بیرون از دایره مبارزه با کرونا

سبا ثروتی ـ روزنامه‌نگار

دولت‌ها در سرتاسر جهان با هدف مدیریت بحران کرونا، شهروندان خود را مجبور به رعایت مقررات قرنطینه ساخته‌اند. بر اساس گزارش انجمن جهانی اقتصاد، ناگهان، برای نخستین بار پس از سال‌های سال، جمعیت بزرگی از انسان‌ها با حس جدا‌افتادگی از زندگی عادی و انزوای اجتماعی مواجه شدند. اما این حس انزوا و جداشدگی از زندگی عادی قرار‌نیست برای خیلی از افراد موقتی باشد، آنها در انتظار پایان قرنطینه و بازگشت به زندگی نرمال قبلی خود نیستند. برای بخش بسیار بزرگی از جمعیت جهان، از جمله افراد سالمند و بسیاری از 1.3میلیارد نفر معلول که در سرتاسر جهان زندگی می‌کنند، این تجربه روزانه انزوا و حذف شدن از جریان زندگی عادی به روزمرگی تبدیل شده است؛ روزمرگی‌ای که باید پس از این همه‌گیری تغییر کند. زیرا با آغاز همه‌گیری، کسب‌و‌کارها، فروشگاه‌ها و شرکت‌هایی که تا پیش از دوران کرونا هیچ انعطاف‌پذیری‌ای برای کارمندان خود، به‌ویژه افراد با نیازهای ویژه و معلولان از خود نشان نمی‌دادند، به ناگاه با دورکاری، استفاده از فناوری کنفرانس مجازی برای برگزاری جلسات و ساعات خرید شناور برای گروه‌های آسیب‌پذیرتر کنار آمدند. این تغییر روند نشان داد بیشتر شرکت‌ها قابلیت سازگاری با شرایط ویژه‌ای مانند کار از خانه را دارند و این به معنی آن است که زمان به‌کار گرفتن افراد دارای معلولیت در کسب‌و‌کارها و مشاغلی که تا به امروز در انحصار دیگران بود فرا‌رسیده است. اما این یک سناریوی خوش‌بینانه‌ درباره دوران احتمالی پس از کروناست.
در روزهایی که جهان درگیر مدیریت بحران، کشف درمان و حفظ جان انسان‌ها از فاجعه‌ای به نام کووید-19 است، معلولان در کشورهای مختلف منزوی‌تر از همیشه، با مشکلاتی که ابعاد آن چندین برابر شده، دست به گریبانند و معدود دولت‌هایی هستند که توجهی ویژه نسبت به این بخش از جمعیت داشته باشند. آنهم در شرایطی که افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای یا انواع معلولیت، بیشتر از دیگران در معرض تهدید مرگبار این ویروس قرار دارند. در پژوهشی که توسط محققان دانشگاه کاردیف در بریتانیا، دانشگاه سائو‌کارلوس در برزیل و دانشگاه سن سباستین در شیلی انجام شده است، محققان با بررسی گزارش‌ها، قوانین تصویب شده و دیگر اسناد رسمی مرتبط به اجرای مقررات مدیریت همه‌گیری کرونا متناسب با نیازهای معلولان و افراد با نیازمندی‌های خاص در 72کشور مختلف جهان به این نتیجه رسیدند که اگرچه اقدامات مثبتی در تعدادی از کشورها انجام شده، اما در هیچ کشوری نیازهای واقعی معلولان حین مدیریت بحران به‌صورت کامل مورد‌توجه قرار‌نگرفته است. تعداد زیادی از کشورها دستورالعمل‌ها و توصیه‌هایی برای درنظر گرفتن نیازها و حقوق معلولان در اجرای مقررات مرتبط با همه‌گیری منتشر کرده‌اند بدون اینکه تضمین اجرایی برای این مقررات ایجاد کنند. تمامی 72 کشور مورد‌بررسی اقداماتی در زمینه دسترسی به کمک‌های مالی، درمانی و آموزشی برای افراد معلول انجام داده‌اند اما همزمان سیاست‌هایی را به اجرا گذاشته‌اند که عواقب زیان‌آوری برای معلولان به‌دنبال داشته است.
در آمریکا، کشوری که از هر 4نفر یک نفر دچار نوعی معلولیت است، وضعیت معلولان هیچ سنخیتی با شدت خطری که در کمین آنها نشسته ندارد. بر اساس گزارش تایم، افراد معلول در روزهای عادی زندگی خود در آمریکا برای دریافت خدمات درمانی دچار تبعیض می‌شوند، برای گرفتن کمک در خانه‌های خود، نه در مراکز ویژه، باید در لیست‌های طولانی انتظار باقی بمانند و برای دریافت کمک‌هزینه از دولت مجبورند تقلای فراوان کنند. چالش‌هایی که همه‌گیری کرونا نه‌تنها آن را بهبود نداده، بلکه ابعاد پیچیده‌تری به آنها بخشیده است و همزمان بیشتر قانونگذاران درخواست‌های معلولان برای یاری گرفتن را ندیده گرفته‌اند. علاوه بر این مشکلات، در ماه‌های اول آغاز همه‌گیری کرونا، دولت آسایشگاه‌ها را وادار کرد بیمارانی که از بیمارستان‌ها ترخیص شده‌اند، حتی اگر مبتلا به کووید-19 هستند را پذیرش کنند. به این ترتیب تعداد زیادی از سالمندان و معلولان بستری در این آسایشگاه‌ها به کووید-19 مبتلا شدند و حتی جان خود را از دست دادند.
از آغاز همه‌گیری کرونا، کشورهای آرژانتین و پرو با اجرای طرح‌هایی تلاش کردند دسترسی مداوم افراد معلول  یا مبتلا به بیماری‌های مزمن را به خدمات درمانی از طریق ارائه خدمات رایگان مرتبط با کووید-19 و یا خدمات درمان از راه دور تضمین کنند. پرو با اجرای طرحی تلاش کرد به‌صورت مداوم وضعیت سلامت افراد معلول تحت‌نظر قرار‌گیرد و همچنین از تداوم دسترسی آنها به خدمات درمانی اطمینان حاصل شود. از دیگر اقدامات مثبتی که در آرژانتین، پرو و برزیل برای کاهش مشکلات معلولان انجام شد، تسهیل و بهبود کمک‌رسانی‌های مالی بود که پیش از کووید-19 هم شامل معلولان می‌شد. اما در مقابل این کشورها نسبت به افزایش هزینه‌های این افراد به واسطه نیاز به خریداری تجهیزات بهداشتی شخصی مانند ماسک و لوازم ضدعفونی‌کننده، هیچ واکنشی نشان ندادند. در حوزه آموزش هم آرژانتین حمایت ویژه‌ای برای تداوم آموزش آنلاین برای معلولان انجام‌داد و در عوض با کاهش ساعات آموزش‌های تکمیلی و پشتیبانی درسی، معلولان را با مشکلاتی مواجه ساخت. تنها کشوری که در منطقه آمریکای لاتین قانونی ویژه حمایت از حقوق معلولان در دوران همه‌گیری تصویب کرد تا از برابری این افراد در درمان، ‌سلامت، اشتغال، تحصیلات، حمایت اجتماعی و دیگر حوزه‌ها اطمینان حاصل شود، کشور پرو بوده است.
باوجود تمامی این اقدامات، رایج‌ترین الگوی طرح‌های حمایتی از معلولان در کشورهای مختلف جهان، پرداخت کمک‌هزینه‌های مختلف برای مدتی محدود، فراهم کردن تجهیزات محافظت شخصی مانند ماسک یا مواد ضد‌عفونی‌کننده و یا تامین مواد‌غذایی و دارویی و کمک‌رسانی برای دریافت خدمات مختلف در خانه بوده است. درحدود 34کشور جهان پس از آغاز همه‌گیری کمک‌هزینه‌های ویژه‌ای را برای معلولان و ناتوانان تصویب کردند، آلبانی، الجزایر، استرالیا، آرژانتین، ارمنستان، ‌بلاروس، برزیل، کانادا، بلغارستان، مصر و ‌مکزیک ازجمله این کشورها هستند. در آلبانی، شورای وزیران کشور تصمیم گرفت تا برای افراد نیازمند خدمات ویژه و معلولان در دوران همه‌گیری کرونا خدمات کمک در منزل فراهم کنند و مسئولیت دولت و نهاد‌های دولتی در رابطه با ارائه خدماتی مانند غذارسانی، ارائه خدمات درمانی، تحویل کالا و دیگر خدمات در منزل برای افراد سالمند و ناتوان را افزایش دهد. کشورهایی مانند گرجستان، مصر، ترکیه و هندوستان نیز تلاش کردند با پرداخت کمک‌هزینه برای چند‌ماه از قشرهای آسیب‌پذیر به‌ویژه سالمندان و معلولان در دوران همه‌گیری حمایت کنند.