همدستی صنایع در ساخت آسمان خاکستری

مجید جباری_خبرنگار

آلودگی هوا سال‌هاست آسمان تهران را خاکستری و حال و روز شهروندانش را سیاه کرده است. با وجود عوامل متحرک مثل خودروهای شخصی و موتورسیکلت‌ها، صنایع آلاینده و تردد خودروهای سنگین و غیراستاندارد مرتبط با این واحدها، دو متهم دیگر آلودگی هوای تهران هستند. دودی که از اگزوز خودروها و این صنایع بیرون می‌آید نفس مردم را گرفته‌است. به همین خاطر  هفته گذشته شهردار تهران با استناد به گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در سال 98  نسبت به فعالیت این منابع ثابت آلاینده هشدار داد و  ضرورت رفع این چالش را که اولویت مردم شهر است، یکبار دیگر یادآوری کرد. پیروز حناچی گفت: «حتی روزهای جمعه که فعالیت‌های عمومی و اقتصادی در سطح شهر کمتر است، آلودگی هوا افزایش یافته و این مسئله نشان می‌دهد که بسیاری از مشکلات آلودگی هوا ریشه و منشأ در خارج از تهران دارد که شرایط اینورژن و وارونگی دما به آن دامن می‌زند.» شهردار تهران ادامه داد: «با وجود کم‌شدن فعالیت‌ها‌ در اثر بیماری کرونا، از اول سال تا ۲۴مهر ۱۵‌روز هوای پاک، ۱۵۲‌روز قابل‌قبول، ۴۳‌روز ممنوع برای گروه‌های حساس و 2روز کاملا ناسالم داشتیم. با این حال، در روز‌های جمعه غروب از ساعت 8 تا ساعت 12 میزان ذرات معلق تهران در مقیاس 2.5میکرون به‌شدت زیاد می‌شود. این نشانه 2نکته است؛ یکی اینکه خودروهای سنگین استاندارد نیستند و دیگر اینکه منابع آلوده‌کننده خارج از شهر هم در این آلودگی مؤثرند که در وضعیت وارونگی دما به شکل حادی خود را نشان می‌دهد.» حناچی گفت: «خودروهای شخصی آلودگی ایجاد می‌کنند، اما آلودگی مؤثر و درجه یک نیست؛ بیشترین حجم آلودگی مختص صنایعی است که سوخت‌های نامناسب استفاده می‌کنند، مثل نیروگاه‌ها که در زمستان‌ها از سوخت مازوت به جای گاز استفاده می‌کنند و باعث آلودگی بیشتر می‌شوند. در صورتی که خیلی از اینها خارج از حریم تهران هستند، اما آلایندگی‌شان به پایتخت می‌رسد. مثلا نیروگاه شهید رجایی قزوین که ۱۰۰‌کیلومتر با ما فاصله دارد، اما وقتی سوخت مازوت مصرف می‌کند، روی آلودگی هوا تأثیر می‌گذارد.» 

تردد 8هزار کامیون با سوخت غیراستاندارد 
هشدارهای شهردار تهران درباره منابع آلاینده پیرامون تهران در حالی مطرح می‌شود که علاوه بر فعالیت صنایع آلاینده در اطراف تهران، وسایل نقلیه سنگین بسیاری طی روز از سمت واحدهای صنعتی در شهرستان‌های اسلامشهر، شهرقدس و شهریار به تهران تردد می‌کنند. این در حالی است که اغلب آنها به‌خاطر مصرف گازوئیل غیراستاندارد، آلودگی بسیاری دارند و گاه سوخت برخی از کامیون‌ها 5هزار پی‌پی‌ام است که‌ پس از مصرف، آلایندگی بالایی از نظر مونواکسیدکربن و اکسیدهای گوگرد تولید می‌کنند. طبق آمار حدود 8هزار سرویس کامیون از غرب و جنوب غرب استان تهران به پایتخت رفت‌وآمد می‌کنند. این در حالی است که می‌توان بخش عظیمی از این ترددها را اولا در پی برخورد با واحدهای صنعتی متخلف بدون هیچ اغماضی برای تعطیلی و ثانیا اندیشیدن تمهیداتی برای ادامه کنترل آلایندگی سایر واحدها ‌حذف کرد. از آن‌سو سازمان محیط‌زیست هم نظارت درستی روی فیلترهای کارخانه‌های آسفالت و معادن شن و ماسه ندارد. به همین‌خاطر شهردار تهران، صحبت از کنترل مراکز آلاینده مثل معادن شن و ماسه و کنترل و ارائه گزارش برای جلوگیری از مصرف سوخت مازوت در زمستان، به میان آورده است.


مخالفت عضو شورای شهر با  افتتاح واحد آلاینده 
با اینکه صنایع آلاینده همچون معادن شن و ‌ماسه و کارخانه سیمان یکی از متهمان اصلی آلودگی هوای تهران به‌حساب می‌آیند، اما واحد ششم کارخانه سیمان در روزهای اخیر با همراهی مدیرکل اداره محیط‌زیست استان تهران افتتاح شد؛ کارخانه‌ای که فعالیتش مشکلات زیست‌محیطی زیادی را هم برای شهرستان ری و هم برای تهران به‌دنبال داشته است. همین موضوع کافی بود تا حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران در مجادله تلفنی با زهره عبادتی، مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان تهران از این موضوع انتقاد کند. به‌گفته عضو شورای شهر تهران، این کارخانه علاوه بر آثار مخرب بر کوه و طبیعت ری، هوای تهران را آلوده می‌کند. ضمن اینکه تردد ماشین‌های سنگین در این محدوده هم مردم را عاصی کرده است. پیش از این نیز حسن خلیل‌آبادی به اتهام نشر اکاذیب از سوی کارخانه سیمان تهران به دادگاه احضار شده بود. حسن خلیل‌آبادی به استفاده این کارخانه از مازوت به جای گاز و آلودگی هوا اعتراض کرده و گفته بود این کارخانه190 روز به جای گاز از سوخت مازوت استفاده کرده و این امر آلودگی هوای ری و تهران را به‌دنبال داشته است. به هر ترتیب، کارخانه سیمان تهران به‌عنوان یکی از عوامل فرساینده کوه و طبیعت ری و همچنین هوای تهران همواره مورد اعتراض فعالان محیط‌زیست بوده است. جالب آنکه گفته می‌شود آلایندگی کارخانه سیمان گاهی همزمان با ساعات اوج مصرف به اوج خود می‌رسد. در واقع بعدازظهرها همزمان با افزایش مصرف برق، اختلالات نوسانی شکل گرفته و جریان برق قطع می‌شود. در این میان بخشی از سیستم کارخانه از کار افتاده و در پی آن بلافاصله فیلترها خاموش می‌شوند. این در حالی است که فن آن واحد به‌دلیل سرعت و چرخش گشتاوری خود حدودا 10دقیقه‌ای طول می‌کشد تا متوقف شود. در نهایت مدتی که فیلتر خاموش و فن کار ‌می‌کند، به‌دلیل نبودن هیچ‌گونه ترمزی، گردوغبار افزایش یافته و بیرون زده و در هوا پراکنده می‌شود.

 تأثیر انرژی‌های تجدیدپذیر بر کاهش آلودگی هوا
 مشهود مشهودی، کارشناس مهندسی انرژی
طبق گزارش بانک جهانی، عمده مشکلات آلودگی هوای تهران ناشی از آلاینده‌های خودروها به‌ویژه خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین فرسوده است و نیروگاه‌های فسیلی نیز در افزایش آلاینده‌ها و تشدید آلودگی هوا مؤثر هستند. از این‌رو حرکت به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند نقش مؤثری در کاهش آلودگی هوا داشته باشد. بسیاری از کشورهای دنیا به سمت تاسیس و استفاده از نیروگاه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کرده‌اند. نیروگاه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر نیز خود باعث ایجاد برخی معضلات و آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌شوند اما آسیب‌های آن می‌تواند بسیار کمتر از نیروگاه‌های فسیلی و متداولی باشد که در کشور از آنها بهره‌برداری می‌شود. توربین‌های بادی، نیروگاه‌های خورشیدی شامل 2بخش نیروگاه‌های حرارتی و پنل‌های خورشیدی (فتوولتائیک)، نیروگاه‌های تولید الکتریسیته در اقیانوس‌ها که با استفاده از نیروی جزر و مد کار می‌کنند، نیروگاه‌های زمین‌‌گرمایی و نیروگاه‌های برقابی از متداول‌ترین نیروگاه‌های تجدیدپذیر هستند. نیروگاه‌های تجدیدپذیر ازجمله توربین‌های بادی و پنل‌های خورشیدی به لحاظ اقتصادی، هزینه‌های اجتماعی و سلامتی توجیه‌پذیر هستند و برای کلانشهر تهران می‌توان گفت که نیروگاه‌های خورشیدی به هر دو صورت تولید متمرکز و پراکنده (نیروگاه‌های کوچک و خانگی) اقتصادی‌تر و توجیه‌پذیرتر است. بهره‌برداری و تاسیس نیروگاه‌های خورشیدی ازجمله پنل‌های خورشیدی گرچه گزینه مناسبی برای شهر تهران است، اما داخل شهر تهران آلودگی هوا به‌ویژه در فصل سرما و وجود لایه‌ای از آلودگی بر فراز سطح شهر در پی وارونگی دما و درنتیجه کاهش شدت تابش نور بر سطح زمین سبب کاهش پتانسیل انرژی خورشید برای تولید نیرو می‌شود، البته تاسیس و بهره‌برداری از پنل‌های خورشیدی در اطراف شهر تهران می‌‌تواند گزینه مناسبی باشد.