نشانی هوای سالم را گم کرده‌ایم

 سیدمحمد فخار- خبرنگار

درحالی‌که موج جدید آلودگی هوا در شهرهای مختلف کشور آغاز شده و تا پایان هفته ادامه دارد، مشخص نیست چرا هنوز هم درباره آلودگی هوا نشانی غلط به مردم می‌دهیم؟
طی 20سال اخیر پژوهش‌ها، مقالات علمی و یافته‌های بسیاری درباره آلودگی هوای ایران انجام شده است که بسیاری از آنها در نشریات معتبر جهانی منتشر شده‌اند. برخی از این یافته‌ها چنان ارزشمند و قابل استناد بوده‌اند که در گزارش‌های سالانه سازمان بهداشت جهانی، بانک جهانی و مجلات معتبر پزشکی نظیر لنست درج شده‌اند. در این بررسی‌ها به‌وضوح مشخص شده که سهم خودروهای بنزین‌سوز (شخصی، وانت و تاکسی)، موتورسیکلت‌های کاربراتوری و اتوبوس‌ها و کامیون‌های دیزلی‌ بارها بیشتر از سایر منابع است و ساده‌ترین کار در رفع آلودگی هوا، تمرکز بر این یافته‌هاست. اما هنوز هیچ دستگاهی این قدرت را نیافته که با موتورسیکلت‌های کاربراتوری و دیزلی‌های مهلک مقابله کند و هنوز هیچ نهاد و سازمانی برای کنترل آلودگی هوای این وسایل اقدامی نکرده است. همچنین سواری‌های فرسوده که سهم بالایی در انتشار آلاینده‌های جوی دارند، به وضوح در شهرها تردد دارند و برخوردی با آنها صورت نمی‌گیرد. درعین‌حال نشانی‌های غلط برای کنترل آلاینده‌ها مطرح می‌شود. دیروز اعلام شد که به‌دنبال بروز نگرانی‌هایی از تأثیر آلودگی هوا بر شیوع کرونا، سازمان حفاظت محیط‌زیست راهکارهای کاهش آلودگی هوا در پاییز را به ستاد ملی مقابله با کرونا اراده کرده است. آنگونه که مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست به ایسنا گفته، پیشنهادهای سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره کاهش آلودگی هوا در «عدم‌استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها خلاصه می‌شود.»
نیروگاه‌ها در شهری نظیر تهران که بزرگ‌ترین کانون جمعیتی کشور را تشکیل می‌دهد، تنها 5درصد گازهای سمی و 12درصد ذرات معلق را تولید می‌کنند که از نظر اولویت، پس از وسایل نقلیه و صنایع، در جایگاه سوم قرار دارند. بدین‌ترتیب پیشنهاد سازمان حفاظت محیط‌زیست پرداختن به اولویت سوم است؛ در شرایطی که وسایل نقلیه و صنایع در آلوده کردن هوا به کار خود ادامه می‌دهند! وسایل نقلیه و صنایع مطابق آخرین اندازه‌گیری‌های انجام شده در تهران سالانه به‌ترتیب 572هزارو13هزارو152تن گازهای آلاینده و در بخش ذرات معلق 6338 و 1858 تن آلودگی جرم‌دار تولید می‌کنند. بدین‌ترتیب قرار است در روزهای آلودگی هوا، سهم این دو منبع فراموش و به نیروگاه‌هایی پرداخته شود که 5برابر اهمیت کمتری دارند. همچنین در بخش پروتکل‌هایی که قرار است برای روزهای آلوده طرح شود، درنهایت به سهم 20درصدی کامیون‌ها و 3درصدی ساخت‌وسازها توجه خواهد شد و سهم سایر منابع آلاینده نادیده گرفته می‌شود. یکی دیگر از پیشنهادهایی که طی هفته‌های اخیر برای کنترل آلودگی هوا در شرایط کرونایی مطرح شده، مربوط به شرکت کنترل کیفیت هوای تهران است. حسین شهیدزاده، مدیرعامل این سازمان طی مصاحبه‌ای با ایسنا در این‌باره 3پیشنهاد مطرح کرد که شامل ضرورت تقویت سیستم حمل‌ونقل عمومی، اجرای مرحله سوم طرح کاهش و صرفه‌جویی در مصرف گاز خانگی می‌شود. مورد نخست یعنی ضرورت تقویت سیستم حمل‌ونقل عمومی در شرایطی مطرح شده که نه دولت، نه مجلس و نه هیچ نهاد دیگری طی سال‌های اخیر نتوانسته در این مسیر گام جدی بردارد و حمل‌ونقل عمومی شهرها و به‌ویژه تهران به سمت فرسودگی مطلق و ورشکستگی پیش می‌رود و عمل به این پیشنهاد در روزهای آلوده پیش‌رو به هیچ‌وجه ممکن نیست. پیشنهاد دیگر اجرای مرحله سوم، طرح کاهش است که تأکید بر اجرای معاینه فنی برتر برای همه خودروها دارد. این راهکار نیز در شرایطی مطرح می‌شود که هیچ قانونی برای ارتقای استانداردهای آلایندگی وجود ندارد و مصوبه نهادهای بالادستی برای لازم‌الاجرا کردن مردم به معاینه فنی برتر طی زمان کوتاه نشدنی است. سومین پیشنهاد نیز مربوط به صرفه‌جویی در مصرف گاز خانگی است که در اندازه‌گیری‌های انجام شده منابع آلاینده، در بالاترین حالت، 3درصد در کاهش آلودگی هوا مؤثر است.