34 درصد افزایش جمعیت در 10 سال

 احسان بهرام غفاری  
قانون سرشماری برای نخستین‌بار در تاریخ 10خردادماه سال1318 به تصویب مجلس رسید و از 10 اسفندماه اجرایی شد اما تا2 سال بعد که متفقین به کشور آمدند به درازا کشید و هیچ‌گاه پایانی نیافت. این سرشماری، تنها  در 35شهر به اجرا درآمد و مشخص شد تهران، پرجمعیت‌ترین شهر کشور است. با احداث مرکز آمار ایران، نخستین سرشماری رسمی و منظم در سال1335 اجرا شد و از آن پس، هر 10سال یک‌بار به‌صورت منظم صورت پذیرفته است. از سال1345، سرشماری عمومی به سرشماری عمومی نفوس و مسکن تغییر نام یافت.

جمعیت کل کشور: 25.5 میلیون 
در تاریخ 12 آذرماه سال 1345، دکتر جامعی، رئیس مرکز آمار ایران در مقابل رسانه‌ها قرار گرفت و جمعیت کشور را بالغ بر 25.5 میلیون اعلام کرد. این عدد نشان می‌داد جمعیت نسبت به سرشماری یک‌دهه گذشته، نزدیک به 34درصد افزایش پیدا کرده است. 2 استان آذربایجان غربی و مازندران بیشترین میزان رشد جمعیت را به‌خود اختصاص داده و بالاترین درصد رشد جمعیت به استان ایلام مربوط می‌شد.

شهر یا ده؛ مسئله این است!
توسعه و در برگرفتن دهات توسط شهرها و همچنین فعالیت‌های صنعتی و تولیدی باعث شده بود که روند گسترش شهرها نسبت به سرشماری پیشین، رشد چشمگیری داشته باشد. در سرشماری سال1335، 29درصد کل جمعیت در شهرها زندگی می‌کردند و 71درصد مابقی ساکن روستاها بودند اما در سرشماری سال1345 مشخص شد که این ارقام به 38درصد شهرنشین و 62درصد روستانشین تغییر یافته است. این درصدها نشان می‌داد که در یک دهه، رشد شهرنشینی در کشور به میزان 31 درصد افزایش یافته است که رقمی قابل توجه بود.
تهران؛ همیشه پرجمعیت
طبق سرشماری سال 1345 استان تهران با داشتن 2میلیون و 695هزار نفر پرجمعیت‌ترین استان ایران بود که از این تعداد یک میلیون و 410 هزار و 893 نفر مرد و مابقی را زن‌ها تشکیل می‌دادند. همچنین ایلام و سمنان کمترین جمعیت کشور را با رقم تقریبی 176هزار نفر و 206هزار نفر به‌خود اختصاص دادند.

مردها و زن‌ها
طبق آمار اعلام‌شده سال1345، 12میلیون و 891هزار و 665نفر را مردان و مابقی جمعیت کشور را زنان تشکیل می‌دادند که از مردان 5/56‌درصد و از زنان 61درصد دارای همسر بوده‌اند. بین مردان 169هزار و 148نفر و در زنان 172هزار و 862نفر همسر خود را براساس فوت از دست داده بودند و همچنین 40هزار و 418نفر از مردان و 75هزار و 642نفر از زنان از همسر خود طلاق گرفته بودند. در سنین بین 25تا 34سال مردان و 20 تا 29سال زنان، به‌ترتیب 17.5درصد از مردان و 8.6درصد از زنان ازدواج نکرده و مجرد باقی مانده بودند.

بی‌سوادان جلودار جمعیت کشور
طبق سرشماری رسمی سال1345 شمسی، از همه افراد بالای 7سال کشور تنها 29.4درصد دارای سواد بودند که 10.7درصد فاقد مدرک تحصیلی، 4.5درصد دارای دیپلم کامل و از بین جمعیت هفت‌تا 24ساله کشور، تنها 34.5درصد به تحصیل اشتغال داشتند. همچنین این سرشماری مشخص کرد که 50.4درصد از کودکان واجب‌التعلیم به مدرسه نمی‌روند که این روند در شهرها دوبرابر روستاها بود.

کار و معاش
آمار نشان می‌دهد که در آن زمان، متوسط ساعات کاری هفتگی برای افراد شاغل در کشور 52.9ساعت بوده است که از جمعیت بالای 10سال کشور، 77درصد مردان شاغل و مابقی بیکار یا فاقد فعالیت اقتصادی بودند و بین زنان نیز تنها 12.5درصد از نظر اقتصادی فعال و 87.5درصد مابقی همگی خانه‌دار و فاقد فعالیت بودند. در کل کشور حدود 5میلیون و 29هزار و 320 خانواده وجود داشته که از این تعداد 41.6درصد دارای یک اتاق، 32.3درصد دارای 2 اتاق و مابقی در 3 اتاق یا بیشتر سکونت داشته‌اند. کشاورزی بالاترین شغل کشور با 46.2درصد و پس از آن منسوجات با 8.9درصد کل جمعیت کشور که 70درصد این جمعیت به قالی‌بافی مشغول بودند را در بر می‌گرفت و سایرین نیز در شغل‌های دیگر مشغول بوده که 13.3درصد از جمعیت شاغل سرشماری شده کل کشور را زنان تشکیل می‌داده‌اند.