روایت شامخ از برزخ اقتصاد

تازه‌ترین اطلاعات منتشرشده از شاخص مدیران خرید (PMI) از برزخی شدن وضعیت اقتصاد ایران حکایت دارد. تنگنای تأمین مواد اولیه و بالابودن قیمت نهاده‌های تولید جدی‌ترین معضلی بوده که از ماه‌ها پیش گریبان تولید را گرفته و تشدید شده و در کنار ضعف قدرت خرید و تقاضا، بنگاه‌های اقتصادی را برای حفظ بقا به تکاپو انداخته است.
به گزارش همشهری، شامخ کل اقتصاد در شهریور امسال به 46.86واحد رسیده که نسبت به ماه قبل 0.43واحد معادل 0.93درصد بهبود نشان می‌دهد؛ اما همچنان از شرایط نامساعد بنگاه‌های اقتصادی حکایت دارد. بر اساس آمارها، وضعیت اقتصاد در شهریورماه اندکی نسبت به مردادماه بهبود یافته اما بازهم در مقایسه با تیرماه شرایط خوبی ندارد و بنگاه‌های اقتصادی همچنان در برزخ باقی مانده‌اند.

مشکل مواد اولیه صنعت دوساله شد
شاخص مدیران خرید (PMI) موسوم به شامخ که از مهرماه1397 توسط مرکز پژوهش‌های اقتصادی اتاق ایران محاسبه و منتشر می‌شود، شاخصی آینده‌نگر است که بر اساس نظرسنجی از نخبگان اقتصادی و با نگاهی به وضعیت فعلی تولید، دورنمای اقتصاد در ماه آتی را ترسیم می‌کند. این شاخص مقیاسی است که با تکمیل سؤالات مشخص از سوی بنگاه‌های نمونه استخراج و وضعیت آن با اعداد یک تا 100واحد منتشر می‌شود. در این شاخص، اگر عدد شاخص بیش از ۵۰واحد باشد، نشان می‌دهد که اقتصاد در حال‌توسعه است و هرچه عدد شاخص کمتر از ۵۰ واحد باشد، از قرار داشتن اقتصاد در شرف انقباض و رکود حکایت دارد. بررسی داده‌های منتشرشده در قالب شاخص شامخ نشان می‌دهد: شاخص موجودی مواد اولیه در بخش صنعت از مهر1397 تاکنون به مدت 2سال کمتر از 50واحد بوده و همواره ازنظر تولیدکنندگان این بخش در شرایط نامساعدی قرار داشته است. همچنین در شهریور امسال، شاخص موجودی مواد اولیه و لوازم خریداری‌شده برای تولید که از ابتدای سال با روند نزولی مواجه بوده، بازهم افت کرده و از 40.24واحد به 35.64واحد رسیده است.

وضعیت کلی اقتصاد
در شهریورماه امسال، 5زیرشاخص اصلی شامخ از نظر بنگاه‌های اقتصادی در شرایط نامساعد ارزیابی شده؛ به‌گونه‌ای که شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار 48.98واحد، میزان سفارشات جدید مشتریان 46.93واحد، سرعت انجام و تحویل سفارش 48.50واحد، موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده 35.64واحد و شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی 48.46واحد اعلام شده که همگی کمتر از 50واحد است. میزان فعالیت‌های کسب‌وکار با عدد 48.98واحد، در تابستان امسال روند ثابت و رکودی داشته و گرچه در شهریور نسبت به مردادماه اندکی بهبود یافته، اما به دلیل کاهش موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده همچنان از رکود کسب‌وکار در کل اقتصاد حکایت دارد. از سوی دیگر، کاهش موجودی مواد اولیه مستقیما به کاهش سرعت انجام و تحویل سفارش مشتریان هم منجر شده است. در این میان شاخص قیمت محصولات تولیدشده یا خدمات ارائه‌شده به 72.33واحد رسیده که همچنان افزایش قیمت فروش را بیشتر از ماه قبل نشان می‌دهد؛ درحالی‌که شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده 88.75واحد بوده و از شاخص قیمت محصولات بالاتر است. به‌عبارت دیگر، بنگاه‌های اقتصادی به هر دلیلی نتوانسته‌اند قیمت کالا و خدمات خود را همپای افزایش هزینه تولید، بالا ببرند. البته در این ماه میزان سفارشات جدید مشتریان نیز اندکی نسبت به مردادماه بهبود داشته که می‌تواند روزنه امیدی برای گشایش در فعالیت‌های اقتصادی قلمداد شود.

شاخص مدیران خرید در بخش صنعت
بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در شهریورماه، 54.53 محاسبه شده که نسبت به ماه قبل (48.06) بالغ بر 6.47واحد معادل 13.4درصد افزایش یافته است. ازجمله زیرشاخص‌های مؤثر در افزایش شامخ بخش صنعت، می‌توان به افزایش مقدار تولید محصولات (56.17)، میزان سفارشات جدید مشتریان (57.48)، سرعت انجام و تحویل سفارش (56.72) و میزان استخدام (53.17) نسبت به مردادماه اشاره کرد که نسبت به ماه قبل شرایط بهتری دارند. همچنین مقدار تولید در شهریورماه (56.17) نسبت به مردادماه (46.23) افزایش داشته که باعث افزایش میزان فروش محصولات به مشتریان (55.38) شده است.
نکته قابل‌توجه اینکه، زیرشاخص موجودی مواد اولیه خریداری‌شده که از مهرماه سال1397، همواره مقدار کمتر از 50 را به خود اختصاص داده، در شهریور امسال به 41.01 رسیده و نسبت به مردادماه کاهش داشته است. همزمان قیمت خرید مواد اولیه (93.08) در شهریور، همچنان گویای افزایش بی‌رویه در قیمت مواد اولیه است که نشان می‌دهد به دلیل کمبود و عدم تأمین ارز مورد نیاز بنگاه‌ها از سوی بانک مرکزی و همچنین مشکلات ناشی از ناهماهنگی بورس کالا با صنایع بالادستی نظیر پتروشیمی‌ها در نظارت و تخصیص درست مواد اولیه، در برخی از صنایع، تولیدکنندگان واقعی مجبورند مواد اولیه موردنیاز خود را به‌سختی و با قیمت‌های بسیار بالا تأمین کنند.
در این ماه، شاخص قیمت محصولات تولیدشده در بخش صنعت 70.80واحد محاسبه شده که نسبت به مردادماه 7.2درصد افزایش داشته اما همچنان بسیار پایین‌تر از شاخص قیمت خرید مواد اولیه قرار دارد. در این شرایط، شاخص انتظارات تولید فعالان اقتصادی برای مهرماه 52.28واحد برآورد شده که 10.8درصد کمتر از ماه قبل است.