درباره دنیای بردگیم‌ها که این روزها بیشتر از قبل محبوب شده، چه می‌دانید؟
بفرمایید هیجان بازیهای رومیزی
نیلوفر ذوالفقاری
کرونا که آمد و قرنطینه واژه آشنای همه ما شد ، سعی کردیم خودمان را به روش‌های مختلف سرگرم کنیم. خیال می‌کردیم این خانه‌نشینی زمان کوتاهی طول می‌کشد و خیلی زود هم تمام می‌شود، اما خیالمان اشتباه بود. فاصله‌گذاری اجتماعی حالا حالاها ادامه دارد و این یعنی تا مدت‌ها قرار است به‌جای هر تفریح دیگری، به فکر سرگرمی‌هایی باشیم که در خانه قابل انجام هستند. چه بهتر که این سرگرمی بتواند برای همه اعضای خانواده جذاب باشد. اگر قبل از این اصطلاح بردگیم را نشنیده‌اید، حالا فرصت خوبی است که درباره نوع خاصی از بازیهای سرگرم‌کننده اطلاعات بیشتری کسب کنید. بردگیم‌ها هرچند در ایران نوپا هستند، اما در همین چند سال طرفداران زیادی پیدا کرده‌اند. امیر کیانی‌زاده که سی‌وشش‌ساله است و کارشناسی‌ارشد مدیریت بازرگانی دارد، از 5سال قبل علاقه شخصی به بازیهای جمعی و دورهمی را جدی گرفته و این علاقه، او را به فعالیت حرفه‌ای درباره بردگیم‌ها رسانده است. او بازیهای ایرانی و خارجی را در صفحه مجازی خود نقد می‌کند و خودش هم یک بازی با نام «رسام» طراحی کرده است. کیانی‌زاده راهنمای این هفته ما شده تا همه‌‌چیز را درباره بردگیم‌ها برایمان توضیح دهد.
از کجا آمده‌اند؟
تاریخچه شکل‌گیری بردگیم‌ها به زمان باستان برمی‌گردد. نخستین بردگیم شناخته‌شده، بازی Senet است که بقایایی از این بازی در مصر باستان کشف شده است. البته اطلاع دقیقی از قوانین آن و بقیه بازیهای مربوط به دوران باستان در دست نیست، اما از مشهورترین بردگیم‌هایی که از قبل از میلاد به زمان حال رسیده و همچنان در حال بازی در نقاط مختلف جهان هستند، می‌توان به شطرنج و تخته‌نرد اشاره کرد. در دهه‌های اخیر بردگیم‌ها در مقیاس جهانی با سرعت بیشتری شروع به رشد کرده‌اند و طیف گسترده‌ای به مخاطبین این بازی‌ها اضافه شده است؛ سرعتی که در ایران هم قابل مشاهده است.
بردگیم یعنی چه؟
اصولا کلمه بردگیم به بازی‌هایی اطلاق می‌شود که بازیکنان در تعداد مختلف، آن را با یک صفحه بازی و بعضی اجزا مثل کارت، تاس، توکن، میپل (آدمک چوبی) و دیگر اجزای خاص آن بازی انجام می‌دهند. البته اجزای این بازی‌ها به نسبت نوع بازی می‌تواند کم یا زیاد شود. در فارسی ما کلمه بردگیم را به بازی رومیزی ترجمه می‌کنیم که ترجمه مناسبی است، چون در کنار بازیهای دارای صفحه، بازیهای دیگری مثل بازیهای کارتی که صفحه ندارند و فقط با تعدادی کارت هم انجام می‌شوند، می‌توانند همین نام را بگیرند.
دسته‌بندی
بردگیم‌ها را می‌توان از جنبه‌های مختلف دسته‌بندی کرد. از نظر سبک بازی، بردگیم‌ها به 2دسته کلی تقسیم می‌شوند؛ یوروگیم‌ها و بردگیم‌های آمریکایی. بردگیم‌های اروپایی که در واقع ادامه‌ای بر بردگیم‌های آلمانی هستند، بردگیم‌هایی هستند که معمولا با تم تجاری بر مبنای ساخت‌وساز یا کشاورزی، اقتصاد و ردو بدل کردن پول، تعامل صلح‌آمیز بازیکنان با هم و اینگونه موضوعات طراحی می‌شوند، اما بردگیم‌های سبک آمریکایی معمولا داستان‌محور، تماتیک، همراه با مبارزات مستقیم بین بازیکنان، در بعضی مواقع حذف بازیکنان از بازی و دارای اکشن فیگور (شکل‌های مینیاتوری) هستند.
بازیهای رومیزی در ایران
در ایران غیر از بازیهای آشنا مثل شطرنج، منچ، تخته‌نرد و...، در اوایل دهه70 بردگیم‌های جدیدی به بازار عرضه شد، مثل راز جنگل، راز دایناسورها، تاجر کوچولو و جنگ ستارگان که به‌خصوص دهه‌شصتی‌ها از آنها خیلی استقبال کردند. این روند به‌علت نامعلومی متوقف شد،اما تقریبا در 5سال اخیر، بردگیم‌ها با سرعتی زیاد جای خود را بین خانواده‌های ایرانی باز کرده‌اند. راه افتادن کافه‌بردگیم‌‌ها در شهر، فعالیت تولیدکنندگان بردگیم، تنوع بازیهای تولیدی، افزایش صفحات اجتماعی در این‌باره و افزایش قفسه‌های فروش بردگیم در فروشگاه‌های مختلف، نشانه این استقبال است.
بهانه دور هم بودن
بردگیم‌ها در حالت کلی به‌عنوان یک سرگرمی می‌توانند باعث جمع‌شدن افراد، مخصوصا خانواده‌ها دور هم برای ایجاد تعامل و افزایش مهارت‌های مختلف شوند. جمع‌شدن اعضای خانواده دور هم در روزگار مدرن که گوشی‌های هوشمند بخش زیادی از وقت همه را پر می‌کنند، کمتر اتفاق می‌افتد. در همان دورهمی‌های معدود هم پیدا کردن سرگرمی جمعی ساده نیست. اما بردگیم‌ها به‌راحتی این امکان را فراهم می‌کنند تا معاشرت و تعامل بین افراد شکل بگیرد. بد نیست این‌بار وقتی اعضای خانواده دور هم جمع شدند، به جای بحث سیاسی و گفتن از تلخی‌ها، یک بردگیم وسط بگذارید و بازی کنید.
یادگرفتن سخت نیست
معمولا در تمام بردگیم‌ها یک دفترچه راهنما وجود دارد که روش بازی را توضیح می‌دهد و درصورت نیاز فیلم‌های آموزشی زیادی در شبکه‌های مجازی هست که می‌توانید از آنها استفاده کنید. برای درجه پیچیدگی بازی‌ها عددی بین یک تا 5 درنظر گرفته می‌شود. این درجه به عوامل مختلفی مثل تعدد اجزای بازی و دستورالعمل استفاده از آنها از یک سو و چگونگی به‌کار گرفتن این اجزا برای انتخاب بهترین استراتژی از سوی دیگر بستگی دارد.
بردگیم‌ها؛ بازی همه سنین
یادتان باشد که بردگیم‌ها فقط به بچه‌ها تعلق ندارند، این بازی‌ها برای سنین مختلف طراحی می‌شوند. بعضی از آنها فقط برای بچه‌ها، بعضی فقط برای بزرگسالان و اکثر آنها برای سنین 8 تا 99سال ساخته می‌شوند. وقتی یک بازی خانوادگی باشد، طبیعی است که باید برای افراد با سنین مختلف مناسب باشد تا همه با آن سرگرم شوند و البته یادگیری آن برای همه اعضای خانواده ممکن باشد.
بازی‌ها چطور طراحی می‌شوند؟
طراحی بردگیم در ایران خیلی نوپاست. این بازی‌ها رو به رشد هستند و طراحی نمونه‌های ایرانی آنها به‌تازگی شروع شده است. در مسیر طراحی بردگیم، یک نفر ایده‌ای را مطرح می‌کند. این ایده ممکن است مربوط به مکانیک‌های بازی یا درباره داستان و تم اصلی آن باشد. ایده کم‌کم پرورش پیدا می‌کند و تکمیل می‌شود. برای بازیهای بزرگ و حرفه‌ای، گروه تست‌کننده وجود دارند. این گروه بارها و گاهی بیشتر از100بار تست می‌کنند تا تکرارپذیری آن و هماهنگی ترکیب مکانیک‌ها با طراحی گرافیک و فضاسازی بررسی شود.
اطلاعات روی جعبه
روی تمام بردگیم‌ها، 3 اطلاعات مهم نوشته می‌شود تا مشتریان برای انتخاب، آگاه‌تر شوند. یکی از این اطلاعات این است که بازی برای چندساله‌ها مناسب است؟ گروه سنی هدف اهمیت دارد. اطلاعات بعدی به شما می‌گویند که بازی چندنفره است؟ بیشتر بردگیم‌ها 2 تا 6نفره هستند، اما بازی‌هایی هم هستند که تعداد بازیکنان آنها ثابت و غیرقابل تغییر است؛ مثلا شطرنج می‌تواند فقط 2بازیکن داشته باشد. بعضی بازی‌ها هم تک‌نفره هستند و البته تنوع آنها چندان زیاد نیست. به بازیهای گروهی هم گاهی قوانینی اضافه می‌شود که بتوان آنها را تک‌نفره بازی کرد. سومین اطلاعات هم به شما می‌گوید که انجام بازی چقدر طول می‌کشد؟
هیجان در کافه بردگیم‌ها
کافه‌هایی هستند که جز خدمات معمول دیگر کافه‌ها، امکان بازی را هم برای مشتریانشان فراهم می‌کنند. در این کافه‌ها معمولا بازیهای مهمانی با استقبال بیشتری مواجه می‌شوند، چون بازی‌هایی با درجه سختی بیشتر، زمان بیشتری هم برای یادگیری لازم دارند، درحالی‌که زمان حضور در کافه محدود است.
تقویت مهارت‌ها
هدف سرگرمی است، اما طیف وسیعی از مهارت‌ها می‌توانند با این بازی‌ها تقویت شوند. وقتی شما یک بازی مهارتی حرکتی بازی می‌کنید، مهارت‌های حرکتی و تمرکزی و هماهنگی چشم و حرکات شما افزایش پیدا می‌کند. در بعضی بازی‌ها مثل رسام، رسم اشکال مختلف را در کنار فکر‌کردن برای چیدن صحیح اشکال کنار هم تجربه می‌کنید. وقتی بازی مذاکره‌ای می‌کنید، مهارت‌های چانه‌زنی و مذاکره با افراد مختلف در شما بهبود پیدا می‌کندو... .
سرگرمی جمعی
جمع‌شدن خانواده دور هم، این روزها کار ساده‌ای نیست. سرگرمی‌های متنوع و دوری اعضای خانواده و دوستان از هم، بیشتر از گذشته دیده می‌شود. بردگیم‌ها می‌توانند فضای سرگرم‌کننده‌ای فراهم کنند تا افراد دور هم جمع شوند و در عین حال که چیزهایی هم یاد می‌گیرند، ساعتی را به تفریح جمعی بپردازند. این موضوع مخصوصا این روزها که کرونا ما را خانه‌نشین کرده و قرنطینه ادامه دارد، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. خانه‌نشینی که خسته‌کننده شده و گاهی اختلاف و درگیری ایجاد کرده، با یک بازی جمعی حال و هوای تازه‌ای پیدا می‌کند.
از کجا تهیه کنیم؟
اگر قصد تهیه یک بردگیم را داشته باشید، این کار از راه‌های مختلفی ممکن است. می‌توانید بردگیم‌ها را آنلاین بخرید. کافی است یک جست‌وجوی اینترنتی درباره این بازی‌ها انجام دهید. در شبکه‌های اجتماعی هم صفحات زیادی برای فروش بردگیم فعال شده‌اند. شهرکتاب‌ها و کتابفروشی‌های بزرگ، فضاهای دیگری هستند که می‌توانید برای خرید بردگیم به آنها سر بزنید. قبل از خرید بردگیم‌ها درباره آنها تحقیق کنید تا بدانید کدامیک برایتان مناسب‌تر یا احتمالا جذاب‌تر است. می‌توانید از افراد دیگری که تجربه بازی با بردگیم‌ها را داشته‌اند، کمک بگیرید تا با اطلاعات کامل‌تری انتخاب کنید.
بازی‌هایی برای تازه‌کارها
بعضی بازی‌ها با نام ورودی شناخته می‌شوند. این بازی‌ها به افرادی تعلق دارند که قبلا تجربه استفاده از بردگیم را نداشته‌اند و تازه‌کار محسوب می‌شوند. بازی‌هایی با رنگ‌های زیاد و قوانین ساده‌تر، باعث می‌شوند بازیکنان زودتر با فضای بردگیم ارتباط برقرار کنند و برای انتخاب بازیهای پیچیده‌تر آماده شوند. سری بازیهای «بلیتی برای سفر»، یکی از این بازیهای مبتنی بر نقشه است که در ایران، بارها بازطراحی شده و آخرین طراحی، با نام «شاه‌راه» به بازار آمده است. بازی «لکوموتیو »هم طراحی دیگری از این دسته‌بندی است. بازی «کهربا» هم یکی دیگر از بازیهای ورودی محبوب است.
چطور انتخاب کنیم؟
تنوع بردگیم‌ها آنقدر زیاد است که ممکن است برای انتخاب یکی، سردرگم شوید. نحوه انتخاب بازی، به موضوعات مختلفی بستگی دارد. بازیکنانی که خیلی هم حرفه‌ای نیستند، احتمالا توجهشان به قطعات و شکل خاص اجزای بازی جلب می‌شود، اما امتیاز مهم یک بازی که باعث می‌شود بازیکنان بیشتری آن را انتخاب کنند، تکرارپذیری آن است. این ویژگی یعنی بازی تکراری نمی‌شود و بازیکنان هربار مشتاق هستند دوباره و دوباره سراغ آن بروند. درجه پیچیدگی و طراحی بازی هم در جلب توجه مخاطب اهمیت زیادی دارد. درنهایت باید قبل از انتخاب، کمی اطلاعات کسب کنید. مثلا همین راهنما را بخوانید.
بردگیم‌ها در تلفن همراه
رشد سریع بردگیم‌ها باعث شده هر روز ویژگی‌های تازه‌ای به دنیای این بازی‌ها اضافه شود. حالا دیگر بسیاری از بردگیم‌ها را می‌توان به‌صورت آنلاین هم بازی کرد. این یعنی شما می‌توانید بازی موردنظرتان را با توجه به سیستم‌عامل تلفن همراه یا دستگاهی که قصد دارید روی آن بازی کنید، از فضای مناسب دانلود کنید. البته به‌صورت آنلاین هم می‌توانید بازی کنید. سایت‌های مختلفی برای این کار وجود دارند. هرچند خیلی‌ها معتقدند لذت اصلی بردگیم، به بازی کردن با قطعات فیزیکی است، اما این روش‌ها هم برای بسیاری از بازیکنان جذابیت دارد.
دنیای رنگارنگ بردگیم‌ها
بردگیم‌ها انواع مختلفی دارند، مکانیسم‌های بردگیم‌ها هم خیلی مختلف است؛ از جمله مکانیسم ریختن تاس، کارت کشیدن، جمع‌آوری مجموعه، کاشی‌گذاری، کشیدن خطوط، راهسازی و کارگرگذاری که هر کدام توضیحات مفصلی دارند. بعضی از دسته‌های مهم بردگیم‌ها و معروف‌ترین و محبوب‌ترین بازیهای هر دسته را فهرست کرده‌ایم.
بردگیم‌های انتزاعی
این بازی‌ها در ایران شناخته‌شده‌ترین هستند؛ مثل شطرنج که در آن اطلاعات بازیکنان کاملا آشکار است و اطلاعات پنهانی در بازی وجود دارد. این بازی‌ها داستانی ندارند و بیشتر بر مبنای استراتژی‌های مختلف شکل می‌گیرند.
این بازی‌ها در ایران شناخته‌شده‌ترین هستند؛ مثل شطرنج که در آن اطلاعات بازیکنان کاملا آشکار است و اطلاعات پنهانی در بازی وجود دارد. این بازی‌ها داستانی ندارند و بیشتر بر مبنای استراتژی‌های مختلف شکل می‌گیرند.
بردگیم‌های مهمانی
این بردگیم‌ها معمولا درجه پیچیدگی کمی دارند و در تعداد بالا بازی می‌شوند. معمولا بین 4 تا 10نفر بازیکن دارند و هرچه با تعداد بازیکن بیشتری بازی شوند، تجربه هیجان‌انگیزتری دارند.
نمونه: «اولون» (Avalon)، «استوژیت»، «گربه‌های انفجاری»، «کدنیمز» (Codenames) و «رمزشکن» (Decrypto).
همکاری مشترک
در این نوع بازی‌ها، بازیکنان همه باهم در مقابل بازی قرار می‌گیرند و برای رسیدن به یک هدف مشخص همکاری می‌کنند. این بازی‌ها کمی در ایران ناشناخته هستند.
نمونه : «پندمیک» (Pandemic)، «کهنه سرباز» (Grizzled) و «ذهن» (Mind).
بازیهای مذاکره‌ای
در این بازی‌ها، هسته اصلی بر مبنای چانه‌زنی بازیکنان با یکدیگر برای به‌دست آوردن منابع، پول یا هر چیز دیگری در بازی است.
نمونه: «جالیز»، «محله چینی‌ها» (Chinatown) و «روپولی» (Monopoly).
تعادلی مهارتی
این بردگیم‌ها بیشتر براساس تمرکز افراد در چیدن خاص اجزای بازی شکل می‌گیرند. در این بازی‌ها معمولا کسی که باعث به‌هم خوردن نظم چیده‌شدن قطعات شود، بازنده بازی است.
نمونه: «جنگا»، «ریف رف» و «بزرگراه توکیو».
بردگیم‌های خانوادگی
بازی‌هایی با درجه پیچیدگی متوسط که معمولا رنگ و لعاب خوبی هم دارند و مناسب برای بازی کردن سنین مختلف در کنار یکدیگرند.
نمونه: «معماران امپراتوری غربی»، رسام و «کهربا» (Splendor).
بازیهای نقش‌منفی
در این بازی‌ها، هر بازیکن نقشی دارد. ممکن است گروه‌بندی انجام شود یا هر بازیکن به تنهایی یک نقش داشته باشد که تا پایان بازی باید مخفی بماند. هر بازیکن سعی می‌کند اهداف خود را جلو ببرد تا برنده شود.
نمونه: بازی «هیتلر مخفی» و بازی ایرانی «دژ».