درس‌هایی از برگزاری آنلاین جشنواره فیلم لندن برای سینمای ایران
فیلم‌های خوب ماند برای سال آینده
محمد ناصر احدی_روزنامه نگار
شصت‌وچهارمین جشنواره فیلم لندن در حالی 28مهر به‌کار خود پایان داد که این دوره از جشنواره کاملا تحت‌تأثیر ویروس کرونا قرار داشت و از حال و هوای همیشگی خود دور بود. جشنواره فیلم لندن، مثل جشنواره‌های کن، ونیز یا برلین، به واسطه بخش رقابتی‌اش مشهور نیست، بلکه دلیل جذابیت و اهمیتش در این است که تعداد زیادی از فیلم‌های جشنواره‌های دیگر را نمایش می‌دهد و به همین دلیل به «جشنواره جشنواره‌ها» مشهور است. در این دوره از جشنواره - که از 16مهر آغاز شد و در 28 این ماه خاتمه یافت - بخش مسابقه حذف شده بود و در نتیجه از روی فرش قرمز رفتن سینماگران هم خبری نبود. با اینکه این جشنواره امسال در بخش‌های مختلف خود میزبان فیلم‌های کمتری بود، اما برای نخستین‌بار، همزمان با لندن، فیلم‌ها در شهرهای منچستر، ناتینگهام، بلفاست و گلاسکو هم به نمایش درآمدند. به‌دلیل شیوع کرونا، این دوره از جشنواره به‌صورت تلفیقی از نمایش آنلاین و حضوری برگزار شد، اما نمایش آنلاین فیلم‌ها حتی در بریتانیا هم بدون مشکل نبود و اشکالات فنی روند تماشای برخی فیلم‌ها را مختل می‌کرد. حامد صرافی‌زاده، منتقد سینما از لندن، تعدادی از فیلم‌های این جشنواره را به‌صورت آنلاین تماشا کرده و تجربه‌اش را از نحوه برگزاری آنلاین یک جشنواره سینمایی با ما سهیم شده است که می‌تواند برای تجدیدنظر در برگزاری جشنواره‌های آنلاین در ایران مفید باشد.
مشکل قطع و وصل شدن نمایش فیلم‌ها
آنلاین برگزار کردن جشنواره‌های سینمایی موضوعی است که از ابتدای امسال با روشن شدن ابعاد خطرناک بیماری کرونا، به‌عنوان راه‌حلی برای تعطیل نکردن جشنواره‌های سینمایی بین‌المللی، مدنظر برگزارکنندگان جشنواره‌ها بوده است. برخی به این راه تن دادند و برخی مثل جشنواره کن آن را عملی و دارای جذابیت لازم ندانستند. صرافی‌زاده درباره تجربه خودش از تماشای آنلاین فیلم‌ها در جشنواره لندن می‌گوید: «در سال‌های قبل، جشنواره 4هفته برای منتقدان و خبرنگاران طول می‌کشید، به این معنا که جشنواره 2هفته غیررسمی بود و به‌مدت 2هفته رسمی می‌شد؛ اما امسال اینگونه نبود. امسال، چند روز قبل از آغاز جشنواره، اجازه تماشای فیلم‌ها را به منتقدان و خبرنگاران دادند. در این دوره حدود 50فیلم در جشنواره حضور داشتند که فیلم آلمودوار هم در آخرین لحظه اضافه شد. جشنواره فقط به‌صورت آنلاین نبود و این امکان در سرتاسر بریتانیا وجود داشت که برخی فیلم‌ها را به شکل حضوری، با تهیه بلیت، در سالن سینما تماشا کرد. البته، تعداد بلیت‌ها هم محدودیت داشت. در طول 2هفته و خرده‌ای که خبرنگاران و منتقدان اجازه تماشای فیلم‌ها را داشتند، روزانه 3 تا 4فیلم را درنظر گرفته بودند. ما فقط اجازه تماشای آنلاین فیلم‌ها را داشتیم و روزانه یک ساعت هم بیشتر از آن زمانی که فیلم شروع می‌شد، نمی‌توانستیم تماشای فیلم را به‌تعویق بیندازیم؛ به این معنا که اگر فیلمی ساعت 9شروع می‌شد، ما تا 10اجازه داشتیم فیلم را ببینیم. بعضی مواقع ساعت از 10 و نیم که می‌گذشت دیگر آن فیلم اصلا در دسترس نبود.» این منتقد سینما در ادامه با انتقاد از نحوه نمایش فیلم‌ها می‌افزاید: «تجربه تماشای فیلم‌ها برای من به‌شدت سخت بود، چراکه سرورها و پلتفرمی که تعبیه شده بود، برای من درست کار نمی‌کرد. تمام فیلم‌هایی که دیدم با قطع و وصل همراه شد. مجبور شدم برخی فیلم‌ها را ناتمام بگذارم و برخی را با سختی و پس از چندین بار refresh کردن صفحه بتوانم ببینم. حتی دو سه بار آنقدر عصبی شدم که به برگزارکنندگان نامه‌ای زدم و از آنها خواستم بلیت نمایش عمومی را به من بدهند. آنها هم چنین کاری کردند و حتی امکاناتی فراهم کرده بودند تا ببینند مشکلات سیستم نمایش‌شان چیست. سرعت اینترنت من مشکل نداشت، اما موضوع اینجا بود که پلتفرم نمایش فیلم‌ها برای بعضی فیلم‌ها کار می‌کرد و برای بعضی دیگر نه و این مسئله واقعا من را اذیت می‌کرد. خود جشنواره موقعیتی را فراهم می‌کند که با آدم‌ها وارد تعامل شوید، فیلم‌ها را از زوایای مختلف ببینید و حتی بتوانید خوانش‌های غلطتان را تصحیح کنید، اما این امکان در وضعیت تماشای آنلاین پدیدار نمی‌شود. این جور فیلم دیدن شاید باعث شود که این فیلم‌ها خیلی برای من ماندگار نشوند، بماند که اساسا فکر می‌کنم عادت سینما رفتن با بسته شدن سینماها و تماشای آنلاین، نمی‌دانم تا چه زمانی، اما تغییر کرد.»
عقب افتادن جشنواره از سایت‌های دانلود فیلم
آیا هر کارگردان و تهیه کننده‌ای حاضر به نمایش آنلاین فیلمش در جشنواره هست؟ بعد از شکست فیلم «Tenet» کریستوفر نولان در گیشه، کمتر استودیو و فیلمسازی است که ریسک اکران آنلاین فیلمش را به جان بخرد. همین موضوع هم باعث می‌شود فیلم‌هایی که در جشنواره‌های آنلاین به نمایش درمی‌آیند، تنوع کمتری داشته باشند. صرافی‌زاده درباره تنوع فیلم‌های جشنواره لندن می‌گوید: «شخصا اعتقاد دارم جشنواره‌های نیویورک و تورنتو مجموعه فیلم‌های متنوع‌تری را نسبت به جشنواره لندن گردآوری کرده بودند. گفتنش سخت است، اما جشنواره لندن، جشنواره‌ای بی‌خاصیت و در واقع بازتاب شرایط اجتماعی و شرایط حاکم بر جهان بود. مسائل نژادی، مسائل اقلیت‌های جنسی، مهاجران و مسائلی از این دست موضوع فیلم‌ها بود و به‌نظرم این فیلم‌ها به جای اینکه فیلم باشند، بیشتر شبیه «پروژه»ای هستند که باید به سرانجام برسند. مهم‌ترین فیلم جشنواره، «کوچ‌نشین» را برای منتقدان نمایش ندادند چون فقط نمایش حضوری داشت. البته، این فیلم یک نمایش آنلاین هم داشت که منتقدان به‌صورت قرعه‌کشی می‌توانستند آن را ببینند و من برنده این قرعه‌کشی نشدم. عمده فیلم‌ها از جشنواره فیلم ونیز بود یعنی فیلم‌های برنده جایزه شیر طلایی، جایزه بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه را دیدیم، ولی از بخش افق ونیز و بخش‌های جانبی دیگر فیلمی ندیدیم. برخی از فیلم‌ها در ابتدایشان آرمی بود که می‌گفت اینها برگزیده‌های جشنواره فیلم کن هستند. یکی دو تا فیلم هم از جشنواره برلین بود.» در یک جمعبندی، صرافی‌زاده چنین نظری درباره جشنواره لندن امسال دارد: «البته من همه فیلم‌ها را ندیدم، اما شاید بشود گفت امسال بدترین سال جشنواره فیلم لندن بود و فیلم‌ها عمدتا متوسط و زیر متوسط بودند. به‌طور کلی، فیلم‌هایی که بخواهند شور نوشتن را در منتقدان ایجاد کنند خیلی کم بودند. بخشی از فیلم‌های این جشنواره در سایت‌های دانلود در دسترس عموم است و از همین‌جا می‌توان فهمید که جشنواره بابت نمایش فیلم‌های مهم چقدر عقب افتاده است. به‌نظرم انتخاب فیلم‌های جشنواره لندن امسال، سردستی‌تر از سال‌های گذشته بود و معلوم است که خیلی از فیلمسازان فیلم‌شان را برای سال آینده نگه داشته‌اند.»
برگزیدگان جشنواره
«دور دیگر» ساخته
توماس وینتربرگ: بهترین فیلم
«نقاش و دزد» ساخته
بنجامین ری: بهترین مستند
«توپ بدمینتون» ساخته
تامی گیلارد: بهترین فیلم کوتاه
«دلتنگ برای پایان» ساخته مشترک
آنا وست و دیوید کالانان: بهترین هنر ایکس‌آر
