جنجال فناوری تشخیص چهره برای جریمه ماسک

ساسان شادمان منفرد- خبر‌نگار

 این روزها موضوع جریمه افرادی که در خیابان و اماکن عمومی ماسک نمی‌زنند، به یک بحث داغ تبدیل شده است. تصور ابتدایی از چنین طرحی بدون درنظر گرفتن پیشرفت علم و فناوری، این است که مأموران در خیابان با افرادی که ماسک نزده‌اند، برخورد خواهند کرد، اما گویا داستان به همین‌جا ختم نمی‌شود و اخباری درخصوص استفاده از فناوری تشخیص چهره هم به گوش می‌رسد. هنوز کسی به‌صورت قطعی از روند جریمه افراد در ایران خبر ندارد اما حرف‌های مختلفی درباره استفاده از دوربین‌های سطح شهرها و جریمه روی کد ملی افراد شنیده می‌شود. این شنیده‌ها باعث شکل گرفتن اما و اگرهای متعددی شده است؛ اینکه آیا چنین فناوری می‌تواند به کمک جامعه آمده و همگان را مجبور به زدن ماسک از ترس جریمه کند و یا اینکه این سامانه تا چه اندازه کارایی دارد و درصد خطایش چقدر است.

آشنایی با فناوری تشخیص چهره
سیستم تشخیص چهره(facial recognition system‎) یک فناوری خاص در شناسایی و تأیید هویت یک فرد از طریق عکسبرداری دیجیتال یا تصاویر ویدئویی است. این سامانه، سیستمی است که براساس فناوری هوش مصنوعی و الگوریتم‌های یادگیری عمیق (Deep Learning) می‌تواند با دقت بالا چهره افراد را مورد شناسایی قرار دهد. سازوکار کلی سیستم به زبان ساده اینگونه است که تصویر فرد پس از ذخیره شدن در سیستم به وسیله داده‌های موجود در بانک اطلاعات، مورد شناسایی و ارزیابی قرار می‌گیرد. در کشوری مثل چین این ماجرا حسابی عادی شده و گفته می‌شود پلیس این کشور به وسیله دوربین‌های متعدد می‌تواند حتی به تعقیب لحظه‌ای حرکت افراد بپردازد. در مقایسه با سایر بیومتریک‌ها مانند سیستم‌های تشخیص اثر انگشت یا سیستم‌های تشخیص چشم برای تشخیص هویت از طریق چهره‌نگاری، نیاز به حضور فیزیکی نیست و شخص بدون آنکه خبر داشته باشد، هویتش مورد شناسایی قرار می‌گیرد.

تشخیص چهره در دنیا
استفاده از این سیستم در دنیا امری تقریبا رایج است. یک سال پیش استفاده از سیستم تشخیص چهره در تمامی فرودگاه‌های آمریکا اجباری شد. همچنین برنامه نصب دوربین برای انجام تشخیص چهره در مدارس این کشور نیز آغاز شده است. در فرودگاه جدیدالتاسیس داکسینگ پکن نیز که مجهز به شبکه 5G است، مأموران امنیت و پلیس فرودگاه از عینک‌های مخصوصی برای تشخیص هویت افراد استفاده می‌کنند. این عینک‌ها دارای دوربینی برای عکسبرداری از چهره اشخاص است و این تصاویر بلافاصله از طریق اینترنت پرسرعت 5G به مرکز داده‌ها فرستاده می‌شود تا جواب چهره‌نگاری فرد خیلی سریع آماده شود. با این حال استفاده گسترده از چنین فناوری در نقاط مختلف شهر توسط پلیس و نیروهای امنیتی، باعث شده تا در محافل حقوقی دنیا، موضوع احترام به حریم خصوصی هم مطرح شود. سیستم تشخیص چهره اگرچه می‌تواند به امنیت بیشتر شهرها کمک شایانی کند، اما می‌تواند معایبی نیز داشته باشد که مهم‌ترین آن، مربوط به خطا در تشخیص صحیح است.

مقابله با عابران خاطی
احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی باعث می‌شود ضمن کاهش تلفات و خسارات، ترافیک شهر نیز روان‌تر شود. حدود 4ماه پیش سردار سیدکمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور ناجا، از احتمال راه‌اندازی یک سامانه تشخیص چهره به‌منظور جریمه کردن عابران پیاده خاطی خبر داده بود. اکنون موضوع تشخیص چهره برای افرادی که از ماسک استفاده نمی‌کنند، مطرح شده است که امید است این سامانه حداقل خطا را داشته باشد. روز گذشته نیز علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت در نشست ویدئوکنفرانسی با خبرنگاران گفت: «در مورد شناسایی افرادی  که در خیابان هستند چند مکانیزم وجود دارد؛ اگر پلیس و بازرسان ما فرد خاطی را ببینند، او را جریمه می‌کنند. نکته دیگر این است که نیروی انتظامی یکسری دوربین دارد که چهره همه افراد در آن ثبت است. وقتی فرد چهره‌نگاری می‌شود؛ همه اطلاعاتش اعم از کد ملی و... وجود دارد. اگر فرد ماسک نزند، چهره‌نگاری شده و برای فرد پیام داده می‌شود و جریمه می‌شود.»

تشخیص با ماسک
با گسترش شیوع ویروس کرونا در نقاط مختلف جهان و استفاده از ماسک توسط مردم، کار سامانه‌های تشخیص چهره نیز به مشکل برخورد کرده است. در چین که استفاده از این سامانه  از سوی نهادهای مختلف حسابی رونق دارد، ماسک، تبدیل به عاملی بازدارنده در انجام وظیفه شد. اما یک استارتاپ چینی به نام SenseTime که از آن به‌عنوان باارزش‌ترین استارتاپ هوش مصنوعی جهان یاد می‌شود، توانسته با ایجاد یک فناوری، تشخیص چهره فردی که ماسک بر صورت دارد را نیز انجام دهد. این سیستم به جای تکیه بر مشاهده دهان شخص، قادر است هویت فرد را از روی چشمان و ناحیه بالای بینی در چهره او تشخیص دهد.