تربیت نیروی انقلابی با مجله

 محمدناصر احدی    

در دهه 30 که مطبوعات زیر تیغ تیز سانسور بودند و کوچک‌ترین اعتراض و مخالفتی با پاسخ شدیدی مواجه می‌شد، مجله «درس‌هایی از مکتب اسلام» در قم فرصت انتشار پیدا کرد. در این مقطع، دولت از سوی نیروهای مذهبی چندان احساس خطر نمی‌کرد و انتشار مجله‌ای که قرار بود به انتشار اندیشه‌های نو دینی بپردازد، باعث نگرانی‌اش نبود. کتاب «جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران»، نوشته رسول جعفریان، منبع خوبی برای آشنایی بیشتر با مجله «درس‌هایی از مکتب اسلام» است. این مجله «نخستین نشریه رسمی حوزه علمیه قم است که از آذر 1337 تا کنون به صورت ماهنامه منتشر شده است. در سال‌های پیش از انقلاب، مجله مکتب اسلام از معدود نشریات حوزوی بود که می‌کوشید اندیشه‌های نو مذهبی را که در قم پدید می‌آمد و البته متاثر از جریان‌های نوگرای اسلامی در تهران بود، به مشتاقان عرضه کند.» پایه‌گذاران نشریه «درس‌هایی از مکتب اسلام» که بعدها به «مکتب اسلام» معروف شد، ناصر مکارم شیرازی، امام موسی صدر، جعفر سبحانی، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، مجدالدین محلاتی، حسین نوری همدانی، محمد واعظ‌زاده خراسانی، سید مرتضی جزائری و علی دوانی بودند. اولین مدیرمسئول این مجله سید موسی صدر بود و پس از آن تا سال 1366، آیت‌الله مکارم شیرازی مسئولیت مجله را عهده‌دار شد. «مکتب اسلام» سعی داشت مسائل اجتماعی روز را با آموزه‌های اسلامی بسنجد و نسبت به انحراف‌های پدیدآمده در جامعه هشدار دهد و برای اینکه دچار توقیف نشود، از پرداختن به مسائل سیاسی حذر می‌کرد؛ هرچند در سال 1340 به دلیل انتقاد از وضعیت حجاب در جامعه برای نخستین بار دچار توقیف شد. این نشریه در تربیت جوانانی که بعدها به‌عنوان نیروهای انقلابی وارد صحنه مبارزه با رژیم پهلوی شدند نقش موثری داشت. انتشار و توزیع مجله در ابتدا به فعالیت‌های مردمی متکی بود و مساجد و هیئت‌های مذهبی، پایگاه‌های اصلی توزیع آن به شمار می‌رفتند. استقبال از این نشریه به قدری زیاد بود که شماره نخست آن چند بار تجدید چاپ شد و تیراژش به 120 هزار رسید.