در همان مناطق تامین کند و ایران نیز بخشی از این سیاست بود. کشور‌های منطقه نیز با نگرانی از این سیاست تازه به سراغ تولید‌کنندگان بزرگ سلاح رفته بودند و با استفاده از این سیاست تازه، زرادخانه‌های خود را با سلاح‌های مدرن‌تر پرمی‌کردند. مسابقه‌ای بی‌انتها برای حفظ برتری نظامی در منطقه درگرفت. گذر ایام خیلی زود نشان داد که این سلاح‌های مدرن در روز واقعه ابزارهای حفظ امنیت نیستند. کویت در جنگ اول خلیج‌فارس ظرف چند روز اشغال شد. آیا جنگنده‌ها، تانک‌ها و موشک‌ها می‌توانند امنیت واقعی را به همراه داشته باشند، درحالی‌که نخستین شلیک آغاز ناامنی واقعی است؟
تازه‌ترین نظریات مربوط به امنیت، این مفهوم گسترده را در حد فاصل توازن میان قدرت و صلح می‌داند. برقراری این توازن قبل از آنکه با تعداد و سال ساخت تجهیزات نظامی سنجیده شود، متغیری است که به نگرش‌ها و تصمیمات رهبران سیاسی مربوط می‌شود. هر چقدر رهبران سیاسی نگاه سالم و غیرآشفته‌تری به مفهوم امنیت داشته و دقیق‌تر قادر به تشخیص محدوده‌های اهمیت قدرت و اهمیت حفظ صلح باشند، شهروندان در امنیت بیشتری به‌سرمی‌برند.
از سوی دیگر روان نژندی‌های فردی رهبران سیاسی که دنیای موردتصور آنان دنیایی کنترل شده، منظم، باثبات و عاری از خطرات غیرقابل پیش‌بینی است، عامل اصلی ناامنی و بی‌ثباتی فزاینده در سایه در اختیار داشتن جنگ‌افزارهای رنگ‌و‌وارنگ و پیشرفته است. این روان‌نژندی‌های وسواس‌گونه که اکنون میان سران برخی کشورهای عربی منطقه نیز مشاهده می‌شود حاصل فرایند‌های فکری بیمارگون است که هر اتفاق خارج از حوزه اختیارات خود را تهدید قلمداد کرده و برای رهایی از این تهدید، آنها مشتری دائم جنگ‌افزارهای مرگبار می‌شوند.