نوسازی ناوگان، نوآوری در خدمات

شهاب‌الدین کرمانشاهی-  استاد دانشگاه و برنامه‌ریز حمل‌ونقل

 وضعیت هشدارآمیز حمل‌ونقل همگانی کلانشهر تهران موضوع جدیدی نیست. علائم این شرایط از مدت‌ها قبل نمایان شده بود اما شیوع کرونا آن‌ را نمایان‌تر کرد و کووید-19
سبب شد مسئولان بیشتر به این موضوع توجه داشته باشند. تا قبل از همه‌گیرشدن کرونا یعنی بهمن98 روزانه حدود 2میلیون مسافر از مترو استفاده می‌کردند و یک میلیون و 800هزار مسافر هم برای عبور و مرور روزانه از اتوبوس‌های بی‌آر‌تی و عادی استفاده می‌کردند. از اواخر سال گذشته بخشی از مسافران مترو و اتوبوس به دلیل کرونا  کم شدند و به کمتر از 900 هزار مسافر روزانه مترو و حدود 650هزار مسافر اتوبوس رسید. این کاهش چشمگیر بازهم در شرایط کرونایی برابر با کرامت انسانی نبوده و نیست و بازهم شاهد هستیم که فاصله اجتماعی در ناوگان حمل‌ونقل همگانی اعم از مترو و اتوبوس رعایت نمی‌شود. تورق کارنامه خدمت‌رسانی تاکسی‌های خطی و مسافربرها و تاکسی‌های اینترنتی، نشان می‌دهد عملکرد قابل‌قبولی داشته و در شرایط کرونایی بهترین خدمت‌رسانی به متقاضیان را داشته‌اند. با شیوع کرونا، شرایط خاصی ایجاد شده ‌که قطعا در ناوگان حمل‌ونقل همگانی که سهم زیادی در جابه‌جایی مسافران دارد، نیازمند اصلاح مهندسی و برنامه‌ریزی درست و اصولی هستیم. البته قبل از این اپیدمی هم چنین اصلاحی نیاز بود، اما مسئولان توجهی نمی‌کردند. نکته مهمی که امروز باید به آن توجه شود، این است که در دوره جدید نوسازی ناوگان حمل‌ونقل همگانی به‌تنهایی نمی‌تواند مؤثر باشد و قطعا در چنین شرایط بحرانی، نیازمند استفاده از خطوط منعطف هستیم؛ یعنی نوسازی همراه با نوآوری و خلاقیت در خدمت‌رسانی. خطوط منعطف تنها راه برون‌رفت از بحران کنونی است؛ چرا‌که چنین شیوه حمل‌ونقلی متناسب با شرایط تقاضا با توجه به ساعات اوج و غیراوج و حتی روزهای تعطیل و نیمه‌تعطیل و عادی مدیریت می‌شود. استفاده از چنین خطوطی در بستر درگاه اینترنتی انجام می‌شود و شهروندان می‌توانند هزینه خدماتی را که دریافت می‌کنند، الکترونیکی بپردازند. این خطوط به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به لحاظ قابلیت دسترسی و اقتصادی برای دهک‌های پایین و متوسط مقرون‌به‌صرفه است. مشخص‌بودن مبدأ و مقصد زمینه رعایت فاصله اجتماعی را فراهم می‌کند و در چنین شیوه حمل‌ونقل همگانی کرامت انسانی هم مدنظر قرار گرفته است. اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که برای برون‌رفت از وضعیت نامناسب حمل‌ونقل همگانی کلانشهر تهران تنها نوسازی ناوگان حمل‌ونقل همگانی و عمومی کفایت نمی‌کند و شهرداری تهران باید برای نوآوری و ارتقای ارائه خدمات در این ناوگان هم برنامه‌ریزی کند. راه‌اندازی خطوط منعطف و استفاده از چنین ناوگان حمل‌ونقل همگانی وضعیت نامناسب فعلی را تا حدود بسیار زیادی بهبود می‌بخشد.