معماران برجام در کابینه بایدن

 محمدامین خرمی- روزنامه‌نگار

بازگرداندن آمریکا از مسیری که طی 4سال ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ رفته، بخش مهمی از ماموریت جو بایدن پس از استقرارش در کاخ سفید است. در این میان یکی از اولویت‌های او سیاست خارجی آمریکاست. ترامپ یک کشور بحران‌زده را به جانشینش تحویل می‌دهد و به همین دلیل است که تیم انتقالی بایدن از چند روز قبل کار خود را برای تعیین ترکیب کابینه آغاز کرده‌ است. هدف، تحویل‌گرفتن امور از دولت ترامپ بدون فوت وقت است. هم در داخل آمریکا و هم در خارج، چشم‌ها به بایدن است تا سیاست‌های اشتباه ترامپ را یکی پس از دیگری اصلاح کند و آمریکا را دست‌کم به جایی برساند که 4سال قبل بوده است. فارغ از موضوع اصلاح سیاست‌ها، هر گروهی از بایدن انتظاری دارد. از جناح چپ حزب دمکرات به رهبری برنی سندرز گرفته که خواستار تشکیل یک کابینه متفاوت متشکل از چهره‌های ترقی‌خواه است تا شرکت‌های مستقر در سیلیکون‌ولی و وال‌استریت که خواستار تغییر قوانین تجارت به‌خصوص تجارت خارجی و پایان‌دادن به جنگ‌های تجاری بی‌حاصل آمریکا هستند. هرچه باشد، آنها بودند که با حمایت مالی از کمپین بایدن، برای خلاص‌شدن از شر ترامپ سنگ‌تمام گذاشتند.
بایدن با انتخاب یک زن سیاهپوست به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور، یک‌بار در همین ابتدای راه تاریخ‌ساز شده است اما به‌نظر می‌رسد بازهم قصد دارد در تاریخ آمریکا ردی از خود به جا بگذارد. 2پست کلیدی در کابینه آمریکا همیشه در اختیار مردان بوده‌است؛ وزارت خزانه‌داری و وزارت دفاع. او احتمالا در کابینه خود این وزارتخانه‌ها را برای نخستین‌بار به‌دست زنان خواهد سپرد. او همچنین وعده داده که رئیس‌جمهور همه مردم آمریکا باشد. بنابراین به‌نظر می‌رسد در نهایت کابینه‌ای متشکل از چهره‌های دمکرات، میانه‌رو، ترقی‌خواه و حتی جمهوریخواه معرفی کند. معروف است که می‌گویند بایدن به تیم‌های تشکیل شده از رقبا اعتقاد دارد.
بدون شک برای بایدن مهار بحران کرونا اولویت اول است. کرونا روزانه جان بیش از هزار آمریکایی را می‌گیرد و بایدن منتقد سرسخت ترامپ به‌دلیل عملکرد ضعیفش در زمینه مهار این بحران بوده است. به همین دلیل همه نگاه‌ها‌ از الان به انتخاب او برای وزارت بهداشت است. برای آمریکا اما همیشه وزرای خارجه، دفاع، مشاور امنیت ملی و نماینده این کشور در سازمان ملل جزو چهره‌های کلیدی دولت بوده‌اند. گزینه‌های مهمی برای این سمت‌ها مطرح هستند که چهره‌های گمنامی نیستند و اغلب امتحان خود را در دولت باراک اوباما پس داده‌‌اند؛ موضوعی که می‌تواند به کشورهای جهان در تنظیم روابط خود با آمریکا طی 4سال پیش‌رو کمک کند. برای بایدن بازگرداندن چهره‌های کارکشته سیاست و دیپلماسی به صحنه تصمیم‌سازی، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ افرادی که در وزارت خارجه و دیگر نهادهای کلیدی آمریکا از سوی ترامپ کنار گذاشته شده بودند.

مشاور امنیت ملی

جدی‌ترین گزینه برای پست مشاور امنیت ملی بایدن، آنتونی بلینکن  58ساله است. بلینکن در تیم کمپین انتخاباتی بایدن هم مشاور او در زمینه سیاست خارجی بود. ریشه روابط بلینکن با بایدن به سال‌های 2002 تا 2008 و فعالیتش در کمیته سیاست خارجی مجلس سنا برمی‌گردد؛ کمیته‌ای که ریاست آن با بایدن بود. بلینکن در دولت باراک اوباما بین سال‌های‌2015 و 2017، معاون وزیر خارجه یعنی جان کری بود. پیش از آن هم معاون مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور بود. او بین سال‌های‌2009 تا 2013 هم مشاور امنیت ملی بایدن بود. بلینکن هر بار که بایدن برای حضور در انتخابات پا به میدان گذاشته، همراه او بوده و مسائل مربوط به سیاست خارجی او را مدیریت کرده است. به همین دلیل او را یکی از وفادارترین اعضای تیم بایدن می‌دانند. او معتقد به حضور پررنگ آمریکا در مسائل جهانی و مدیریت بحران‌های جهانی از سوی این کشور است. کارنامه آنتونی بلینکن نشان می‌دهد که او تا چه حد به بایدن نزدیک است و بدون‌شک یکی از معماران اصلی سیاست خارجی دولت او طی 4سال آینده خواهد بود.

وزارت خارجه

مشاور امنیت ملی در آمریکا نزدیک‌ترین فرد به رئیس‌جمهور به‌حساب می‌آید اما مهم‌ترین فرد در زمینه سیاست خارجی این کشور، وزیر خارجه است. با توجه به اینکه کرونا طی چند‌ماه اول آغاز به‌کار دولت، مشغله اصلی جو بایدن خواهد بود، او ترجیح می‌دهد سکان وزارت خارجه را به‌دست کسی بسپارد که با هدایت این وزارتخانه کلیدی بیگانه نباشد. برای این پست، 2گزینه مهم مطرح است. یک گزینه ویلیام برنز 64ساله دیپلمات بازنشسته و رئیس بنیاد کارنگی در واشنگتن است. کارنگی یکی از مهم‌ترین اندیشکده‌های سیاست خارجی آمریکا به شمار می‌رود. او در کارنامه خود معاونت وزیر خارجه و سفارت در کشورهای مختلف ازجمله روسیه را دارد. برنز را اغلب به هدایت مذاکرات محرمانه در خاورمیانه می‌شناسند. او در کنار دیگران، در مذاکرات هسته‌ای با ایران و امضای برجام نقش کلیدی ایفا کرد. ویلیام برنز  در مذاکرات محرمانه هسته‌ای با ایران در عمان که به مذاکرات بعدی در اروپا منتهی شد، سرپرست هیات مذاکره‌کننده آمریکا بود. بازگشت او به وزارت خارجه این پیام را به کشورهای جهان می‌رساند که بازگشت به چندجانبه‌گرایی یکی از اصول مورد نظر بایدن در سیاست خارجی آمریکا‌ست.

گزینه مطرح دیگر، سوزان رایس است. رایس 55ساله است و در دولت باراک اوباما در پست‌های مشاور امنیت ملی و نماینده آمریکا در سازمان ملل فعالیت داشته است. او در دوره بیل کلینتون هم پست‌های دیپلماتیک متعدد داشته است. رایس رابطه دوستی طولانی با بایدن دارد و به همین دلیل یکی از گزینه‌های اصلی وزارت خارجه است. او حتی جزو گزینه‌های مطرح برای پست معاون رئیس‌جمهور بود اما بایدن در نهایت کامالا هریس را انتخاب کرد. همان موقع، بسیاری معتقد‌ بودند او سوزان رایس را برای پست وزارت خارجه مدنظر دارد. احتمال رأی‌آوردن رایس نسبت به برنز کمتر است. جمهوریخواهان در کنگره به‌خاطر عملکرد رایس در وزارت خارجه آمریکا در زمان حمله به سفارت این کشور در بنغازی لیبی به‌شدت منتقد او هستند. او یکی از مخالفان جنگ عراق بوده است.

وزارت دفاع

وزارت دفاع شاید به‌طور مستقیم در صحنه سیاست خارجی حضور نداشته باشد اما فعالیت‌های آن کاملا با عرصه سیاست خارجی گره خورده است. گزینه اصلی بایدن برای وزارت دفاع، میشل فلورنوی است. او 59ساله است و در بیشتر سال‌های دولت باراک اوباما، معاون وزیر دفاع بود. فلورنوی بنیانگذار مرکز امنیت نوین آمریکاست که اکثر اعضای تیم بایدن که در حوزه امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا فعالیت دارند، عضو آن هستند. در سال‌2016 از او به‌عنوان بخت اول تصدی پست وزارت دفاع در کابینه هیلاری کلینتون یاد می‌شد. هرچند کلینتون رقابت را به ترامپ واگذار کرد. میشل فلورنوی معتقد است که آمریکا باید در مورد تجهیزات نظامی‌اش یک بازنگری کلی داشته باشد تا چین نتواند نسبت به آن دست بالا پیدا کند.

نماینده آمریکا در سازمان ملل

آمریکا به یک فرد زبده برای پست نمایندگی خود در سازمان ملل نیاز دارد؛ چراکه روابط این کشور با این نهاد بین‌المللی طی 4سال ریاست‌جمهوری ترامپ به‌شدت آسیب دیده است. ترامپ مخالف چندجانبه‌گرایی بود؛ اصلی که جزو اصول بنیادین سازمان ملل به شمار می‌رود. بایدن باید علاوه بر ترمیم چهره آمریکا در سازمان ملل، به فکر بازگشت به توافقنامه‌های بین‌المللی باشد که به دستور ترامپ آمریکا از آنها خارج شده است. اصلی‌ترین گزینه بایدن برای پست نماینده آمریکا در سازمان ملل، وندی شرمن 71ساله است که هدایت مذاکرات هسته‌‌ای با ایران را به‌عهده داشت. او یکی از باتجربه‌ترین دیپلمات‌های آمریکایی است که در دوره اوباما، معاون سیاسی وزیر خارجه بود.