فهرست سبز
روشن‌کوه؛ حفاظت مشارکتی از محیط‌زیست
عباس محمدی- فعال محیط‌زیست - دیده‌بان کوهستان
حفاظت از منطقه‌های طبیعی که ارزش خاص دارند، بدون مشارکت مردم محلی یا امکانپذیر نیست یا بیش از حد هزینه‌بر است. این، تجربه‌ای است که در پی چند سده تلاش برای حفاظت محیط‌زیست به دست آمده و از سوی کارشناسان این رشته و سازمان‌های درگیر حفاظت، جمع‌بندی شده است. اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به‌ویژه از کنگره چهارم پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده (کاراکاس، ۱۹۹۲) به ترویج این رویکرد پرداخت. امروزه در ایران هم دیده می‌شود که هرجا مردم محلی در فعالیت‌های مربوط به حفاظت نقش داشته یا ذینفع بوده‌اند، منطقه وضعیت بهتری یافته و هر کجا که جز این رویکرد حاکم بود، درگیری ماموران حفاظت محیط‌زیست با دیگران بیشتر شده است. منطقه «روشن‌کوه» در یکصد کیلومتری جنوب شرق شهر بوانات با عنوان «منطقه شکار ممنوع» زیر مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس است. مطابق اطلاعات تارنمای این اداره کل، «روشن‌کوه» با وسعت ۳۱۱۲۹ هکتار، از ۱۵ فروردین ۱۳۸۸ عنوان «شکار ممنوع» یافته است. این منطقه کوهستانی، پوشش مرتعی غنی و در بعضی بخش‌ها پوشش جنگلی خوب دارد. بیشترین گونه‌های درختی که در روشن‌کوه دیده می‌شود، بنه (پسته وحشی)، ارژن، بادام کوهی، کیکم، اورس، به وحشی، زالزالک و انجیر است؛ گونه‌های درختچه‌ای شاخص آنافدرا، دافنه، تنگرس و قیچ است و از گونه‌های مرتعی شاخص آن می‌توان درمنه، انواع گون، موسیر، زیره، جاشیر و انواع گندمیان را نام برد. اقلیم منطقه معتدل است و دربرگیرنده زیستگاه‌های خوب برای حیات‌وحش است. روشن‌کوه، مانند دیگر منطقه‌هایی که به‌نوعی زیر پوشش حمایتی سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارند، دچار کمبود شدید نیروی محیط‌بان است. اما از سال ۱۳۹۱ یک جریان محلی در روستاهای ساغویه و ده‌زیارت در نزدیکی روشن‌کوه شکل گرفت که در دو سه سال اخیر رشد خوبی یافت و بخشی از وظیفه حفاظتی محیط‌بانان رسمی را برعهده گرفت. مهمتر آنکه مشارکت این جریان در جلوگیری از شکار غیرمجاز و تبدیل شکارچیان به حافظان حیات‌وحش، همچنین معرفی ارزش‌های زیستی منطقه و کار گروهی در مهار آتش‌سوزی جنگل‌ها و علفزارها، سبب افزایش در خور توجه آگاهی عمومی محیط‌زیستی در روستاهای منطقه شده است.
نکته دیگر اینکه این جریان محلی با عنوان «گنجه پشتیبان زیست‌بوم» از سال ۱۳۹۷ در اجرای یک طرح «حفاظت مشارکتی» در ارتباط با جریان‌های مردمی روشن‌کوه موجب ارتقای وضعیت حفاظتی منطقه از شکار ممنوع به «حفاظت‌شده» شد. شکل‌گیری گروه «آتش‌بان» محلی که به وسایلی مانند دمنده و آتش‌کوب و کوله‌پشتی آب‌پاش مجهز شد به مهار آتش‌سوزی‌های جنگل و مرتع منطقه روشن‌کوه و حتی چند منطقه دیگر در خرداد و تیر امسال پرداخت. حفاظت مشارکتی که رویکرد جدیدتر سازمان‌های مدافع طبیعت در سراسر جهان است، در روشن‌کوه و نقاطی دیگر از کشور تجربه شده و می‌تواند در بسیاری از دیگر منطقه‌ها نیز آزموده شود.
در همینه زمینه :
فهرست سبز