صدرنشینی بنزین در آمار تجارت خارجی

   کارنامه تجارت خارجی ایران در نیمه نخست سال‌جاری از ظهور تحولاتی بنیادین در مبادلات بین‌المللی و دخل و خرج ارزی کشور حکایت دارد. به‌نظر می‌رسد وضع فعلی بازار ارز داخلی و روند رشد نرخ کالاهای سرمایه‌ای، واکنشی به همین تحولات در تجارت خارجی باشد.
به گزارش همشهری، تازه‌ترین آمار تجارت خارجی نشان می‌دهد میزان عقب‌رفت تجارت خارجی ایران در نیمه نخست سال‌جاری تشدید شده و ارزش صادرات غیرنفتی به‌عنوان منبع اصلی کسب درآمد ارزی کشور با سقوط 35.2درصدی مواجه شده است. طبق اعلام مهدی میراشرفی، رئیس گمرک ایران، ارزش تجارت خارجی ایران در 6‌ماه امسال به 30میلیارد و 349میلیون دلار رسیده که نسبت به‌ مدت مشابه سال قبل 28درصد کمتر است.

متهمان سقوط صادرات
بررسی آمار صادرات از سال96 و پیش از بازگشت تحریم‌ها تاکنون، نشان می‌دهد ارزش صادرات غیرنفتی ایران تا میانه سال98 به واسطه جهش نرخ ارز و بسته نشدن روزنه‌های تجارت خارجی رو به رشد بود و از حوالی 17میلیارد دلار در 6‌ماه سال96 به 21میلیارد دلار در 6‌ماه سال98 رسید. صرفه اقتصادی صادرات در این بازه زمانی عمدتا ناشی از اختلاف شدید ارزش دلاری کالاهای تولیدی در داخل و نرخ ارز حاصل از صادرات این کالاها بود که گاه کسب سود‌های چندصد درصدی را برای صادرکننده تضمین می‌کرد، اما در ادامه، از یک‌سو با سختگیرانه‌تر شدن پیمان‌سپاری ارزی و الزام بازگشت ارز صادراتی و از سوی دیگر به‌واسطه کاهش قابل توجه موجودی کالا در داخل، ارزش صادرات غیرنفتی نیز رو به افول گذاشت و در 6‌ماه امسال، 35.2درصد نسبت به ‌مدت مشابه سال قبل و 20.5درصد نسبت به 6‌ماه نخست سال96 کاهش پیدا کرد.
 در این شرایط، سختی بازگشت ارز حاصل از صادرات یکی از عواملی بود که صادرکنندگان را ناچار به عقب‌نشینی کرد. همچنین سختگیرانه‌تر شدن تحریم‌ها و ترس شرکای تجاری قدیمی از تداوم تجارت با ایران از عواملی بود که روند صادرات را پیچیده‌تر کرد و شتاب آن را کاهش داد.
البته در این میان، وضع محدودیت‌های کرونایی در مرزهای تجاری ایران و کشورهای همسایه، به‌ویژه عراق نیز بر روند صادرات غیرنفتی کشور تأثیر داشت اما این موضوع بیش از آنکه بر ارزش صادرات اثرگذار باشد، بر روند حمل کالا و هزینه تمام‌شده صادرات مؤثر بود؛ زیرا حتی در سخت‌ترین شرایط کرونا نیز صادرکنندگان ایرانی قادر بودند حجم قابل توجهی از صادرات را از مسیر اقلیم کردستان عراق به این کشور انجام دهند. 
نکته دیگر اینکه کاهش سرعت واردات مواداولیه و تجهیزات مورد نیاز تولید در ماه‌های اخیر نیز مستقیم به کاهش توان تولید محصولات صادراتی دامن زده و از این مسیر بر ارزش صادرات غیرنفتی کشور اثرگذار بوده است. آخرین نمونه این اتفاقات، در مورد کسری واردات نهاده‌های دامی به‌خصوص کنجاله سویا رخ داد که باعث شد صادرات مرغ، تخم‌مرغ و لبنیات را ممنوع یا مشمول وضع عوارض صادراتی کند.

رشد 11برابری تراز تجاری منفی
در 6‌ماه امسال، صادرات غیرنفتی به رقم 30میلیارد و 349میلیون دلار، شامل 13میلیارد و 566میلیون دلار صادرات و 16میلیارد و 783میلیون دلار واردات و تراز تجاری به منفی 3میلیارد و 217میلیون دلار رسید. 
ارزش صادرات غیرنفتی در این دوره زمانی نسبت به ‌مدت مشابه سال قبل 28درصد و ارزش واردات 20.9درصد افت کرده و در مجموع درآمدهای ارزی حاصل از صادرات به میزان 3میلیارد و 217میلیون دلار کمتر از رقم مورد نیاز برای واردات بوده است. این میزان ارز عملا باید از محل بازگشت ارز حاصل از صادرات در دوره‌های قبلی تامین شود و به همین واسطه فشار بانک مرکزی بر صادرکنندگان برای ایفای تعهد ارزی افزایش پیدا کرده است. البته گفته می‌شود عملا 70درصد کالاهای وارداتی را کالاهای اساسی تشکیل می‌دهند و مابقی نیز عمدتا مواد اولیه، ماشین‌آلات و قطعات و اجزای تولید هستند. از این‌رو با توجه به اینکه کالاهای اساسی با ارز ترجیحی و مابقی کالاها با ارز نیمایی وارد کشور می‌شوند، تامین نشدن کسری تراز تجاری از محل بازگشت ارز حاصل از صادرات‌های قبلی باعث می‌شود دولت بالاجبار از ذخایر استراتژیک ارز استفاده کند و واردکنندگان کالاهای مورد نیاز تولید نیز با کاهش عرضه ارز در سامانه نیما دست‌وپنجه نرم کنند که در این صورت، کیک تجارت خارجی ایران باز هم کوچک‌تر خواهد شد.



 مکث
صدرنشینی بنزین

رئیس‌کل گمرک ایران می‌گوید: سهم صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون احتساب صادرات از محل تجارت چمدانی در 6‌ماه امسال 46میلیون و 318هزار تن به ارزش 13میلیارد و 566میلیون دلار بوده و بنزین در صدر کالاهای صادراتی قرار داشته است. به گفته میراشرفی، بعد از بنزین، رتبه دوم تا پنجم فهرست اقلام صادراتی به پلی‌اتیلن، گرید فیلم، متانول و اوره اختصاص دارد.