مأموریت ارزی در بغداد

همـــــــزمان با اوج‌گیــری نوســـان‌های ارزی؛ عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی بار دیگر راهی عراق شد تا راهی برای دسترسی به منابع ارزی ایران پیدا کند. این دومین سفر همتی در 4‌ماه گذشته به عراق، با وجود محدودیت‌های کرونایی است. همتی پیش از این 28خردادماه امسال به بغداد رفته و با رئیس پیشین بانک مرکزی عراق مذاکره کرده بود. حالا او امیدوار است که مصطفی غالب مخیف، سکاندار فعلی بانک مرکزی عراق به قول خود عمل کند و راهی برای حل و فصل مسائل بانکی بین 2 طرف پیدا کند. زیرا همتای عراقی‌اش گفته، به‌زودی با سازوکارهای اتخاذ شده، مشکلات رفع خواهد شد. سؤال اصلی این است که سازوکارهای درپیش گرفته شده چیست و مشکلات چگونه قرار است حل شود؟

چقدر دلار در عراق داریم؟
برخی برآوردها نشان می‌دهد ایران دست‌کم 5میلیارد دلار بابت صادرات گاز و برق از عراق طلب دارد و کشور همسایه براساس معافیت‌های دریافتی از دولت آمریکا می‌تواند از ایران انرژی موردنیازش را تامین و پول آن را در قالب تجارت کالاهای غیرتحریمی بپردازد. براساس آمار گمرک، عراق یکی از بزرگ‌ترین خریداران کالاهای ایرانی است و پیشنهاد مقامات بانکی ایران این است که توافق‌های قبلی جنبه عملیاتی پیدا کند تا بتوان از محل طلب از عراق برای خرید کالاهای اساسی و ضروری استفاده شود و به این ترتیب مشکلی هم برای بانک‌های عراقی به سبب تحریم‌ها ایجاد نخواهد شد.
تحولات سیاسی در کشور عراق که در نهایت باعث تغییر دولت و البته رئیس‌کل بانک مرکزی این کشور شد، روند پیشرفت مذاکرات و اجرای توافق‌های بانکی را دچار مشکل کرد و شیوع کرونا هم باعث شد تا روابط و گفت‌وگو‌ها محدودتر شود. حالا سکاندار جدید بانک مرکزی عراق می‌گوید: تلاش‌ داریم به همکاری بانکی با ایران ادامه دهیم و از تجارب تهران در امور مالی و بانکی استفاده خواهیم کرد و مشکلات موجود در حوزه مطالبات مالی و پولی ایران نیز حل می‌شود.

کمیته ویژه تشکیل می‌شود
پیشنهاد طرف عراقی به همتای ایرانی‌اش تشکیل یک کمیته مشترک با حضور مقامات بانکی و مالی است تا از این مسیر بتوان به راهکارهای لازم دست پیدا کرد. او می‌گوید: برخی سازوکارها وجود دارد که می‌توان با بهره‌گیری از آنها به تقویت همکاری بانکی و پولی میان 2 کشور و رفع مشکلات موجود، کمک کرد. رئیس‌کل بانک مرکزی ایران هم در گفت‌وگو با همتای عراقی‌اش ابراز امیدواری کرده که مسائل پیچیده بانکی میان 2 کشور برطرف شود. همتی تأکید کرد: امیدوارم با اراده‌ای که نزد مقامات عراقی وجود دارد، مشکلات بانکی و مالی میان 2 کشور حل شود.

نتیجه مذاکرات 4‌ماه قبل در بغداد
28خردادماه رئیس‌کل وقت بانک مرکزی عراق از آمادگی این کشور برای همکاری همه جانبه با ایران خبر داده و رئیس‌کل بانک مرکزی ایران هم پس از آن دیدار بود که اعلام کرد: تأمین کالاهای اساسی کشور شتاب می‌گیرد. همتی همان موقع اعلام کرد: برای خرید کالاهای تحریمی براساس تفاهم‌های گذشته میان دو کشور عمل می‌کنیم.. طی این سفر نیز به تفاهم‌های خوبی دست یافتیم. برای ایران مهم تعیین زمانبندی اجرای توافق سال گذشته بین بانک‌های مرکزی 2 کشور بود و اینکه آیا طرف مقابل اراده‌ای برای اجرای توافق دارد؟
 
مذاکرات ادامه یابد
سید حمید حسینی، دبیرکل اتاق بازرگانی ایران و عراق، سفر رئیس‌کل بانک مرکزی برای دیدار با مقامات ارشد بانک مرکزی عراق را ضروری و تلاش برای پیگیری مطالبات ارزی و نقل و انتقال آن عنوان و تأکید کرد: مشکل دسترسی به ارزهای کشور محدود به کشور عراق نمی‌شود و ما هم‌اکنون در این زمینه با دیگر کشورهای طرف تجاری با ایران از جمله ترکیه، کره‌جنوبی، چین و عمان هم با محدودیت‌هایی در دسترسی و نقل و انتقال ارز مواجه هستیم.
او در گفت‌وگو با همشهری، با بیان اینکه افزایش مذاکرات و گفت‌وگو‌ها می‌تواند تا اندازه‌ای راهگشا باشد، افزود: پس از شیوع ویروس کرونا و محدود شدن سفرها و بسته شدن مرزها، مذاکرات با مقامات کشورهای طرف تجاری با ایران متوقف شد و مشکلاتی را ایجاد کرد و حالا انتظار می‌رود شاهد دور تازه‌ای از تحرکات دیپلماسی و بانکی و اقتصادی باشیم و از این جهت فکر می‌کنم رئیس‌کل بانک مرکزی می‌تواند فاز جدیدی از مذاکرات بانکی و مالی را با دیگر کشورها آغاز کند.
این فعال اقتصادی آگاه به روابط تجاری بین تهران و بغداد با بیان اینکه پس از شیوع کرونا، دسترسی به ارزهای خارجی ایران در دیگر کشورها با درنظرگرفتن ملاحظات تحریمی سخت‌تر شد، تأکید کرد: واقعیت روشن این است که سطح درآمدهای نفتی دولت به‌شدت کم شده و قدرت مداخله بانک مرکزی برای مدیریت و کنترل نوسان قیمت ارز هم کاهش یافته که همین مسئله بر قیمت‌ها و بازار در داخل کشور اثر منفی گذاشته است.

چرا عراقی‌ها به قولشان عمل نکردند؟
دبیرکل اتاق بازرگانی ایران و عراق با اشاره به تغییرات سیاسی در سطح دولت عراق و همچنین تغییر رئیس‌کل بانک مرکزی این کشور در ماه‌های اخیر تأکید کرد: انتظار می‌رود رئیس‌کل بانک مرکزی ایران در دیدار با همتای عراقی خود پیگیر مذاکرات قبلی باشد؛ زیرا در مذاکرات قبلی، هم رئیس‌کل پیشین بانک مرکزی و هم وزیر اقتصاد دولت وقت عراق قول‌هایی داده بودند که این قول‌ها عملیاتی نشده و باید در مذاکرات جدید تلاش کنیم تا عراقی‌ها به وعده خود عمل کنند. حسینی در عین حال افزود: سفر آقای همتی را مثبت و خوب ارزیابی می‌کنم، اما نباید مذاکرات او تنها به کشور عراق محدود شود و باید رایزنی‌ها و گفت‌وگوهای جدی با دیگر کشورها را شروع کند و به مقامات کشورهای طرف تجاری با ایران فشار بیاورد تا راهی برای دسترسی به منابع ارزی ایران پیدا کنند.
او میزان احتمالی طلب ایران از عراق را بین 4تا 5میلیارد دلار برآورد کرد و گفت: البته طلب‌های ایران سیار است و در یک حساب خاص نیست؛ افزون بر اینکه روند صادرات گاز و برق به عراق از سوی ایران ادامه دارد و به همین دلیل میزان طلب واقعی کشورمان سیال است.
او همچنین توضیح داد که آمریکایی‌ها به عراقی‌ها معافیت داده‌اند تا برق و گازشان را از ایران تامین کنند و قطعا سازوکاری برای پرداخت پول گاز و برق صادراتی ایران هم لحاظ شده؛ چرا که دولت آمریکا درصدد است تا از منابع ارزی ایران برای خرید کالاهای تحریمی استفاده نشود. حسینی افزود: حتما دولتمردان عراق می‌توانند براساس معافیت آمریکا راهکاری پیدا کنند و پول ایران را بپردازند و فقط باید انعطاف بیشتری نشان دهند و اینکه چرا قول‌های آنها عملیاتی نمی‌شود را نمی‌دانم. دبیر کل اتاق بازرگانی ایران و عراق تأکید کرد: یک راهکار این است که شرکت‌های عراقی کالاهای اساسی و ضروری مورد نیاز ایران را خریداری کنند و تحویل شرکت‌های ایرانی دهند؛ اما واقعیت این است که بوروکراسی شدید در ساختار اداری و اقتصادی عراق باعث شده تا روند پیشرفت کارها به کندی پیش برود.

منتظر اسکناس دلار نباشید
حسینی در پاسخ به این سؤال که آیا ممکن است دستاورد سفر رئیس‌کل بانک مرکزی ایران به عراق، آزادسازی منابع ارزی ایران و ورود ارز به‌صورت اسکناس باشد؟ اعلام کرد: بعید می‌دانم چنین اتفاقی رخ دهد و یا اصلا هدف از سفر این باشد، این ذهنیت که رئیس‌کل بانک مرکزی با دلار یا یورو به کشور بازمی‌گردد، ناشی از این است که در جریان سفر چندی قبل وزیر نیرو بخشی از طلب ایران به‌صورت نقد دریافت شد. اما الان بعید است که چنین فضایی وجود داشته باشد، به‌ویژه اینکه الان مشکل ارزی ما اسکناس نیست؛ بلکه باید تلاش کنیم موانع نقل و انتقال ارز برطرف شود. این فعال اقتصادی با بیان اینکه پیمان دوجانبه پولی بین ایران و عراق در اجرا به نتیجه نرسید، گفت: پیمان دوجانبه پولی وقتی معنا پیدا می‌کند که 2 کشور طرف پیمان مراودات تجاری در بخش صادرات و واردات داشته باشند که بخواهند تسویه را براساس ارزهای محلی انجام دهند، اما ما کالاهای خاصی از کشور عراق وارد نمی‌کنیم و بیشتر صادرکننده هستیم. بنابراین پیمان دوجانبه پولی، چندان کارساز نیست.

مذاکرات موفق بود
 همشهری به نقل از یک منبع آگاه کسب اطلاع کرد، در نتیجه سفر رئیس‌کل بانک مرکزی به کشور عراق به‌ویژه پس از مذاکره با نخست‌وزیر این کشور، توافقات خوبی بین دوطرف صورت گرفته و حتی نخست‌وزیر این کشور به‌صورت اکید به بانک مرکزی عراق دستور داده است تا محدودیت‌ها با قید فوریت برداشته شود. او افزود: انتظار می‌رود که با دستور نخست‌وزیر عراق، منابع ارزی ایران که بالغ بر چندمیلیارد دلار برآورد می‌شود، آزاد و برای تأمین و واردات کالاهای اساسی و ضروری مورد استفاده قرار گیرد؛ چراکه دوطرف توافق کرده‌اند سطح همکاری‌ها با برداشته شدن موانع بانکی افزایش یابد. او تأکید کرد: توافق به‌دست آمده در نتیجه سفر رئیس‌کل بانک مرکزی به عراق در مسیر آزادسازی منابع مهم بوده و قرار است به‌زودی اجرایی شود. عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی هم در گفت‌وگو با ایرنا، با اشاره به مثبت بودن رایزنی‌هایش با مقامات عراقی گفت: با بانک مرکزی و بانک تجارت عراق بر سر آزاد کردن منابع مالی ایران به توافق رسیده‌ایم. او افزود: جلسه مشترک سه‌جانبه با روسای بانک مرکزی و بانک تجارت عراق به توافق بر سر آزاد کردن منابع مالی ایران با هدف خرید کالاهای اساسی برای کشور منجر شده است. همتی تأکید کرد: ایران درنتیجه صادرات برق و گاز به عراق، منابع مالی چشمگیری در بانک‌های عراق دارد. رئیس‌کل بانک مرکزی افزود: در دیداری که متعاقب جلسه سه‌جانبه، با مصطفی الکاظمی داشتیم، نخست‌وزیر عراق، قول داده به‌طور هفتگی روند انجام این توافق را میان 2کشور پیگیری کند. به گفته او، ایران در چارچوب این توافق، بنا دارد براساس نیازهای خود، از این منابع مالی برداشت کند. او مانع اساسی در برداشت از این منابع مالی را در حوزه اجرایی دانست و گفت که بانک تجارت عراق و معذوریت‌هایی که بانک مرکزی عراق قبلا داشت با توافق امروز برطرف شدند.