جشنواره زدگی؛ آفت نسل چهارم تئاتر استان

راضیه قربانی| اراک- خبرنگار:


اسفندماه سال گذشته بود که تنها متن برگزیده در هفتمین جشنواره تئاتر «ثمر» (که در تماشاخانه پالیز تهران برگزار شد) معرفی شد. این نمایشنامه که «مزون» نام دارد، به نویسندگی «شهرام سلطانی» (از هنرمندان تئاتر اراک) در این جشنواره ارائه شد و توجه هیأت داوران را به خود جلب کرد.
سلطانی نویسنده، بازیگر و کارگردان تئاتر استان است که نگران روزهای پیش رو در این هنر است. او دغدغه‌هایی دارد از جنس دیده نشدن مخاطب در نمایش‌های نسل جدید و تداوم جشنواره‌زدگی در میان هنرمندان جوان. پای درددل‌های این نویسنده و هنرمند استان نشستیم. که  در ادامه بخوانید.

در جشنواره تئاتر «ثمر» چه اتفاقی افتاد؟

هفتمین جشنواره تئاتر «ثمر» 17 اسفندماه 96 در تهران با شعار «تئاتر ثمره‌ آگاهی؛ آگاهی ثمره‌ کتابخوانی» آغاز به کار کرد که از استان فقط یک گروه در آن شرکت داشت.
این جشنواره یک متن برگزیده دارد که مرکزی در اسفند‌ماه 96 این افتخار را نصیب خود کرد و هیأت داوران پیشنهاد چاپ این متن را به دبیرخانه دادند. در مجموع 18 اثر به رقابت با یکدیگر پرداختند و جوایز به طور کلی شامل یک تقدیرنامه و یک اثر برتر می‌شود. به قول ایوب آقاخانی، رئیس کمیته داوران، مهم‌ترین رکن اجرای نمایش، متن نمایشنامه است. بر این اساس قضاوت سختگیرانه‌ای صورت گرفت و تنها 5 نمایشنامه کاندیدای مسابقات شدند. حتی در این بخش تقدیر نیز اعلام نشد و فقط اثر برگزیده اعلام شد.

«مزون» از چه چیز سخن می‌گوید؟

نمایشنامه مزون موضوعی اجتماعی با محوریت ناهنجاری‌های اجتماعی دارد؛ مسئله‌ای که جامعه امروز ما با آن دست و پنجه نرم می‌کند. تم آن دروغ و مشکلاتی است که در زندگی‌های برخی زوج‌ها وجود دارد و این موارد در زندگی‌های امروزی به شکل زیادی دیده می‌شود. امروزه عدم وفاداری به عنوان یک آسیب تیشه به ریشه خانواده‌ها زده است. برای همین این موضوع را به درام تبدیل کردم تا شاید در آگاهی‌بخشی به جامعه کمکی شده باشد. خوشبختانه نمایشنامه مزون مورد استقبال قرار گرفت و سیاوش پاکراه از اعضای هیأت داوران درخواست اجرای این متن در تهران را داد. 

تاکنون در چه جشنواره‌هایی شرکت کرده اید؟

در جشنواره‌های دیگر همچون تئاتر صحنه و جشنواره سراسری روح‌الله که در تهران به مدت یک ماه برگزار شد نیز فعالیت داشته‌ام. در جشنواره ثمر از بین 250 اثر، نمایشنامه من به نام «اسماعیل» اثر برگزیده شد که اردیبهشت‌ماه امسال به چاپ می‌رسد. 

جایگاه نویسندگی تئاتر در استان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در مرکزی استعدادهای خوبی در این زمینه وجود دارد. اگرچه نمی‌توانیم بگوییم خیلی خوب است، اما اگر هنرمندان را به چند دوره تقسیم کنیم، هنرمندان زمان پدرم که دوره اول بودند، تأثیرات مثبتی بر تئاتر استان بر جای گذاشتند.
در دوره بعد هنرمندان خوبی همچون کریمی، خدام، صمدیان و سلیمانی بودند. اما نسل بعدی مثل من، افق ایرجی و رضا یونس فرد توانستند حرکت رو به جلویی داشته باشند و در جشنواره‌های مختلف حضور یابند. این باعث شده که جوانان به صورت جدی و حرفه‌ای تئاتر را دنبال کنند.
مرکزی توانسته است در جشنواره‌های گوناگون عناوین مختلفی را کسب کند و پرچم تئاتر اراک را بالا ببرد. اما مشکل و نگرانی ما در مورد آیندگان و نسل چهارم هنرمندان تئاتر است که قرار است چند صباح دیگر تئاتر استان به آنها واگذار شود.

چه دغدغه‌ای دارید؟

در میان نسل جدید تا حدود زیادی مطالعه، تمرین، تحقیق و ممارست کم است و این نسل با مفاهیم غنی درام آشنا نیستند. عدم تمرین و ممارست در کارهای این گروه پیداست. مثلا در جشنواره تئاتر کوتاه صحنه که اسفند سال گذشته برگزار شد، کارهای عوامل این جشنواره (که همین نسل چهارم هستند) به گونه‌ای بود که به نقد نمی‌رسیدند. یعنی آن اندیشه‌ای که باید وجود داشته باشد در آثارشان زیاد دیده نمی‌شد. این برای نسل آینده نگران کننده است. شاید این آغاز کار است و با تمرین و ممارست به مرور زمان این نسل نیز بتوانند به جایگاه بالاتری در تئاتر دست یابند. استعداد مسأله‌ای است که بالاخره خود را هرچند در مدت کوتاه نشان می‌دهد. بنابراین از یک ساعت اجرای نمایش باید حداقل در 5 دقیقه آن استعداد خود را نشان بدهد. این طوری می‌توان گفت استعدادی هست که می‌شود به آن قوت داد و ضعف‌ها را ترمیم کرد.

مسأله دیگر جشنواره‌ زدگی است، یعنی عوامل تئاتر بر اساس یک جشنواره کار می‌کنند و مردم که صاحبان اصلی تئاتر هستند، به فراموشی سپرده می‌شوند. به عبارتی، جوان کاری را تولید می‌کند که ثابت کند کارگردان یا بازیگر خوبی است و در این میان از مؤلفه‌های اصلی تئاتر دور می‌شود. بنابراین تئاتر اصالت خود را از دست می‌دهد و به نوعی ادا جای آن را می‌گیرد.
علت این مسائل دیده نشدن مخاطب و در عوض کار برای جشنواره‌هاست که انرژی بچه‌ها را از بین می‌برد. رفع این مسأله نیاز مبرم به آموزش دارد و باید بتوانیم این استعدادها را با دقت جمع‌آوری کنیم و آموزش دهیم.

توصیه شما به جوانانی که می‌خواهند نویسندگی را شروع کنند، چیست؟

قطعا رکن اصلی خوب نوشتن، خوب خواندن است. این خواندن باید همراه با فهم و درک، یعنی تحلیل و حلاجی کردن متنی باشد که می‌خوانیم. به عبارتی هنرمند باید دیدگاه‌های مختلف در نمایشنامه را درک کند و بفهمد.