از گروه تا حزب
حسنعلی منصور، ۱۴ اسفند ۱۳۴۲ نخست‌وزیر شد
حمیدرضا محمدی
وقتی کانون مترقی را تأسیس کرد، شهربانی کل کشور، نام و سوابق او را چنین ثبت کرد: «حسنعلی منصور، فرزند رجبعلی منصور (منصورالملک) متولد اردیبهشت 1302تهران، شماره شناسنامه 220، دبیرکل شورای‌عالی اقتصاد، تحصیلات لیسانس حقوق و علوم سیاسی، آشنا به زبان‌های فرانسه، انگلیسی و آلمانی، مؤلف کتاب مصونیت‌های سیاسی، در گذشته وزیر بازرگانی، وزیر کار، معاون نخست‌وزیر و رئیس مخصوص دفتر وزیر امورخارجه».
جمعی که ابتدا گروه پیشرو نام داشت، فروردین1340، با نام کانون مترقی اعلام موجودیت کرد. حلقه نخستین آن، محسن خواجه‌نوری، منوچهر شاهقلی، فتح‌الله ستوده و امیرعباس هویدا بودند و گل سرسبد آن جمع، حسنعلی منصور. کانون طبق ماده اول اساسنامه‌اش اعلام کرده بود «در امور سیاسی دخالتی نخواهد داشت»، اما منصور، دامنه آن را به فعالیت جدی سیاسی کشاند.
شاه هم که هشتم خرداد 1342 دستخط داد و نوشت «هیأتی که به نام کانون مترقی... تشکیل گردیده... موجب مسرت و رضایت خاطر ما گردید...» او را مصمم کرد تا 39 کرسی مجلس بیست‌ویکم را کسب کند.
با چراغ سبز شاه، زمینه فراهم بود تا کانون به حزب تغییر کند. استدلال منصور هم این بود که «...در ایران حزبی نداشتیم که کلیه نیروهای موجود در کشور، به‌خصوص جوانان را با هم متحد کرده و مساعی آنان را به‌سوی اجرای برنامه اصلاحات هدایت کند...».
سرانجام حزب ایران نوین، 25آذر1342، رسما ایجاد و 3هفته بعد، نخستین جلسه آن، با حضور 60عضو اصلی و 15عضو علی‌البدل در تالار فرهنگ تشکیل شد که 9نفر آنها زن بودند.
منصور در این حزب، به‌اصطلاح در پی ایران نوین بود و با پیاده‌سازی اهداف انقلاب سفید و اصلاحات ارضی چنان خود را نشان داد که به نخست‌وزیری هم رسید. او که به گسترش حزب می‌اندیشید، گستره اعضا را به حوزه‌های کارگری و کشاورزی هم کشاند و چنان شد که هنگام انحلال در اسفند1353، حزب ایران نوین، 200هزار عضو داشت.
