چشم‌انداز تورمی بازار اوراق بدهی

آمار‌ها نشان می‌دهد نرخ بازده اوراق بدهی دولتی در بازار سرمایه به محدوده 19تا 20درصد رسیده است؛ این موضوع از افزایش انتظارات تورمی در آینده حکایت دارد. به گزارش همشهری، قیمت اوراق بدهی در بازار سرمایه تحت‌تأثیر انتظارات تورمی رو به کاهش است و به‌دنبال آن نرخ بازده این اوراق به‌ویژه اوراق بدهی با سررسید‌های بلندمدت‌تر در حال افزایش است و نسبت به چند‌ماه پیش با رشد زیادی مواجه شده است؛ به‌طوری که نرخ بازده اوراق بدهی از اواخر بهار تاکنون از محدوده 13درصد با 7درصد افزایش، اکنون به محدوده 20درصد رسیده است. از نظر اقتصادی این رشد نرخ بازده اوراق بدهی در معاملات بازار ثانویه به‌معنای آن است که سرمایه‌گذاران انتظار دارند در آینده تورم افزایش یابد.

روند نرخ اوراق بدهی دولتی
آمار‌ها نشان می‌دهد اواخر سال قبل، نرخ سود اوراق بدهی دولتی در بازار سرمایه و مشخصا اسناد خزانه، پس از یک دوره افزایش، به کانال ۲۰ درصد رسید، اما از اوایل اردیبهشت‌ماه امسال شاهد تغییر مسیر و ورود نرخ سود این اوراق به کانال ۱۳درصد بودیم. این روند مدتی ادامه داشت تا اینکه رفته‌رفته دوباره نرخ سود اسناد خزانه اسلامی از اواخر بهار شروع به رشد کرد و درنهایت در مرداد‌ماه امسال که مصادف بود با آغاز نزول بازار سهام نرخ سود اسناد خزانه اسلامی به 18درصد رسید. اکنون اما تحت‌تأثیر افزایش انتظارات تورمی و رشد در سایر بازار‌ها نرخ سود این اوراق به محدوده 20درصد رسیده است.
 افزایش نرخ سود بازار بدهی انعکاسی از رفتار صاحبان نقدینگی در فضای مه‌آلود اقتصاد ایران است.

پیام افزایش تورم
به‌طور کلی یک رابطه معکوس میان قیمت و سود اوراق بدهی وجود دارد و این رابطه معکوس منجر می‌شود با کاهش جذابیت این اوراق نرخ سود افزایش یابد. آمار‌ها نشان می‌دهد که هم‌اکنون کاهش جذابیت این اوراق به این منجر شده است که نرخ سود اسناد خزانه اسلامی به سطح 20درصد برسد، اما چرا چنین اتفاقی در حال رخ دادن است؛ درحالی‌که همین چند‌ماه پیش نرخ سود این اوراق و در دوران اوج صعود شاخص‌های بورس در محدوده 13تا 14درصد بود. در ادبیات اقتصادی وجود تورم یا انتظارات تورمی بر قیمت اوراق بدهی اثر کاهشی خواهد داشت؛ به‌عبارتی انتظارات تورمی منجر به کاهش قیمت اوراق بدهی یا افزایش بازده اوراق بدهی می‌شود و همچنین چنانچه انتظار داشته باشیم تورم در آینده کاهش یابد قیمت اوراق بدهی افزایش می‌یابد و در مقابل بازده آن کاهش پیدا می‌کند. در چنین شرایطی آمار‌ها نشان می‌دهد که قیمت اوراق بدهی دولتی به‌ویژه در سررسید‌های بلندمدت‌تر به پایین‌ترین سطح خود رسیده است و این موضوع منجر به افزایش نرخ اوراق بدهی به سطح 20درصد شده است. بالاتر بودن نرخ سود اوراق بلندمدت نسبت به کوتاه‌مدت نشانگر بالا بودن انتظارات تورمی است و این به‌معنای آن است که سرمایه‌گذاران انتظار دارند در آینده تورم با رشد بیشتری مواجه شود.
اما این همه ماجرا نیست؛ به‌نظر می‌رسد بخشی از دلایل کاهش جذابیت بازار اوراق بدهی رشد بازار‌های موازی ازجمله طلا و ارز بوده است که برخی از سرمایه‌گذاران را ترغیب کرده در این بازار‌ها سرمایه‌گذاری کنند. درواقع رشد‌ شتابان قیمت‌ها در بازار طلا و ارز به این منجر شده که اوراق بدهی که براساس مکانیزم بازار قیمت‌گذاری می‌شود، با افت قیمت مواجه شود و رابطه معکوس میان قیمت و سود اوراق بدهی باعث شد که نرخ سود اوراق بدهی دولتی هم‌اکنون به سطح 20درصد برسد.

افزایش نرخ بهره
اکنون پرسش این است که آیا سطوح فعلی در نرخ اوراق بدهی باقی خواهد ماند؟ برخی اطلاعات نشان می‌دهد که سیاستگذار پولی در تلاش است پس از افزایش نرخ سود بین‌بانکی نرخ سود بانکی را هم افزایش دهد. با وجود آنکه اطلاعات کاملی درباره میزان افزایش نرخ سود در دست نیست، اما به‌نظر می‌رسد تلاش سیاستگذار پولی این است که نرخ سود بانکی را متناسب با نرخ بازار اوراق بدهی تعیین کند؛ به‌ویژه آنکه دولت در حال جبران کسری بودجه‌اش از طریق فروش اوراق بدهی است و از ابتدای سال تاکنون 70هزار میلیارد تومان اوراق بدهی فروخته است.
مطابق گزارش‌های بانک مرکزی نرخ سود بین‌بانکی در ابتدای سال‌جاری حدود ۱۸ درصد بوده که در مدت 3‌ماه یعنی تا‌ ۱۲خرداد‌ماه به کمترین مقدار خود یعنی ۸ درصد رسیده است. پس از آن، تغییر مسیر داده و سیر صعودی آن آغاز شده؛ به‌طوری که در مدت ۴‌ماه به حدود ۲۰ درصد رسیده است. حالا خبر‌های غیررسمی حاکی از آن است که بانک مرکزی در تلاش است از طریق افزایش نرخ سود بانکی به مقابله با تورم برود. با توجه به نامشخص بودن سیاست‌های تغییر نرخ سود بانکی هنوز مشخص نیست این موضوع تا چه میزان بر بازار اوراق بدهی تأثیر خواهد گذاشت، اما شواهد نشان می‌دهد با وجود کاهش نرخ سود بین‌بانکی نرخ بازده اوراق بدهی تغییر چندانی نکرده و عمدتا نرخ بازده اوراق با سررسید کوتاه‌مدت دچار نوسان شده است. به‌طور کلی بالا رفتن نرخ بهره باعث کاهش قیمت اوراق بدهی می‌شود و بالعکس؛ بنابراین وجود تورم به واسطه تأثیر‌گذاری آن بر نرخ بهره بر قیمت اوراق بدهی اثر‌گذار است.