شمس قیس رازی

شمس‌الدین محمد بن قیس رازی (سده ۷ ق) نامدار به شمس قیس، از مهم‌ترین منتقدان ادبی و ادیب ایران و زاده ری است. او چندی در خوارزم، فرارود و خراسان بود و به‌سبب آوازه تاختن مغول، در کنار سلطان محمد خوارزمشاه به بغداد رفت و سپس در ۶۲۸ ق به فارس رفت و به خدمت اتابک سعد بن زنگی (زمان زندگی سعدی در شیراز) و پس از او به خدمت پسرش ابوبکر بن سعد بن زنگی درآمد. او اثر نامدارش، المعجم فی معاییر اشعار العجم را به نام همین شاهزاده نگاشته‌است. 
شمس قیس رازی با این اثر گرانقدر خود تأثیر شگرفی روی شعر و ادب فارسی بر جای گذاشت. او در این اثر دیدگاه‌های انتقادی خود را در زمینه وزن، قافیه، الفاظ و واژگان در شعر و تناسب و هماهنگی ارکان شعر بیان کرده است. او در این مقاله، دیدگاه‌هایش را درباره این عناصر زیبایی‌شناسانه شعر، آورده و درباره اهمیت هر کدام از این عناصر بحث کرده است. همچنین، آنچه او از این لحاظ درباره برخی از شاعران هم‌عصر خود و دیگر شاعران اظهار کرده در این مقال گنجانده شده است. شمس قیس در این اثر ماندگار خود تلاش کرده است تا پویندگان راه شعر و شاعری را با شیوه‌های صحیح کاربرد وزن و قافیه در شعر، آشنا و معیار و ملاک ثابتی برای تأثیرگذاری و زیبایی بیشتر شعر ارائه کند.